ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ. ՀԱՄԱՁԱՅՆՈՒԹԻ՞ՒՆ, ԹԷ՞ ԲԱԽՈՒՄ. ՈՒՐ ԿԸ ՏԱՆԵՆ ԲԱՆԱԿՑԱՅԻՆ ՃԱՄՓԱՆԵՐԸ
Վերջին օրերի ընթացքում միջազգային քաղաքական զարգացումների էպիկենտրոնում Իրանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ ընթացող միջնորդաւորւած բանակցութիւններն են, որոնք արագ ընթացք ու թափ են հաւաքել:
Կասկածից վեր է, որ իրանաամերիկեան բանակցութիւնները որպէս այդպիսին միջազգային տարողութիւն ու նշանակութիւն ստացած գործօն են, եւ ուղղակի կամ անուղղակի աղերսներ ունեն համաշխարհային եւ տարածաշրջանային նշանակութեան մի խումբ այլ հիմնահարցերի, ուժերի հաւասարումների եւ Մերձաւոր Արեւելքում տարածաշրջանային եւ արտատարածաշրջանային խաղացողների դերակատարութեան ու ազդեցութեան վերադասաւորման եւ վերահաստատման խնդրի հետ:
Աշխարհաքաղաքական չափազանց բարդ այս շախմատային մարատոնի համատեքստում բոլորի համար բնականօրէն առաջնային եւ գլխաւոր հարցը շարունակում է մնալ մէկը. բանակցային գործընթացի աւարտին կը դրւե՞ն արդեօք ճակատագրական նշանակութեան ստորագրութիւնները ճակատագրական փաստաթղթի տակ, թէ՞ ոչ: Մանաւանդ, որ հնարւոր դրական ելքի վրայ խաղադրոյք կատարելու գայթակղութիւնը մեծ է, որովհետեւ տրւող խոստումները եւս նոյնքան գայթակղիչ են. էսկալացիայի բացառում, յարաբերութիւնների որոշակի կարգաւորում, պատժամիջոցների եթէ ոչ ամբողջական, ապա գոնէ մասնակի վերացում, տնտեսական ճգնաժամի յաղթահարում, նոր հնարաւորութիւններ, հեռանկարներ եւ հորիզոններ…
Խոստովանենք՝ ծանօթ պատկեր է, այդպէս էլի է պատահել: 2015 թւականին, Գործողութիւնների համատեղ համապարփակ ծրագրի փաստաթղթի մասին բանակցութիւնների ժամանակ, երբ հաւաքական Արեւմուտքը մեզ խոստացաւ բաներ, որոնց կարիքն անխօս շատ ունէինք, եւ արդիւնքում հապճեպ, առանց գնի մասին լուրջ սակարկելու, առանց վճարելիքի դիմաց ամուր եւ անշրջելի երաշխիքներ ստանալու ստորագրեցինք մի փաստաթուղթ, որը յետոյ պարզ դարձաւ, որ ընդամէնը գրչի մէկ հարւածով կարող է առ ոչինչ դառնալ:
Եւ այս անգամ եւս նոյնը կրկնւելու մտավախութիւնից ելնելով է, որ տրամաբանական հարց է առաջանում. կարհամարհե՞նք, թէ՞ հաշւի կը նստենք կենսափորձի հետ, մանաւանդ, որ 10 տարիների հեռաւորութիւնից նախանշւող հեռանկարները դարձեալ մշուշոտ են, եւ ոչ մի յստակ երաշխիքներ դեռեւս չեն պարունակում, իսկ այսպէս կոչւած երաշխաւորները նախկին փաստաթուղթը պատռողներն ու աղբաման նետողներն են, որոնց սկզբունքայնութեան եւ անկեղծութեան չափն այս անգամ միանշանակ պէտք է որոշւի բացառապէս գործնական քայլերով եւ Իրանի պահանջների իրականացմանն ուղղւած գործողութիւններով:
Բարեբախտաբար, պէտք է նշենք, որ Մասկաթում եւ Հռոմում կայացած բանակցութիւնների երկու փուլերը ցոյց տւեցին, որ այս անգամ չկայ ցնորային լաւատեսութիւն, չկայ օր առաջ ինչ-որ փաստաթուղթ ունենալու անհեռատես վռազկոտութիւն, առարկայական գործօններն ու հանգամանքները չտեսնել տալու վնասաբեր եւ վտանգաւոր համառութիւն:
Արդար լինելու համար պէտք է նշենք, որ նման ընթացքը որոշակի յոյսեր ներշնչող, կարեւոր հանգամանք է, որովհետեւ նժարին դրւած է Իրանի ինքնիշխանութեան, անվտանգութեան եւ ժողովրդի անմիջական շահերի հարցը:
Ինչ որ է, ամէն ինչ դեռ առջեւում է: Չգիտենք, թէ ուր կը տանեն բանակցային ճամփաները, համաձայնութեան կը յանգեցնե՞ն, թէ՞ բախման: Դժւար է կանխագուշակել: Այնպէս, որ առանց անտեղի հոռետեսութեան կամ պարզամիտ լաւատեսութեան, զինւենք համբերութեամբ եւ հետեւենք զարգացումների ընթացքին:
