Նարեկ Սուքիասեան. «Պուտին-Թրամփ հանդիպումը տեւել է պլանաւորւածից կարճ, եւ դժւար թէ ընթացքը թոյլ տար շարունակել նոյն դրական տոնով քննարկելու հայ-ադրբեջանական պայմանաւորւածութիւնները»
«ԱԼԻՔ» – Aravot.am-ը զրուցել է Քաղաքակրթական եւ մշակութային հետազօտութիւնների կենտրոնի գիտաշխատող, քաղաքագէտ Նարեկ Սուքիասեանի հետ։ Քաղաքագէտի հետ զրոյցի թեման Ալեասկայի Անքորէջ քաղաքում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի եւ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի հանդիպման արդիւնքների եւ հնարաւոր զարգացումների մասին է։
– Ի՞նչ զարգացումներ եւ արդիւնքներ ակնկալել Թրամփ-Պուտին հանդիպումից։ Լաւատե՞ս էք, որ պատերազմը կը կանգնեցւի։
– Հանդիպման արդիւնքներով արձանագրւում է, որ չկայ ամբողջական համաձայնութիւն, որը եւ դժւար էր ակնկալել, ու մեդիա ոգեւորութիւնից դուրս նման ակնկալիքներ առանձնապէս չկային։ Երեւի թէ գլխաւոր արդիւնքներից է այն, որ որոշում է կայացւել շարունակել երկխօսութիւնը։ Չկայ առաջխաղացում պատժամիջոցների ռեժիմի եւ ներդրումային փաթեթների ու տնտեսական համագործակցութեան ուղղութեամբ, թէեւ այս ուղղութեան պատասխանատու պաշտօնեաները ներառւած էին բանակցային թիմում, բայց չմիացան բուն բանակցութիւններին, որը հնարաւոր է եւ պլանաւորւած էր եղել՝ որպէս շարունակութիւն եւ կախւած երկու նախագահների միջեւ բուն խօսակցութիւնից ու 3+3 ձեւաչափով հիմնական բանակցութիւններից, որը տեղի ունեցաւ երեք ժամ։
Թրամփի հեռախօսազրոյցից ՆԱՏՕ-ի գործընկերների եւ Զելենսկու հետ հասկանում ենք, որ աւելի մեծ հակւածութիւն կայ շրջանակային խաղաղութեան կամ նմանատիպ պայմանաւորւածութիւնների շուրջ համաձայնութեան հասնելու ուղղութեամբ, այդ ճանապարհով գնալու հարցում, քան հրադադարի համաձայնագրի հասնելու, որը, կարծես թէ, առաջին լուրջ փոփոխութիւնն է դէպի ամբողջական խաղաղութեան պայմանագրի՝ պատերազմից ի վեր ջանքերի շրջանակում։ Բայց դեռեւս շուտ է որեւէ ակնկալիք ձեւաւորելու, թէ՛ ընդհանրապէս այս պահին ռազմավարական բանակցութիւնների արդիւնքների, եւ թէ՛ պատերազմի հանգուցալուծման վերաբերեալ։
– Ըստ էութեան պայմանաւորւածութիւններ չկան, քանի որ Դոնալդ Թրամփն էլ յայտարարել է, որ «մենք դեռ չկարողացանք ամբողջական փոխըմբռնումի հասնել։ Ցաւօք, առայժմ գործարք չկայ», ուստի այս պարագայում հնարաւո՞ր է խնդիրների լուծման հասնել երկխօսութեան ճանապարհով։
– Առաջիկայ օրերին ու շաբաթներին աւելի շատ մանրամասներ ի յայտ կը գան հանդիպման յաջողութիւնների կամ ձախողումների շուրջ։ Մէկ բան ակնյայտ է, որ կողմերից եւ ոչ մէկը չկարողացաւ հասնել այն յաջողութեան, որը յուսով էին ունենալ հանդիպման արդիւնքում։ Զելենսկիի այցն արդէն նախատեսւած է Վաշինգտոն, հաւանաբար այդ հանդիպման ընթացքում Թրամփն էլ աւելի մեծ ճնշում կը գործադրի, որպէսզի Զելենսկին համաձայնի այն կէտերին, որի շուրջ կայ արդէն համաձայնութիւն Թրամփի եւ Պուտինի միջեւ։ Կարեւոր է լինելու նաեւ եւրոպական գործընկերների դերակատարումը, քանի որ ինչ արդիւնք էլ լինի, Թրամփը պլանաւորում է ու արդէն իսկ իրականացնում է քաղաքականութիւն, որով նւազեցնելու է իր ուղիղ մասնակցութիւնը պատերազմին եւ Ուկրաինային աջակցութեանը՝ դնելով աւելի մեծ բեռ եւ պարտականութիւն եւրոպական գործընկերների վրայ՝ համարելով, որ կոնֆլիկտի շահառու է հէնց Եւրոպական միութիւնը, ոչ թէ ԱՄՆ-ն։
Թէ ինչպիսին կը լինի Զելենսկու արձագանքը Թրամփի ճնշումներին, կախւած կը լինի եւրոպական գործընկերների աջակցութեան մակարդակից, արդեօք դա բաւարար կը լինի՞ պատերազմը նոյն կերպ շարունակելու հարցում կամ, ընդհանրապէս ինչպէս շարունակելու հարցում։ Սրա պատասխանը կամ այս հարցում ուղենիշ կարող է սահմանւել առաջիկայ օրերին նշանակւած կամեցողների կոալիցիայի հանդիպումների արդիւնքներով, որտեղ եւրոպական առաջնորդները Զելենսկու հետ միասին կամփոփեն վերջին հանդիպման արդիւնքները եւ կը նախանշեն հետագայ քայլերը, որոնց ազդեցութեան տակ էլ Զելենսկին կը մեկնի Վաշինգտոն։
– Ինչպէ՞ս կարող է այս հանդիպումն անդրադառնալ Հարաւային Կովկասում երկու գերտէրութիւնների վարած քաղաքականութեան վրայ։
– Հանդիպման արդիւնքներն ինքնին դեռեւս չափազանց նախնական եւ անորոշ են։ Հէնց հանդիպման մասին եզրակացութիւններ կատարելու համար դեռեւս չափազանց շուտ է Հարաւային Կովկասի տարածաշրջանի վրայ ազդեցութեան մասին լրջօրէն քննարկել առանց գուշակութիւնների եւ սպեկուլիացիաների դաշտ գնալու։
– Ի՞նչ էք կարծում՝ արդեօք Պուտին-Թրամփ հանդիպման ժամանակ քննարկւե՞լ է վերջերս Վաշինգտոնում նախաստորագրւած խաղաղութեան համաձայնագիրը։
– Հաւանաբար ոչ, կամ միայն հպանցիկ՝ հաշւի առնելով այն, որ այդ հանդիպումը ինքնին տեւել է շատ աւելի քիչ, քան պլանաւորւել էր, եւ դժւար թէ հանդիպման ընթացքը ու դրա մոմենտումը կամ յաջողութիւնները թոյլ տային շարունակել նոյն դրական կամ յաջողութեան տոնով քննարկելու հայ-ադրբեջանական պայմանաւորւածութիւնները՝ ձեռք բերւած Վաշինգտոնում։
Զրոյցը՝ ՏԱԹԵՒ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆԵԱՆԻ
