Սեւակ Ղազարեանը՝ «ԱԼԻՔ»-ի հետ զրոյցում. «Սեւակեան ինքնուրոյնութիւնն է մեզ օր-օրի պակասում»

Սեւակը այսօր ամենաընթերցւող եւ ամենամէջբերւող դասական հեղինակներից է: Այսօր իսկապէս ընթերցում են Պարոյր Սեւակ, այդ մասին վկայում են ե՛ւ սոցցանցերը, ե՛ւ սեւակեան գրքերի վաճառքները: Այս մասին «ԱԼԻՔ»-ի հետ զրոյցում յայտնեց Պարոյր Սեւակի ժառանգորդ, գրականագէտ, Պարոյր Սեւակի տուն-թանգարանի տնօրէն Սեւակ Ղազարեանը:

«Ես շատ ուրախ եմ, որ երիտասարդներն են յատկապէս ընթերցում Սեւակ: Նա այնպիսի հեղինակ է, որին ընթերցողները տարբեր կերպ են մօտենում, այսինքն ոմանք կարեւորում են օրինակ Սեւակ սիրերգուին, Սեւակ հայրենասէրին, փիլիսոփային, ոմանք էլ Սեւակի քաղաքացիական պոէզիան են բարձր գնահատում, այդպիսով են գնահատում Սեւակի կեցւածքը, հետեւաբար ընկալումները եւ իմաստաւորումները տարբեր են, բայց ամենակարեւորը, բարեբախտաբար այն է, որ Սեւակը կենդանի եւ ընթերցւող հեղինակ է»,- նշեց նա:

Սեւակ Ղազարեանը շեշտեց, որ ինքը, որպէս Սեւակի ժառանգ եւ որպէս բանաստեղծի թանգարանի տնօրէն անընդհատ զբաղւում է Սեւակի գրականութեան հանրահռչակմամբ, այդուհանդերձ, մարդիկ իրենք արդէն հետաքրքրւած են Պարոյր Սեւակի կերպարով:

«Նաեւ այնպիսի երեւոյթ կայ, որ շատ են կեղծում նրա բանաստեղծութիւնները սոցցանցերում, ինչ-որ տողեր են տարածում, որոնք վերագրւած են Սեւակին, բայց դրանք իրականութեանը չեն համապատասխանում»,- նկատեց նա:

Սեւակեան մտածողութեան գաղտնիքներին անդրադառնալով, գրականագէտը նշեց, որ անկեղծութիւնը եւ ճշմարտախօսութիւնը սեւակեան մտածողութեան գաղտնիքներից են: Սեւակը նրա խօսքով՝ ապրում էր մի հանրութեան մէջ, երբ տարբեր իրողութիւնների մասին բարձրաձայնելը բացարձակապէս չէր խրախուսւում՝ սկսած ազգային խնդիրներից մինչեւ մարդու, անհատի տարբեր մակարդակի հարցերը, բայց Սեւակն ասում էր ճշմարիտը, որի շնորհիւ էլ նա չէր հնանում, որովհետեւ ճշմարիտ խօսքը միշտ արդիական է:

«Բայց նաեւ կուզէի ընդգծել Սեւակի աշխատասիրութիւնը, ինքնակատարելագործման գործընթացի կարեւորութեան մասին, որովհետեւ եթէ ուշադրութեամբ հետեւենք նրա գրականութեան 1940-ականներին, այդ ժամանակ, ունենք մի Պարոյր Սեւակ, 1950-ականների կէսերին՝ մէկ այլ: Սեւակեան գրականութեան մէջ կարծես թէ ներքին յեղաշրջումն է տեղի ունենում եւ սկսւում է ձեւաւորւել այն Սեւակը, որին այսօր բոլորս գիտենք:

Գրւում են՝ «Նորից քեզ հետ» գրքի գործերը, «Անլռելի զանգակատուն» պոէմը, սակայն արդէն 1960-ականների կէսերից, նրա մօտ հերթական յեղաշրջումն է տեղի ունենում ոճային առումով, եւ արդէն սկսում է գրւել «Եղիցի լոյս»-ը»,- նշեց նա:

Սեւակի գրականութիւնը անընդհատ զարգանում է, եւ նոր շրջափուլերի է հասնում: Այնպէս, որ երկու հանգամանքն էլ, մի կողմից ճշմարտախօսութիւնը, միւս կողմից՝ անընդհատ ինքնակատարելագործումը նրա առանձնայատկութիւններից են»,- յաւելեց նա:

Սեւակեան յեղափոխական փուլը

«Անհրաժեշտ է արձանագրել, որ ժամանակներն էլ հետաքրքիր են համընկել, մասնաւորապէս 1950-ականների սկզբին Սեւակը գնացել է Մոսկւա, որովհետեւ այնտեղ մինչ այդ պէտք է դառնար՝ գիտութիւնների թեկնածու եւ գիտնական, բայց իր առաջին ատենախօսութիւնը անաւարտ մնաց քաղաքական պատճառներով, որովհետեւ 1940-ականների վերջին ստալինեան նոր ռեպրեսիոն շրջան էր ու պատմական թեմաները արգելւեցին: Հետաքրքրական է, որ գրականութեան ինստիտուտի այդ բաժինը փակւեց եւ Սեւակն էլ ստիպւած գնաց Մոսկւա եւ դարձաւ առաջին կուրսի ուսանող:

Այդ տարիները բաւական ծանր տարիներ էին, որովհետեւ նախ ընտանիքից էր կտրւած յետոյ ֆինանսական առումով էր ծանր, բայց գուցէ այդ ծանրութիւնն ինչ-որ տեղ նպաստել էր իր ընթերցողական եւ գրական գործունէութեան ընդլայնմանը»,- նշեց նա:

Ըստ Ղազարեանի՝ տարբեր հեղինակների մօտ ինքնակատարելագործման ձայն ու ձեռագիր ունենալու տւեալ փուլը տարբեր տարիներին են տեղի ունենում ոճային, բառային, նորարարութիւններով:

«100 բանաստեղծութիւն» գիրքը՝ նւիրւած Սեւակի ծննդեան 100-ամեակին Սփիւռքում եւս հասանելի կը դառնայ

Ըստ նրա՝ ժողովածուն լոյս է տեսել «Համազգային» Հայ կրթական եւ մշակութային միութեան Երեւանի գրասենեակի նախաձեռնութեամբ եւ համագործակցութեամբ՝ Պարոյր Սեւակի տուն-թանգարանի։ Ժողովածուն կազմել է իր հայրը՝ Սեւակի միջնեկ որդին՝ գրականագէտ Արմէն Ղազարեանը։ Այն ընդգրկում է Սեւակի՝ տարբեր տարիներին գրած լաւագոյն բանաստեղծութիւններն ու երկու յաւելւած՝ «Անցեալը ներկայացած» ինքնակենսագրութիւնն ու «Ինչ-ը, ինչպէս-ը եւ որպէս-ը» հարցազրոյցը։

«Կազմւել է 100 գործի սկզբունքով, քանի որ 100-ամեակն է։ Սկզբում հայրենասիրական բնոյթի գործերն են, այնուհետեւ, խոհափիլիսոփայական, սիրային։ Փորձել ենք ծաղկաքաղ անել Սեւակի լաւագոյն ստեղծագործութիւնները հիմնականում 4 գրքերից՝ «Սիրոյ ճանապարհ», «Նորից քեզ հետ», «Մարդը ափի մէջ», «Եղիցի լոյս»։ Ամենից շատ գործերը «Եղիցի լոյս» գրքից են, որը Սեւակի բանաստեղծական վերջին ժողովածուն է»,- նշեց Սեւակ Ղազարեանը յաւելելով, որ Սփիւռքում էլ հանրամատչելի է դառնալու գիրքը մէկ այլ տարբերակով՝ Մեսրոպեան ուղղագրութեամբ ընթերցողների համար եւ Սփիւռքի տարբեր կրթական եւ մշակութային հաստատութիւններում:

«Պարոյր Սեւակ» թանգարանի գործունէութիւնը

«Նախնական պայմանաւորւածութիւն ունենք, մասնաւոր անձանց հետ, որոնք պատրաստակամութիւն են յայտնել աջակցելու թանգարանին եւ կազմակերպելու այցեր, հանդիպումներ, հին ու նոր սեւակասէր հանրութեան հետ՝ աշխարհի տարբեր վայրերում: Սովորաբար այդ հանդիպումներին ներկայացնում ենք ե՛ւ Սեւակի գործունէութիւնը, ե՛ւ Սեւակի վերջին հրատարակութիւնները: Լիայոյս եմ, որ Սփիւռքի հետ կապերի ամրապնդման ուղղութեամբ կը հաստատւեն փոխադարձ եւ կենդանի շփումներ: Երբեմն մարդիկ իրօք կենդանի շփումների կարիքն ունեն»,- նկատեց նա:

Թանգարանի վիրտուալ հասանելիութիւնը

Սեւակ Ղազարեանը նշեց, որ հիմա թանգարանը նաեւ այդ ուղղութեամբ է աշխատում, որպէսզի համացանցային առաւելագոյն հասանելիութիւն ապահովի:

«Մենք պէտք է ունենաք թանգարանի պաշտօնական կայք, թանգարանային ամբողջ ֆոնդը, բոլոր առարկաները, Սեւակի անձնական իրերը, լուսանկարները: Այդպիսով դրանք ցուցադրութեան կը հանւեն եւ վիրտուալ այցելուները հնարաւորութիւն կունենան շրջայց կատարելու թանգարանում: Նախնական համաձայնութիւններ եւ պայմանաւորւածութիւններ ունենք, որ այս տարի այդպիսի կայք ստեղծենք եւ իրօք այդ կայքը հնարաւորութիւն կը տայ աշխարհի ցանկացած կէտից առնչւել Սեւակի թանգարանի հետ, որը դեռեւս գործադրման փուլում է, բայց լիայոյս եմ, որ աշնանը այն արդէն աւարտւած կը լինի»,- նշեց նա:

Առանձնացնելով Պարոյր Սեւակի կերպարը, որպէս մեծ ստեղծագործի ժառանգորդ

«Սեւակը խոշորագոյն մտածող էր: Այսօր տեսնում եմ, որ մեր իրականութեան մէջ եւ ամբողջ աշխարհում ՏՏ ոլորտի զարգացմանը զուգահեռ մարդիկ իրօք քիչ են մտածում, որովհետեւ իրենց փոխարէն մտածում են տարբեր սարքեր, նրանց թելադրում են ինչ անել: Զուգահեռ, արհեստական բանականութիւնն է զարգանում, որպէսզի մարդն այլեւս չմտածի, այլ՝ իր փոխարէն, մտածեն սարքերը: Անձնապէս, Սեւակը ինձ համար միշտ օրինակ է ինքնուրոյն մտածողութեան եւ իրերին նայելու ոչ այնպէս ինչպէս բոլորը, իրերին մօտենալու տարբեր տեսանկիւններից, տարբեր մօտեցումներ ցուցաբերելու եւ կշռադատելու, նոր միայն գալու ինքուրոյն եզրայանգմանը:

Այդ ինքնուրոյնութիւնն է մեզ օր-օրի պակասում, մեր մեծերն, այդ թւում՝ Սեւակը մեզ պէտք են, որպէսզի յիշեցնեն, որ ինքնուրոյն մտածողութիւնն է առաջին հերթին եւ ամենակարեւոր յատկութիւններից: Մարդը իւրովի է դառնում իր մտածողութեան, ինքնուրոյնութեան շնորհիւ, իր արտասովոր լինելու, անկրկնելի լինելու համար է առանձնանում: Մեր մեծերը, նրանց գրականութիւնը պէտք է յիշեցնեն, մեզ այդ մասին եւ մենք մեր այդ շնորհքը իրաւունք չունենք տալու որեւէ տեղեկատւական տեխնոլոգիայի կամ արհեստական բանականութեան»,- եզրակացրեց նա:

ՍԻՒՆԷ ՖԱՐՄԱՆԵԱՆ