Կնոջս եւ բարեկամիս՝ Իզաբէլային
Իմ մահւան օրը կիջնի լռութիւն,
ծանր կը նստի քաղաքի վրայ,
ինչպէս ամպ մթին կամ հին տրտմութիւն,
կամ լուր աղէտի՝ թերթերում գրած։
Ծանօթ կնոջ պէս այրի կամ դժբախտ,
բարեկամուհու նման տխրատեսք,
լուրը կը շրջի փողոցները նախ,
ապա կը մտնի դուռ-դարպասից ներս…
Իբրեւ ծերունի մի թերթավաճառ՝
յուշիկ քայլերով եւ համարեա կոյր,
կը շրջի բոլոր տներն անպատճառ
ու կը յայտնւի ամէն մի բակում։
Ստւերի նման, սահած տնից-տուն,
կը կանգնի անտես հիւրի պէս մռայլ,
կը կանգնի, ինչպէս դժնի լռութիւն՝
տարածւած ամբողջ քաղաքի վրայ։
Եւ համր մի պահ՝ գիշերւայ կէսին,
բոլորի սրտում կը կանգնի յանկարծ
անհաղորդ, ինչպէս հեռաւոր լուսին,
իմ դէմքը՝ արդէն յաւիտեան հանգած։
Եւ մարդիկ՝ երէկ կեանքիս անծանօթ,
եւ երբեք, երբեք դէմքս չտեսած,
եւ մարդիկ՝ միայն երբեմն ինձնով
իրենց ֆանտաստիկ առասպելն հիւսած,
եւ մարդիկ՝ անգամ երգերիս անգէտ,
մարդիկ, որ թէեւ կեանքիս արձագանգ՝
մնացել են լոկ վկայ անտարբեր
եւ կարծել են, թէ ես վաղո՜ւց չկամ,-
այդ բոլոր մարդիկ իմ մահւան բօթից,
որպէս ընդհանուր աղէտից սարսած՝
զարմացած կը զգան ինձ այնքա՜ն մօտիկ
եւ յանկարծ այնքա՜ն թանկ ու հարազատ…
Եւ երկրում, ինչպէս բարձրանայ փոշի,
եւ հոգիներում, ինչպէս յուշ յառնի,-
ելնելով անցած օրերիս նաշից,
իմ ուրւականը պիտի սաւառնի։
Եւ քաղաքներում, եւ գիւղերում խուլ,
անցորդներն՝ իրար անծանօթ անգամ,
աչքերում իրար եւ հայեացքներում
պիտի միեւնոյն թախիծը կարդան…
Եւ դէմքով տխուր եւ լուռ աչքերով
պիտի միեւնոյն սուգը հաղորդեն,
Երգերիս հանդէպ անսահմա՜ն ներող,
Մոռացած բոլոր յանցանքներս արդէն…
Կը բանան ոմանք իմ գիրքը գուցէ,
կը թերթեն դանդաղ, կը կարդան տողեր,
տարտամ շարժումով գիրքը կը գոցեն,
եւ թախիծը խոր յուշս կը ողողէ։
Եւ գուցէ միայն սենեակում մի խուլ,
գլուխը թեքած պատկերիս վրայ՝
կը նայի մի կին աչքերիս տխուր,
եւ կարցունքոտւեն աչքերը նրա։
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Եւ ինչպէս կեանքում՝ տարինե՜ր առաջ,
յուշերում յանկարծ անցեալը բուրի,
Երազանքներում գուցէ իմ անցած
Եւ արդ իմ յառնած գրքում յուշերի…
Այն, որ ե՛ս էի, որ ի՛մն էր առաջ,
արդէն չի յառնի եւ ոչ մի գրքում
եւ ո՛չ մի գրքում՝ աշխարհում գրած,
եւ ո՛չ մի գրքում, եւ ո՛չ մի գրքում…
15. XII 1936թ․
Նոյեմբերի 27-ը հայ արդի գրականութեան գագաթներից մէկի՝ Եղիշէ Չարենցի մահւան օրն է:
