Եւրոպայում եւ Ասիայում 5000 տարւայ վաղեմութեան բլուրների տակ յայտնաբերւած կմախքներն ուսումնասիրելիս հնագէտները պատահաբար յայտնաբերել են աշխարհի առաջին ձիաւորներին:
«alikonline.ir» - Եւրոպայում եւ Ասիայում 5000 տարւայ վաղեմութեան բլուրների տակ յայտնաբերւած կմախքներն ուսումնասիրելիս հնագէտները պատահաբար յայտնաբերել են աշխարհի առաջին ձիաւորներին: Գրում է News.am-ը:
Հին ձիաւորները մաս են կազմել, այսպէս կոչւած, Եամնայա մշակոյթի (ուշ պղնձի դարաշրջանի հնագիտական մշակոյթ - վաղ բրոնզի դար)՝ կիսաքոչւոր ժողովուրդների խումբ, որոնք շրջել են Եւրոպայով եւ Արեւմտեան Ասիայով՝ իրենց հետ բերելով հնդեւրոպական լեզւական նախորդին։ Ստացւած տւեալները հաստատում են այն վարկածը, որ ձիերն անբաժանելի դեր են խաղացել այդ խմբի ընդլայնման եւ, հետեւաբար, հնդեւրոպական լեզւի տարածման գործում։
Տասնամեակներ շարունակ հետազօտողները վիճել են, թէ երբ են ձիերը ընտելացւել։ Ղազախստանում ձիերի 5000-ամեայ կմախքներում նկատւում են ատամների մաշւածութեան նշաններ, որոնք կարող են առաջանալ սանձերի պատճառով, իսկ միւսների մօտ յայտնաբերւել են հնարաւոր ցանկապատւած ախոռներ: Նոյն ժամանակահատւածում Ռուսաստանում մարդկանց ատամնափառում յայտնաբերւել են ձիու կաթի պեպտիդներ։ Կարեւոր է նշել, որ Եամնայա մշակոյթի աշխարհագրական պայթիւնը, որը տարածւել է 4500 կիլոմետրի վրայ ընդամէնը մէկ-երկու հարիւրամեակում, յուշում է, որ ձիերը կարող էին օգտագործւել որպէս փոխադրող կենդանիներ:
Բայց ուղղակի ապացոյց, որ Եամնայա մշակոյթի ներկայացուցիչները պարբերաբար ընտելացրել են ձիերին, չի եղել:
Ֆինլանդիայի Հելսինկիի համալսարանի հնագէտ Մարտին Տրաուտմանը եւ նրա գործընկերները տւեալներ են հաւաքել կմախքի վեց ախտորոշիչ նշանների վերաբերեալ, որոնք ստացել են «հեծեալի համախտանիշ» անւանումը: Քանի որ ոսկորը կենդանի հիւսւածք է, այն արձագանգում է իր վրայ դրւած ծանրաբեռնւածութեանը: Մշտական ձիավարութիւնը կարող է ողնաշարի վնասւածք եւ դեգեներացիա առաջացնել, բայց դա կարող է նաեւ յանգեցնել ոտքերի եւ կոնքերի ոսկորների աւելի նուրբ փոփոխութիւնների, քանի որ մարդու մարմինը հարմարւում է կանոնաւոր ձիավարութեանը:
Արեւելեան Եւրոպայի 39 վայրերից կմախքներ ուսումնասիրելուց յետոյ Տրաուտմանը եւ նրա գործընկերները պարզել են, որ երկու տասնեակ մարդկանց մօտ ձիավարման համախտանիշի նշանների առնւազն կէսը դիտարկւել է:
Սակայն առաւել վստահօրէն նրանք նոյնականացրել են Եամնայա մշակոյթի հինգ ներկայացուցչի, որոնք ծագումով ներկայիս Ռումինիայի, Բուլղարիայի եւ Հունգարիայի տարածքից են, որպէս հաւանական ձիավարներ:
«Մեր արդիւնքները ծանրակշիռ փաստարկ են տալիս այն բանի օգտին, որ ձիավարութիւնը սովորական գործունէութիւն է եղել Եամնայա մշակոյթի որոշ ներկայացուցիչների համար դեռեւս 3000 թւականին (մ.թ.ա.)»,- գրում են նրանք իրենց յօդւածում:
Նոր յայտնագործութիւնը նկարագրւել է Scientific Advances ամսագրում հրապարակւած յօդւածում։
