«Արցախեան բանակցութիւններ»

Երէկ՝ յուլիսի 25-ին, IBIS Երեւան Կենտրոն հիւրանոցի «Արարատ» սրահում տեղի է ունեցել ՀՅԴ անդամ, ՀՀ ԱԺ պատգամաւոր Արթուր Խաչատրեանի «Արցախեան բանակցութիւններ» 1300 էջանոց երկհատորեակի շնորհանդէսը։

Ներկայ էին հասարակական-քաղաքական գործիչներ, նախկին արտգործնախարարներ, ՀՀ ԱԺ պատգամաւորներ, գիտնականներ։

Արթուր Խաչատրեանը ներկայացնելով աշխատանքը, ասել է, որ 2020 թւականի պատերազմից յետոյ Հայաստանի իշխանութիւնները շատ ինտենսիւ կերպով սկսեցին խեղաթիւրել թէ Արցախեան շարժման պատմութիւնը, թէ Արցախի Հանրապետութեան ձեւաւորման պատմութիւնը։ Եւ ամենակարեւորը՝ խեղաթիւրեցին բանակցային գործընթացը, կարգաւորման այն առաջարկները, որոնք դրւած էին սեղանին։

«Հիմնական նպատակն էր ցոյց տալ, որ Արցախի Հանրապետութիւնը կորցրել է անկախ լինելու գործնական եւ տեսական բոլոր հնարաւորութիւնները։ Ես մտածեցի յօդւած գրեմ, որովհետեւ միշտ զբաղւել եմ բանակցութիւնների եւ Արցախեան շարժման պատմութեամբ։ Յետոյ յօդւածը երկարեց, մտածեցի գրել յօդւածաշար, հիմա դարձաւ 1300 էջանոց երկհատորեակ, որի մէջ մօտ 3500 յղում կայ։ Այսինքն՝ որեւէ խօսք, որ ասւած է, օդից վերցւած չէ, ամէն բառի համար պատրաստ եմ պատասխանատւութիւն կրել»,- նշել է նա։

«Այս աշխատութիւնը մեզ համար շատ կարեւոր է քաղաքական իմաստով։ Այսօր, երբ Հայաստանի գործող ռեժիմը փորձում է խեղաթիւրել Ղարաբաղեան հակամարտութեան, Արցախեան շարժման ամբողջ էութիւնը եւ բովանդակութիւնը, ամբողջութեամբ փորձում են խեղաթիւրել եւ կեղծել Արցախեան բանակցութիւնների բոլոր փուլերը, այս աշխատութիւնը շատ կարեւոր է գիտահեն փաստերի հիման վրայ իրականութիւնը ներկայացնելու եւ հակառակն ապացուցելու իմաստով»,- իր ելոյթում ասել է ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ ներկայացուցիչ, ԱԺ պատգամաւոր Իշխան Սաղաթէլեանը։

«Արթուր Խաչատրեանի գիրքը կարեւոր է այսօր՝ Արցախեան հարցի նենգափոխման պայմաններում»,- իր խօսքում ասել է ԵՊՀ պատմութեան ֆակուլտետի դեկան Էդիկ Մինասեանը:

Ըստ Արցախի ԱԺ ՀՅԴ խմբակցութեան քարտուղար Վահրամ Բալայեանի՝ սա երիտասարդների համար դասագիրք է հայրենական ոգով դաստիարակւելու համար: «Պէտք է նշել, որ բաւականին մեծ աշխատանք է կատարւած, այս փաստաթղթերը մեզ թոյլ են տալիս ասել, որ Արցախեան էջը փակւած չէ, այդ փաստաթղթերը մեզ յուշում են, որ արցախահայութիւնը հայ ժողովրդի օժանդակութեամբ իր պետականութիւնը վերակերտեց»,- ասել է նա։

Գրքի նշանակութիւնն իրենց խօսքում կարեւորեցին նաեւ ՀՀ նախկին արտգոծրնախարար Արա Այւազեանը, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ, ԱԺ պատգամաւոր Լիլիթ Գալստեանը:

«Արցախի հիմնահարցն այսօր նենգափոխում են, մոռացութեան վրայ հիմնւած խաղաղութիւն չի լինում»,- ասել է Արա Այւազեանը: Իսկ Լիլիթ Գալստեանն էլ նշել է. «Արթուր Խաչատրեանի գրքի ծնունդը համադրելի է երեխայի ծնունդի հետ, բացառիկ արժէքաւոր է»:

Նշենք, որ Երկհատորեակում վերլուծութեան են ենթարկւել Արցախի հիմնահարցի կարգաւորման շուրջ ընթացած քաղաքական բանակցութիւնները՝ դրանց պատմութիւնը, ընդունւած որոշումները, ինչպէս նաեւ ներկայացւած կարգաւորման տարբեր առաջարկները։ Աշխատութիւնն ընդգրկում է նաեւ համեմատական ակնարկներ այլ միջազգային հակամարտութիւնների կարգաւորման փորձերից, ինչպէս նաեւ դէպքեր ու իրադարձութիւններ, որոնք, թէեւ անմիջականօրէն բանակցային գործընթացի մաս չեն կազմել, սակայն էական ազդեցութիւն են ունեցել դրա ընթացքի վրայ։ Աշխատութեան առաջին հատորում ներկայացւած է Արցախեան շարժամ ձեւաւորման ու Արցախի Հանրապետութեան կայացման փուլը, Արցախեան հակամարտութեան կարգաւորման նախնական տարբերակները, ԵԱՀԿ-ի՝ որպէս բանակցային հիմնական յարթակի ձեւաւորումը, ՄԱԿ ԱԽ բանաձեւերը եւ հակամարտութեան կարգաւորման ՔԻ Վեսթում քննարկւած տարբերակը։

Երկրորդ հատորն ընդգրկում է 2002 – 2020 թթ. բանակցային գործընթացը։

Մանրամասն անդրադարձ է կատարւել Հիմնարար (Մադրիդեան) սկզբունքների, նորացւած Մադրիդեան սկզբունքների, Կազանի փաստաթղթի, «Լաւրովի պլան»-ի շուրջ ընթացող բանակցութիւններին, ինչպէս նաեւ բանակցութիւնների տապալմանը։

Գիրքը նախատեսւած է դիւանագէտների, միջազգայնագէտների, քաղաքական գործիչների, լրագրողների, ինչպէս նաեւ Արցախի բանակցային գործընթացով հետաքրքրւած բոլոր անձանց համար։ Միջոցառումը բաց է բոլոր ցանկացողների համար։  

Arfd.am