«Անւանի հնագէտն» ու 19 «անյայտ» պատմագէտները ԿԳՄՍ-ում

Դեկտեմբերի 13-ին ԿԳՄՍ նախարարութիւնում կայացաւ «Հայոց պատմութեան» 7-րդ դասարանի դասագրքի վերաբերեալ մասնագիտական քննարկում՝ ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրէասեանի մասնակցութեամբ:

Եթէ փորձենք հակիրճ ձեւակերպել, թէ ի՞նչ նպատակներ էր հետապնդում ԿԳՄՍ-ն այդպիսի քննարկում նախաձեռնելով, ապա կարող ենք ասել հետեւեալը․ ամէն գնով ու ամէն հնարքներով քննադատութիւնների ու քննարկման առարկայ հանդիսացած դասագիրքը կիրառել հանրակրթական դպրոցում՝ չտեսնելու տալով ու զանց առնելով հարիւրաւոր խմբագրական ու սրբագրական կոպիտ սխալներն ու անճշտութիւնները, պատմութեան դասագրքին անյարիր գրահրատարակչական մօտեցումներն ու խայտառակ պատկերազարդումը։

Հին ու բարի աւանդոյթների համաձայն, համահաւասարեցնող կարծիք ձեւաւորելու յանձնառութիւնն, անկասկած ԿԳՄՍ նախարարութեան հետ համաձայնեցւած, իր վրայ էր վերցրել հնագէտներից մէկը, ով ԿԳՄՍ-ի տարածած հաղորդագրութեան մէջ արժանացել է «անւանի հնագէտ» բնորոշմանը, այնինչ քննարկմանը ներկայ գտնւող միւս գիտնականները նման «պատւի» չէին արժանացել։ Ինչո՞ւ։ Շատ պարզ պատճառով․ Պ․ Աւետիսեանը միակն էր ներկաներից, ով փորձեց հակառակ կարծիք յայտնել ու պնդել, որ դասագիրքը մնայ շրջանառութեան մէջ, այլ ոչ թէ խոտանւի՝ ինչպէս պնդում էին քննարկմանը ներկայ գտնւած միւս մասնագէտները։

Ի դէպ, ԿԳՄՍ հաղորդագրութեան մէջ, ինչպէս եւ սպասւում էր, կանխատեսելիօրէն շրջանցւել է ներկաների միահամուռ այն պահանջը, որ նման դասագիրքը անպայմանօրէն պէտք է խոտանւի եւ բացարձակապէս նոր դասագիրք կազմւի։

Մէջբերում ԿԳՄՍ հաղորդագրութիւնից․ «Ներկայացնելով նախարարութեան դիրքորոշումը՝ Ժաննա Անդրէասեանը նշել է, որ ամբողջական ամփոփաթերթը կը ներկայացւի մասնագիտական նոր փորձաքննութեան՝ դասագրքի փոփոխութիւնների վերաբերեալ երրորդ անկախ փորձագիտական կարծիք ստանալու նպատակով։ Հիմք ընդունելով փորձագիտական անկախ եզրակացութիւնը՝ կը կայացւի վերջնական որոշում։ Անդրադառնալով հարցին, թէ արդեօք այդ փորձաքննութիւնն իրականացնող պատմաբան գիտնականների անունները հրապարակւելու են, նախարարը նշել է՝ առաջնայինն անաչառ եւ որակեալ մասնագիտական կարծիք ունենալն է, որի ապահովման հիմնական պայմանը նաեւ այդ փորձագէտների անանունութեան ապահովումն է՝ զերծ մնալու որեւէ ճնշումներից եւ ի սկզբանէ կողմնակալ դիրքորոշման ներկայացումից»։

Տպաւորութիւն է ստեղծւում, որ դասագրքին առնչւող 19 մասնագէտ-գիտնականների գրախօսականներն ու եզրակացութիւնը հէնց նախարարութեան կողմից պատւիրւած եւ արդէն հնացած փորձաքննութիւն է եւ երրորդ անկախ փորձագիտական կարծիքն էլ հիմք է հանդիսանալու վերջնական որոշում կայացնելու համար։ Դասականը կասէր, իսկ դատաւորներն ովքե՞ր են։ Իմ դիտարկմանը, որ պարտադիր կերպով պէտք է հրապարակւեն այդ անձանց անուններն ու ինքնութիւնները, որպէսզի հասկանանք նրանց մասնագիտական կարողութիւնների ու գիտելիքների մակարդակը, յստակ պատասխան այդպէս էլ չտրւեց․․․

Միաժամանակ յորդորում ենք նախարարութեանը ձեռնպահ մնալ քննարկումներում հաւատարիմ մարդկանց ներդրման, ինչպէս նաեւ նախաձեռնութեանը աջակցող անձանց վրայ վարչական ճնշումներ ու սպառնալիք բանեցնելու արատաւոր գործալաոճից։

Այստեղ ամէն ինչ շատ պարզ է․ կոպտօրէն խախտւել են մեր երեխաների իրաւունքները՝ գիտակցաբար նրանց հրամցնելով ահռելի քանակի սխալներով լի ու սեփական պատմութիւնն ու մշակոյթը լիարժէքօրէն չներկայացնող դասագիրք, որը ՊԱՐՏԱԴԻՐ կերպով պէտք է խոտանւի։

ՀԱՅԿ ԴԵՄՈՅԵԱՆ
Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրէն,
պատմական գիտութիւնների դոկտոր

 Yerkir.am