رئیس آزمایشگاه مرجع کووید-۱۹ انستیتو پاستور ایران تشریح کرد؛ آخرین وضعیت ویروس‌های تنفسی در ایران و دنیا / کرونای «پیرولا» هنوز به کشور نرسیده است
متخصص ویروس شناسی و رییس آزمایشگاه مرجع کووید-۱۹ انستیتوپاستور ایران، آخرین وضعیت کروناویروس‌ها و ویروس‌های تنفسی در ایران و جهان را تشریح کرد.
به گزارش ایسنا، دکتر علی ملکی، متخصص ویروس شناسی، استادیار و رئیس آزمایشگاه مرجع کووید-۱۹ انستیتو پاستور ایران گفت: طبق آمار کشوری بعد از آخرین موج بیماری کووید-۱۹ در ابتدای سال ۱۴۰۲ در کشور، شاهد موارد کمتر از ابتلا به کووید-۱۹ هستیم. به همین میزان، میزان بستری گزارش شده در بیمارستان‌ها و مرگ به واسطه کووید-۱۹ نیز کاهش یافته است. البته در تیر و شهریور ماه سال جاری شاهد افزایش موارد ابتلا به بیماری‌های تنفسی بویژه عفونت‌های ویروسی در جامعه بودیم، که از این میان سهم قابل توجهی از عفونت‌ها مرتبط با کووید-۱۹ بوده است؛ البته این افزایش عفونت‌های تنفسی منجر به ایجاد یک موج جدید از کووید-۱۹ نشد.
وی ادامه داد: باید گفت که پس از عبور از سال‌های اولیه همه‌گیری کووید-۱۹، رغبت کمتری در بین مردم برای انجام آزمایش کووید-۱۹ مشاهده می‌شود که این مهم را می‌توان به بقیه ویروس‌های عامل بیماری‌های تنفسی نیز تعمیم داد. به عبارت دیگر، آمار بیماری‌های تنفسی ویروسی در کشور از آمار آزمایشات انجام شده به مراتب بیشتر شده است. همین عامل کاهش حساسیت در گذر زمان، باعث شده است که افراد محدودی که برای آزمایش کووید-۱۹ مراجعه می‌کنند نیز زمانی به آزمایشگاه مراجعه می‌کنند که تیتر ویروس در بدن آنها کاهش یافته است.
ملکی در این باره افزود: اگرچه نگرانی در ارتباط با حساسیت و اختصاصیت تشخیص مولکولی کووید-۱۹ در آزمایشگاه‌های معتبر کشور وجود ندارد، اما به نظر می رسد بخشی از بیماران مبتلا به کووید-۱۹ با تیتر بسیار کم ویروس (یعنی Ct بالاتر)، منفی تشخیص داده می‌شوند. این موضوع، نقش مهم آزمایشگاه‌ها را در موقعیت زمانی فعلی پراهمیت‌تر می‌کند تا با واسنجی (کالیبراسیون) دستگاه‌ها، آموزش مداوم کارکنان، بهینه سازی روش‌های تشخیصی و استفاده از کنترل‌های مختلف، از صحت جواب خود اطمینان بیشتری حاصل کنند.
این متخصص ویروس‌شناسی تاکید کرد: انستیتو پاستور ایران همانند سال‌های گذشته برای ارزیابی و کنترل عفونت‌های منتشره احتمالی که ناشی از تجمعات بزرگ می‌باشند، آماده بوده است. بنابر هماهنگی‌های انجام شده، آزمایشگاه تشخیصی تیم پاسخ سریع انستیتو پاستور ایران در مراسم اربعین امسال در کشور عراق مستقر شد. در این ماموریت از زائرینی که علائم تنفسی داشتند، نمونه برداری صورت گرفت و ویروس‌های تنفسی در آنها ردیابی و نشان داده شد که مخلوطی از عفونت کووید-۱۹، آنفلونزا و ویروس‌های سرماخوردگی از جمله رینوویروس‌ها و کروناویروس‌های فصلی در بین زائرین در گردش بوده است.
وی گفت: ارزیابی نمونه‌های تنفسی بیماران ارجاع شده به انستیتو پاستور ایران در شهریور ماه و نیمه ابتدایی مهرماه نیز تا حدودی وضعیت مشابهی را نشان می‌داد و بیشترین بیماری ویروسی ردیابی شده، کووید-۱۹ بوده است. البته به تدریج و با گذر زمان، شروع فعالیت مدارس و دانشگاه‌ها و ورود به فصل سرما، میزان گردش ویروس آنفلونزا در جامعه و ردیابی آن در آزمایشگاه‌ها افزایش یافته است. این نتایج با گزارش آزمایشگاه‌های مرجع و معاونت بهداشتی در استان‌ها نیز مطابقت دارد که به نظر می‌رسد در روزهای آینده در مقایسه با کووید-۱۹ و ویروس‌های سرماخوردگی، آنفلونزا بیشترین سهم را در بین عوامل تنفسی در گردش به خود اختصاص دهد.
رئیس آزمایشگاه مرجع کووید-۱۹ انستیتو پاستور ایران افزود: بر خلاف بیماری‌های ویروسی که گسترش فصلی دارند، کووید-۱۹ نشان داده است که زیاد متاثر از فصل نیست و پیش بینی وضعیت گسترش کووید-۱۹ به دلیل اینکه متاثر از عوامل مختلفی نظیر مدل رفتاری ویروس و میزبان و تغییرات زیاد ژنومیک ویروسی می‌باشد، ساده نمی‌باشد. در این میان، بخش مهم و تاثیرگذار در افزایش شیوع کووید-۱۹ وابسته به ظهور و بروز واریانت‌های جدید با قابلیت‌های عفونت‌زایی و همچنین فرار از ایمنی بیشتر در جامعه است که باید در کنار وضعیت واکسیناسیون و ابتلای قبلی مورد ملاحظه قرار داد.
وی گفت: به گزارش سازمان بهداشت جهانی، در بازه زمانی آخر شهریورماه تا آخر مهرماه، میزان بستری بواسطه کووید-۱۹ حدود ۱۱% در دنیا کاهش یافته است؛ ولی در این میان، نسبت بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) حدود ۱۳% افزایش یافته است. این آمار نشان دهنده این است که بستری شدن، بیشتر در مورد موارد وخیم بیماری صورت گرفته است و سهم بیماری‌های خفیف به طور کلی افزایش یافته است. این در حالی است که درصد مثبت شدن تست‌های کووید-۱۹ در حدود ۸% باقی مانده است. در این بازه زمانی بیشترین موارد جدید ابتلا متعلق به ایتالیا و روسیه و همچنین بیشترین موارد جدید مرگ ثبت شده متعلق به هند و ایتالیا بوده است.
به گفته این متخصص ویروس‌شناسی، در حال حاضر ۹ واریانت توسط سازمان بهداشت جهانی ردیابی می‌شود که شامل ۳ واریانت مورد توجه XBB.۱.۵ و XBB.۱.۱۶ و EG.۵ و شش واریانت تحت بررسی BA.۲.۸۶، DV.۷، XBB، XBB.۱.۹.۱، XBB.۱.۹.۲ و XBB.۲.۳ است. EG.۵ به عنوان شایعترین واریانت در دنیا ۴۵.۸% از سکانس‌های به اشتراک گذاشته شده در پایگاه GISAID را به خود اختصاص می‌دهد. واریانت‌های HK.۳، HV.۱ و XBB.۱.۵ نیز به ترتیب بیشترین واریانت‌هایی هستند که در ماه اکتبر در پایگاه GISAID به اشتراک گذاشته شده‌اند. دو واریانت BA.۲.۷۵ و CH.۱.۱ نیز از فهرست ردیابی و نظارت توسط سازمان بهداشت جهانی کنار گذاشته شدند. طبق گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا، بیشترین واریانت‌های در حال گردش در این کشور به ترتیب HV.۱ و EG.۵ هستند که هر دو از زیرواریانت‌های XBB.۱.۹.۲ هستند.
رئیس آزمایشگاه مرجع کووید-۱۹ انستیتو پاستور ایران افزود: علاوه بر این دو واریانت، زیر واریانت NJ.۱ نیز در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ در آمریکا بروز کرده است که از واریانت BA.۲.۸۶ مشتق شده است و هر دو در آمریکا شایع هستند. همچنین طبق گزارش آژانس امنیت سلامت انگلستان، EG.۵.۱ و زیر واریانت‌های آن، شایعترین واریانت‌های SARS-CoV-۲ در انگلستان هستند. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های اروپا نیز از ابتدای ماه مارچ سال ۲۰۲۳ واریانت‌های BA.۲، BA.۴ و BA.۵ را از فهرست واریانت‌های نگران کننده خارج کرده است. این مرکز همچنان واریانت‌های BA.۲.۷۵ و XBB.۱.۵ و زیرواریانت‌های مهم آنها مخصوصا آنهایی که دارای جهش‌های FLip هستند را در فهرست واریانت‌های مورد توجه قرار داده است و پایش می‌کند؛ به طور کلی، این دو جهش (L۴۵۵F و F۴۵۶L) جزء جهش‌های مهم در ارزیابی ژنومیک SARS-CoV-۲ محسوب می‌شوند.
بنابر اعلام روابط عمومی انستیتوپاستور ایران، وی گفت: از ابتدای زمستان سال ۱۴۰۰ و همزمان با راه‌اندازی آزمایشگاه توالی‌یابی ژنومی نسل جدید (NGS) در آزمایشگاه مرجع کشوری کووید-۱۹ انستیتو پاستور ایران، نمونه‌های مثبت کووید-۱۹ از حدود ۱۰ مرکز استان برای این آزمایشگاه مرجع ارسال شده است و برای پایش واریانت‌های عامل کووید-۱۹ مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. نتایج حاصل از این ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر عموما زیر واریانت‌های XBB.۱.۹.۱ و XBB.۱.۱۶ و به میزان کمتری زیر واریانت‌های XBB.۱.۹.۲ و XBB.۲.۳ در ایران در حال گردش هستند که همگی حاصل نوترکیبی بین واریانت‌های امیکرون هستند.
ملکی ادامه داد: به غیر از چند مورد محدود، گزارش بیشتری از مشاهده واریانت اریس (EG.۵) صورت نگرفته است و خوشبختانه واریانت پیرولا (BA.۲.۸۶) در کشور مشاهده نشده است. لازم به ذکر است که نامگذاری‌های خاصی مانند اریس، پیرولا و … صرفا جهت تقریب به ذهن برای مخاطب عمومی بیان شده است که با این اسامی در رسانه‌ها آشنا شده‌اند و نشان دهنده اهمیت ویژه‌ای برای این واریانت‌ها نمی‌باشد. همانطور که برای واریانت‌های قبلی مانند XBB.۱.۵ و XBB.۱.۹.۱ و XBB.۱.۱۶ نیز اسامی مستعاری مانند کراکن، هایپریون و آرکتیورس نیز انتخاب شده بود و این اسامی وسیله‌ای برای ایجاد نگرانی در جوامع انسانی شده بودند.
وی افزود: هرچند گسترش این واریانت‌ها در برخی کشورها و شناسایی جهش‌های زیاد و متفاوت، مخصوصا در پروتئین اسپایک ویروس، باعث بیشتر دیده شدن آنها و تمرکز مراکز نظارتی سلامت در دنیا بر روی آنها شده است، تعمیم دادن گسترش یک واریانت در یک کشور به بقیه کشورها کار ساده و علمی نیست.
رئیس آزمایشگاه مرجع کووید-۱۹ انستیتو پاستور ایران در پایان گفت: میزان ابتلاهای گذشته، درصد و تعداد واکسن و نوع واکسن‌های تزریق شده، ترکیب جمعیتی جوامع، بیماری‌های زمینه‌ای و بسیاری از موارد دیگر برای ارزیابی خطر در گسترش واریانت‌های نوظهور کووید-۱۹ در کشورها باید در نظر گرفته شود و ظهور فقط یک واریانت جدید نباید باعث موج ناامنی روانی در جامعه شود.
