Պետութեան մէջ դիւանագիտական աշխատանքը ամենանուրբ եւ բարդ աշխատանքներից մէկն է: Պատահական չէ, որ դիւանագիտական ասպարէզում արարողակարգերը եւ փոխադարձ յարաբերութիւնների կանոնակարգման դրոյթները յարգւում են մանրակրկիտ կերպով, քանի որ իւրաքանչիւր սխալ կամ վրիպում՝ դիմացինի կողմից հանրային բեմում ինչ-որ նշանակութիւն է պարունակելու կամ որեւէ միտումի արտայայտման միջոց է ընկալւելու:
Պետութեան մէջ դիւանագիտական աշխատանքը ամենանուրբ եւ բարդ աշխատանքներից մէկն է: Պատահական չէ, որ դիւանագիտական ասպարէզում արարողակարգերը եւ փոխադարձ յարաբերութիւնների կանոնակարգման դրոյթները յարգւում են մանրակրկիտ կերպով, քանի որ իւրաքանչիւր սխալ կամ վրիպում՝ դիմացինի կողմից հանրային բեմում ինչ-որ նշանակութիւն է պարունակելու կամ որեւէ միտումի արտայայտման միջոց է ընկալւելու: Հէնց այդ պատճառով է, որ դիւանագիտական ասպարէզում աշխատողները կայացած եւ ընկալելի պետութիւններում ամենափորձառուներն են լինում, եւ այդ ասպարէզում տարիների փորձ ունենալը համարւում է անշրջանցելի պայման, օրինակ՝ դեսպան լինելու կամ որեւէ պատւիրակութեան մաս կազմելու համար: Սա ընդհանուր օրէնք է եւ ակնյայտ իրականութիւն համաշխարհային դիւանագիտական բեմահարթակում: Ցաւօք սրտի, Հայաստանի Հանրապետութեան ներկայ իշխանութիւններն անտեսում են այդ կարեւոր հանգամանքը: Դեսպան է նշանակւում դիւանագիտական ասպարէզում որեւէ փորձ չունեցողը. երկիրը ներկայացնող պատւիրակութեան անդամներ են դառնում ինչ-որ մէկի հետ «քայլելու աշխատանքային փորձ ունեցող» անփորձները, եւ այսպիսով՝ ցանկանում են՝ միջազգային բեմահարթակում Հայաստանը ընկալւի որպէս լուրջ եւ հաւասարակշռւած պետութիւն: Այս դիւանագիտական կազմով եւ երերուն մօտեցումներով՝ դա հնարաւոր չէ:
Հայկական դիւանագիտութեան այս տխուր համայնապատկերում հարկ է անդրադառնալ նաեւ մի այլ կարեւոր հանգամանքի. պետական բարձր պաշտօն զբաղեցնող անձնաւորութիւնը եւս, անկախ իրենից, դիւանագիտական աշխատանք է կատարում: Լրատւական եւ հեռահաղորդակցութեան միջոցների զարգացման ներկայ պայմաններում այլեւս անիմաստ է դառնում որեւէ արտայայտութիւն կամ միտք արտաբերել փակ շրջանակի համար: Պետական պատասխանատւութիւն ունեցող որեւէ անհատի արտայայտութիւնը միշտ էլ խոշորացոյցի տակ է, վերծանւում է այլ երկրների դիւանագիտական շրջանակների կողմից, եւ ի մասնաւորումն, մեր հակառակորդ եւ թշնամի պետութիւններն այդ արտայայտութիւնները միջազգային հարթակներում օգտագործում են մեր երկրի դէմ: Այս ասպարէզում եւս, ցաւօք, Հայաստանի Հանրապետութեան պետական բարձրաստիճան պաշտօնեաները «խելամտութեամբ» չեն փայլում:
Այս բոլորը կարելի է շտկել, կարելի է սրբագրել, եթէ գոյութիւն ունենայ սովորելու, հայրենիքի գաղափարը իւրացնելու եւ պետութեան իմաստն ու հայրենանւէր աշխատանքի առաքելութիւնն ընկալելու առկայութեան պարագայում:
Պատերազմից յետոյ, որպէս պարտւած կողմ, անհաւասարակշիռ, անորոշ եւ վրիպումներով լի արտայայտութիւնները դիւանագիտական դաշտում եւս խորացնում են մեր կրած պարտութիւնը:
Ժամանակին ՀՀ վարչապետ հանդիսացող անձը իր «փայլուն» մտքերից մէկը համարում էր այն, որ Արցախի հարցի լուծումը պէտք է ընդունելի լինի Արցախի, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի բնակչութեան համար: Ներկայ կացութեան հեռանկարը մի բան շատ յստակ է դարձնում՝ այս պայմաններում սպասւող լուծումն անընդունելի է ե՛ւ Արցախի, ե՛ւ հայ ժողովրդի համար, իսկ կարեւորն այն է, որ չփակենք այն ճանապարհները, որոնք կը տանեն դէպի ցանկալի լուծում՝ թէկուզ տարիներ յետոյ: Ահա այստեղ է, որ հայկական դիւանագիտութիւնը մեծ աշխատանք ունի կատարելու: Աշխատանք, որի միջոցով իրաւունքի ձեռքբերման ուղիները միշտ պէտք է հասանելի լինեն եւ ընկալելի միջազգային հանրութեան կողմից: Սա պահանջում է յարատեւ եւ անխոջ աշխատանք: Թշնամիների կողմից այժմ հայ ժողովուրդն իրաւազրկւել է, իսկ իշխանութիւնների անխոհեմ քաղաքականութեան պատճառով այդ իրաւազրկումը փոխանցւում է յաջորդ սերունդներին, ինչն անընդունելի է:
30 նոյեմբերի, 2021թ.
