ایران و ارمنستان دو کشوری هستند که صد درصد منافع همسو دارند و در میان کشور های جهان، یافتن مورد دیگری که منافع و علایق شان به این شکل و تا این حد با هم منطبق باشد، امر بسیار دشواری است.
هدف گذاری‌های بلندپروازانه ارمنستان برای حضور در قلب مسیرهای اقتصادی منطقه و معرفی مستمر ابتکار عمل دولت جمهوری ارمنستان موسوم به «طرح چهارراه صلح»، در راستای تحقق این اهداف بلندپروازانه، بسیار مهم است. ایران هم به نوبه خود ضمن استقبال مستمر از «طرح چهارراه صلح» دولت ارمنستان، همواره تاکید می‌کند که این طرح نه فقط برای ارمنستان اهمیت زیادی دارد، بلکه برای خود ایران نیز بسیار حائز اهمیت است.
بر کسی پوشیده نیست که برخی از مسیرها و کریدورهای اقتصادی منطقه ارتباط تنگاتنگی به خاک ایران دارند و در این راستا از همه بیشتر کریدور شمال به جنوب برای ارمنستان و ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا ایروان و تهران باید در جهت بهبود و توسعه این کریدور تلاش‌های مشترک مستمری داشته باشند، زیرا این کریدور امن ترین مسیری برای دسترسی ارمنستان به آب‌های آزاد خلیج فارس است.
وقتی وضعیت کنونی منطقه را ارزیابی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که پیمان صلح ارمنستان و آذربایجان به این زودی ها امضا نخواهد شد و علت شکل گیری چنین تصور این است که به وضوح می‌بینیم که ترکیه و آذربایجان چه واکنش‌هایی نسبت به ابتکارات جمهوری ارمنستان نشان می‌دهند. بنابراین در اینجا باید به گزینه جاده اقتصادی خوبی که از طریق مسیرهای ایران، ارمنستان و گرجستان داریم، بیشتر توجه کنیم.
ایران از طریق جمهوری ارمنستان می‌تواند به هر دو کشور (ارمنستان و گرجستان) متصل شود. این طرح برای هر سه کشور مهم است، چون هر سه کشور که با اجرای این طرح به همدیگر متصل خواهند شد، همواره برای اجرای این طر ح از یکدیگر حمایت می‌کنند. با اجرای این طرح، ایران می‌تواند هم با منطقه اوراسیا و هم با آسیای مرکزی متصل شود. متأسفانه بعضی‌ها در ایران اهمیت این ارتباط را به طور شایسته درک نمی‌کنند.
ارمنستان جهت پرهیز از وابستگی کامل انرژی به روسیه خواهان تنوع بخشی به بازار انرژی خود است و این یک امر بسیار منطقی و طبیعی است زیرا هر کشوری همواره در راستای تنوع بخشی به منابع انرژی خود گام‌های مختلفی بر می‌دارد و اقدامات ارمنستان هم در این راستا بسیار منطقی است.
ایران می‌تواند کالاهای زیادی را به ارمنستان صادر کند و ارمنستان هم به نوبه خود می‌تواند کالاهای مختلف خود به ایران و از طریق خاک ایران به سایر کشورها نیز صادر کند. ایران و ارمنستان دو کشوری هستند که صد درصد منافع همسو دارند و در میان کشورهای جهان، یافتن مورد دیگری که منافع و علایق شأن به این شکل و تا این حد با هم منطبق باشد، امر بسیار دشواری است. به عنوان مثال، وقتی در خصوص کریدورها صحبت می‌کنیم، برخی از کشورهای همسایه شما، می‌خواهند از خاک ارمنستان عبور کنند، اما نمی‌خواهند به تمامیت ارضی ارمنستان احترام بگذارند.
آنها می‌خواهند از کریدورهایی فرا سرزمینی که از خاک ارمنستان عبور می‌کنند، استفاده کنند و کنترل و نظارت این کریدورها در اختیار خودشان باشد و این چیزی جز نقض حاکمیت ملی کشور میزبان نیست. در این میان ایران تنها کشور دوست و همسایه منطقه است که می‌گوید این نقض اصول برای ما امکان پذیر نیست و غیر قابل قبول است.
از آنجایی که برقراری ارتباط با ارمنستان برای ایران اهمیت حیاتی دارد، لذا ایران بارها اعلام کرده است که آماده مبارزه و دفاع از اصول احترام متقابل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورهای منطقه، است. این نکته هم بسیار حائز اهمیت است که ترکیه با کمک برخی کشورها در تلاش ایجاد جهان ترکی است و تنها مانع برای تحقق این اهداف ارمنستان است.
به وضوح می‌بینیم که چطور برخی از کشورهای همسایه می‌خواهند بی ثباتی ایجاد کنند و به نحوی وضعیت ثبات ارمنستان را تغییر دهند. آنها می‌خواهند تمدن و فرهنگ غنی ارمنستان را نابود کنند. ایران که خود هم کشوری قدیمی با تمدن و فرهنگ غنی است، برخلاف دیگر کشورهای همسایه، همواره در راستای حفظ و نگهداری میراث فرهنگی، معماری و مذهبی غنی ارمنی اعم از کلیساها و بناهای فرهنگی دیگر، سخت تلاش می‌کند. ایران از تمامیت ارضی ارمنستان حمایت می‌کند و به شدت نگران به اصطلاح کریدوری است که برخی کشورها به دنبال ایجاد کردن آن در ارمنستان هستند؛ البته بدون اینکه بخواهند به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ارمنستان احترام بگذارند.
احسان موحدیان – استاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران
