Արցախի ներքաղաքական զարգացումների, նրա անվտանգութեան խնդիրների եւ այլ հարցերի շուրջ Tert.am-ը զրուցել է Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ ՀՅԴ խմբակցութեան պատգամաւոր Դաւիթ Իշխանեանի հետ:

«alikonline.ir» - Արցախի ներքաղաքական զարգացումների, նրա անվտանգութեան խնդիրների եւ այլ հարցերի շուրջ Tert.am-ը զրուցել է Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ ՀՅԴ խմբակցութեան պատգամաւոր Դաւիթ Իշխանեանի հետ:

- Պարոն Իշխանեան, ի՞նչ ներքաղաքական զարգացումներ տեղի ունեցան, որ երկու քաղաքական ուժեր՝ ՀՅԴ-ն եւ «Արդարութիւն» կուսակցութիւնը, համատեղ յայտարարութեամբ հանդէս եկան՝ դադարեցնելու մասնակցութիւնը կառավարութեան ձեւաւորման հետագայ գործընթացին:

- Մենք յայտարարութեամբ ենք հանդէս եկել, կարծես դրանով ամէն ինչ ասել ենք: Կարեւոր շեշտադրումները, ինչ անհրաժեշտ էր, մենք հրապարակային ներկայացրինք: Ի վերջոյ պէտք է հաշւի առնել, որ մեր կառավարման համակարգը գերկենտրոնացւած նախագահական համակարգ է, բայց մենք գտնւում ենք յետպատերազմեան ժամանակաշրջանում, եւ ճգնաժամային այս իրավիճակից դուրս գալու ելքերը պէտք է լինեն ոչ ստանդարտ լուծումները, այդ թւում՝ նաեւ ներքին խորհդատվութիւնների արդիւնքում համախոհական մթնոլորտի ստեղծումը: Դրանով հանդերձ շատ կարեւոր է, որ այդ համախոհութեան մթնոլորտը ձեւաւորւի, իսկ այդ համախոհութեան մթնոլորտը բնակաբար հիմնականում պէտք է ձեւաւորի նախագահը՝ անկախ իր այսօրւայ պարտւած ղեկավարի կարգավիճակից: Մենք պարտաւոր ենք ելքը գտնել, իսկ այդ ելքը գտնելու համար բազմաթիւ քննարկումները կարող են նաեւ լուծումների տարբերակ տալ, նաեւ առաջարկներ լինել:

- Ի՞նչ քայլեր նկատեցիք ԱՀ նախագահի կողմից, որ որոշեցիք ընդհատել բանակցութիւնները:

- Մանրամասնելու անհրաժեշտութիւն չկայ, այդ քննարկումների դաշտը եղել է ոչ այդքան հրապարակային, եւ տեղեկատւութիւնը պարբերաբար չի տրւել: Պէտք է ասեմ՝ այդ քննարկումների դաշտի մէջ պէտք է ներառւէին խորհդարանական եւ արտախորհրդարանական բոլոր ուժերը: Ես չեմ կարող ասել՝ նախագահը այդ բոլոր ուժերի հետ քննարկումները, խորհդատւութիւնները անց է կացրել, թէ՝ ոչ, բայց այն, ինչ եղել է  մեզ՝ մասնաւորապէս յայտարարութիւնը ստորագրած երկու ուժերի հետ, բնականաբար մենք այդ ամենը արտացոլել ենք յայտարարութեամբ: Ի դէպ, ասեմ՝ այդ քննարկումների դաշտում եղել են  ե՛ւ ԱԺԿ, ե՛ւ «Ազատ հայրենիք» կուսակցութիւնները, բայց երկու կուսակցութիւն արտայայտեցինք մեր դիրքորոշումը եւ յայտարարեցինք մեր տեսակէտները:

- Միւս երկու կուսակցութիւնները համաձա՞յն են նախագահի տեսակէտների ու դիրքրոշումների հետ:

- Յամենայն դէպս յայտարարութեանը իրենց ստորագրութիւնը չեն դրել:

- Ստացւում է տապալւա՞ծ է ազգային համաձայնութեան կառավարութեան ստեղծումը: 

- Սա կարող է տարբեր կերպ մեկնաբանւել. գուցէ որոշների համար յաջողւած է, որոշների համար՝ ոչ: Բայց այդուհանդերձ մենք մեր տեսակէտը այդ յայտարարութեամբ ներկայացրել ենք:

- Որո՞նք են լինելու ձեր քաղաքական ուժի հետագայ քայլերը:

- Մենք պէտք է համախոհութեան մթնոլորտում լուծման տարբերակներ գտնենք: Փորձելու ենք այդ համախոհութեան մթնոլորտի նախադրեալները ստեղծել եւ նաեւ մեր քննարկումների ընթացքում լուծման տարբերակներ առաջարկել: Կընդունեն քաղաքական ուժերը այդ թւում նաեւ երկրի նախագահը այդ տարբերակները, ուրեմն մենք մեր նախատեսած ճանապարհով առաջ կը գնանք, չեն ընդունի, ուրեմն այլ տարբերակներ կը փորձենք գտնել:

- ԱՀ նախագահը չի՞ հեռանալու պաշտօնից, չի՞ լքելու քաղաքկանութունը, ինչպէս յայտարարել էր:

- Յայտարարութեամբ այդ մասին ասւել է, որ նախագահը պատրաստակամ էր հրաժարւելու: Նա իր ուղերձում նաեւ անդրադարձել էր իր հրաժարւելու, չհրաժարւելու հանգամանքներին, նաեւ իրաւական կարգաւորումներին, եւ կարծում եմ՝ այս խնդիրը բոլորս չպէտք է դարձնենք քաղաքական շահարկումների նիւթ, բայց միւս կողմից չպէտք է ստեղծւած կացութիւնը օգտագործւի լիազօրութիւնների «չարաշհման» համար: Ստեղծւած իրավիճակը ենթադրում է ոչ ստանդարտ լուծումներ, այն ստանդարտ պահանջները եւ այն դասական մեխանիզմները, որ կարող են երկրի առջեւ ծառացած մարտահրաւէրների լուծումներ տալ, մեր վիճակն այդպիսին չէ:

- Խօսւում էր, որ ձեզ առաջարկ է արւել լինել ԱԺ նախագահ, որը Վահրամ Բալայեանը Tert.am-ի հետ զրոյցում չհերքեց, ի՞նչ յետոյ տեղի ունեցաւ, գուցէ Հայաստանի իշխանութիւնների հետ համաձայնութիւն կայ չգնալու փոփոխութիւնների:

- Այն որ անցեալ տարիներին Արայիկ Յարութիւնեանը Հայաստանի իշխանութիւնների թելադրանքները դարձրել է իր համար որպէս պետական կառավարման միջոց, դրա մասին շատ խօսելու անհրաժեշտութիւն չկայ: Ինչ վերաբերում է  առաջարկներին, ինչ առաջարկներ են եղել, ինչ է քննարկւել, բնականաբար, տարաբնոյթ քննարկումներ են եղել, եւ ինչ-ինչ առաջարկներ չպէտք է դարձնենք ընդհանուր հիմքեր հետագայ մեր քայլերի համար: Մենք առաջնորդւել ենք սկզբունքներով, առաջ ենք քաշել մի շարք սկզբուքներ եւ այդ սկզբունքների ընդունումը, ու դրանցով կառավարւելն է մեզ համար էական: Ով ինչ պաշտօն կարող էր զբաղեցնել, ով ինչ կարգավիճակում կարող էր լինել, սա երկրորդական է: Բայց սզբուքնների շուրջ պայմանաւորւածութիւններ ունենալը եւ այդ սկզբունքներով չառաջնորդւելը մեզ լաւ տեղ չեն տանի:

- Պարոն Իշխանեան, անդրադառնանք Արցախի անվտանգութեան խնդիրներին: Որքանո՞վ է Արցախի՝ մեզ մնացած մասը անվտանգ:

 - Բոլորը խօսում են անվտանգութիւնից, եւ բոլորը սպասում են անվտանգութեան երաշխքիների, սա այն թիւ մէկ հարցն է, որով նաեւ պայմանաւորւած է լինելու Արցախի Հանրապետութեան ապագան եւ մեր լինելութիւնն այստեղ: Կարծում եմ՝ Արցախի կարգավիճակի խնդիրը եւ նաեւ մեր տարածքային ամբողջականութեան վերականգնումը եւ տարածքների խնդիրները ընդհանրապէս փոխկապակցւած են հէնց այդ անվտանգութեան բաղադրիչների հետ: Բայց դեռ շատ վաղ է այդ մասին խօսել, ոչ ոք չի կարող այս պահին ամբողջական այդ երաշխիքները ապահովել, այստեղ են գտնւում ռուս խաղաղապահները, բայց միւս կողմից մենք տեսնում ենք, թէ ինչպիսի ագրեսիւ կեցւածք է ցուցաբերում ադրբեջանա-թուրքական տանդեմը: Այդ տանդեմը լուրջ վտանգ է դարձել ոչ միայն Արցախի լինելութեան, այլ նաեւ տարածաշրջանի համար: Անվտանգային համակարգի մասին, երբ խօսւում է բոլոր հարթակներում, բոլոր շրջանակներում, սա շատ կարեւոր է: Պէտք է այստեղ տարբերակել մէկ բան, շատ կուզենայի շեշտադրում անել՝ Հայաստանի վարչապետի կողմից անընդհատ թմբկահարւող անվտանգութեան բաղադրիչների եւ անվտանգութեան թեզի մասին, այդ հեքիաթները պարզապէս այստեղ մեր հանրութեան համար ծիծաղելի են:

- Խօսակցութիւններ են շրջանառւում, թէ այլեւս Հայաստանից զինծառայողներ չեն գալու Արցախ, սրա վերաբերեալ որեւէ տեղեկութիւն ունէ՞ք:

- Հրապարակւեց Արցախի նախագահի կողմից կառավարութեան կառուցւածքը, որի մէջ յստակ ամրագրւած է պաշտպանութեան նախարարութեան կառուցւածքը, եւ ՊՆ-ն ենթադրում է  ԶՈՒ-երի պահպանում, ինչ կարգավիճակով եւ ինչ կոնտինգենտ է իր մէջ ներառելու, սա մօտ ժամանակներս վերջնական պարզ լինի: Չպէտք է հայ զինւորի ներակայութիւնը Արցախի Հանրապետութիւնում եւ նրա սահամանները պաշտպանելու առումով այլ դիտանկիւնով ներկայացնել, այս ամենը չպէտք է  քաղաքական յատկապէս ներքաղաքական շահարկումների տեղիք տան, այնուհանդերձ իւրաքանչիւր հայ իր մէջ պէտք է պարտաւորութիւն ու պարտականութիւն ունենայ հայրենիքի սահամանները պաշտպանելու առումով, այստեղ արդէն կարեւոր չէ՝ այդ սահմանները Տաւուշում են, Արցախում են, թէ Մուշում են:

- Վերջերս Վիտալի Բալասանեանը խօսեց Հադրութի եւ Ասկերանի շրջանների հնարաւոր վերադարձի մասին, դուք տեղեկութիւն ունէ՞ք, թէ ինչ հիմքեր կան դրա համար:

- Որեւէ տեղեկութիւն չեմ կարող ասել այդ մասին: Մի բան յստակ է՝ մենք չպէտք է համակերպւենք Արդբեջանի կողմից Արցախի Հանարպետութեան տարածքների օկուպացիային եւ պէտք է մշակենք նոր ռազմավարութիւն, մեր քայլերը ձեռնարկենք՝ հեռանկարային առումով ունենալով այդ տարածքների ազատագրումը եւ նորից Արցախի Հանրապետութեան իշխանութեան իրաւազօրութեան տակ անցնելը:

Հեղինակ՝ Ամալիա Առաքելեան