Ապրիլ 24 է: Սոյն թւականը ոչ միայն մօտակայ Հայոց պատմութեան ամենից սեւ ու կսկծալի էջն է, այլեւ մերօրեայ տարեկան օրացոյցում նշւած միակ «սգատօնը»: Շշմեցուցիչ է, որ Հայոց Ցեղասպանութեան հարիւրամեակը փառքով ու պատւով ոգեկոչելուց յետոյ, պարտաւոր ենք զգում վերականգնել Հայոց Ցեղասպանութեան եւ Հայ Դատի մասին տարրական ու սկզբնական գաղափարները:
Անցնող տարիներին, ցաւօք սրտի նոյնիսկ այսօր, տեսնում, լսում եւ կարդում ենք, թէ ինչպէս Հայ ազգի «հարազատ» զաւակներից ոմանք տարբեր մտածելակերպեր ունեն Հայոց Ցեղասպանութեան ու Հայ Դատի առնչութեամբ՝ իւրաքանչիւրն հիմնւելով իր նորանոր հասկացութեան եւ ըմբռնումի վրայ: Թէ ինչպէ՞ս փոխւեցին այդ ընկալումները եւ դարձան նորոյթ՝ կորցնելով իրենց կարծրատիպ նկատւած ապառաժեայ հիմնաքարը, շատերիս համար ապշեցուցիչ է:
Ներկայ սերնդից որոշների, տարեց կամ երիտասարդ, երբեմն նոյնիսկ պատանի, ոչ միայն անտարբեր մօտեցումներն ու անվայել վերաբերումները, այլեւ սնապաշտ նոր փիլիսոփայութիւններն ուղղակիօրէն պակուցում եւ զարհուրանք են պատճառում ինձ: Ինչպէ՞ս կարելի է մարսել կամ նոյնիսկ հանդուրժել նրանց տարօրինակ, անհասկանալի ու զարմանք պատճառող սոյն արտայայտութիւնները. «Հայոց Ցեղասպանութիւնը մեր գործը չէ», «Հայ Դատը ժամանակավրէպ է դարձել», «Հայոց Ցեղասպանութիւնը մտել է փակուղի», «Հայ Դատը յետ այսու միմիայն պատմական խնդիր է», «Հայոց Ցեղասպանութիւնը պէտք է նկատել Համաշխարհային Առաջին Պատերազմի ընդհանրական վնաս» եւ նման տմարդի այլ արտայայտութիւններ:
Այս բոլորին ի տես, չեմ կարող մտահան անել «Մայրիկ» անունը կրող շարժանկարի (ֆիլմ) մէջ Հայ ինքնութեան հարազատ պատկերը ներկայացնող դրւագը. թէ ինչպէս Հայ վրիժառու երիտասարդի հատուցող դիպուկ փամփուշտն իր նպատակին ծառայելուց յետոյ, երբ նրան անպարտ յայտարարելու եւ ազատ արձակելու արդար վճիռն արձակւեց, մեր ամբողջ ազգը, աշխարհի չորս ծագերում, առանց կորցնելու իր ջինջ խղճի մաքրամաքուր ընկալումն ու արժանավայել մօտեցումը, կարծէք մեծագոյն տօնի հրճւանքով ողջ մարդկութեանը ցուցադրեց թերթերում եւ մամուլում լոյս տեսած լուրերը, լուսանկարներն ու հաղորդագրութիւնների բովանդակութիւնները: Որտե՜ղ էինք եւ որտե՛ղ ենք հասել:
Երբ որեւէ տեղ սպանութիւն է գործւում՝ դատական հայց է յարուցւում եւ սկիզբ է առնւում դատական ընթացք, որի սկզբնական ու հիմնական նպատակն է գտնել ոճրագործին, երեւան բերել ճշմարտութիւնը եւ կայացնել արդար կերպով հատուցող վճիռ:
Եթէ սպանութիւնը կամ ոճրագործութիւնը կանխամտածւած ու դիտաւորեալ չէ, այդ պարագային կարելի է բարեխղճութեամբ եւ բարոյագիտութեամբ ներում շնորհել: Հակառակ պարագային, իդէալական աշխարհում, նրան արդարացնելու կամ չքմեղանք առաջացնելու բոլոր փորձերը սին երազանքների մեղսակից գործողութիւններ են:
Եթէ մի անձի սպանութեան պարագային անխախտելի սկզբունքներով կամ անառարկելի օրէնքներով է շարժւում ամբողջ աշխարհը, ինչպէ՞ս կարելի է հակոտնեայ դիրքաւորում ունենալ, երբ խնդիրը մի ողջ ազգի, ցեղի կամ ժողովրդի բնաջնջման ու վերացման մասին է: Ճի՛շտ է, այսօր մենք միակ ազգը կամ ժողովուրդը չենք, որ ցեղասպանութիւն ենք տեսել, սակայն կարծում եմ միակն ենք, որ այս աստիճան թուլացել ենք եւ գրեթէ յանձնւել նահանջի:
Ցեղասպանութիւն տեսած ու վերապրած մեր ազգի սիրելի արդարասէր ու պահանջատէր հարազատ յետնորդներ, մեր մեծ պապերը չեն գոյատեւել կամ վերապրել մոռացութեան, անտարբերութեան, անհոգութեան կամ անգործութեան պատճառով, այլ ընդհակառակը, նրանց բոլոր յաջողութիւնները արգասիքն են եղել հաստատակամ հաւատի, կենսալից յոյսի, անդուլ գործի, պատասխանատու յանձնառութեան, հետեւողական հետապնդման եւ խիզախ պահանջատիրութեան:
Մեր նախահայրերն ու նախամայրերը զոհւեցին յանուն հաւատի ու հայրենիքի, այլ խօսքով՝ մեզ համար, որպէսզի մնանք հայ քրիստոնեայ եւ ունենանք մեր պատմական մայր Հայաստանն ու Արցախը, ժառանգենք մեր լեզուն ու մշակոյթը եւ տէր կանգնենք մեր բոլոր արժէքներին ու սրբութիւններին: Մենք նրանց հարազատ զաւակներն ենք, ուստի իրաւունք չունենք Հայոց Ցեղասպանութեան ու Հայ Դատի, այլ խօսքով մե՛ր Ցեղասպանութեան ու մե՛ր Դատի հանդէպ գտնւել այսքան անհոգ, թոյլ ու անտարբեր, այն աստիճան, որ կարծէք օտարի տեսած ցեղասպանութիւնն է, որ որպէս ուսումնասիրութիւն սերտում ենք մենք:
Հետեւաբար, ազգովի խիզախօրէն վերադառնա՛նք մեր սկզբնական կեցւածքին, խոհեմ կերպով մեր մէջ վերարթնացնե՛նք Հայ Դատի արժանավայել ըմբռնումը, մեր միջից վանե՛նք օտարոտի հասկացութիւնները, փոխե՛նք մեր խորթ ընթացքը, վարենք զգօ՛ն քաղաքականութիւն, մշակենք խելօ՛ք դիւանագիտութիւն, որդեգրենք նոր բայց շահաբե՛ր մօտեցումներ, ունենանք ճշգրի՛տ ընկալումներ եւ յանձնառու պատասխանատւութեամբ դարձեալ բարձրացնենք մեր պահանջատիրութեան արդար եւ անբիծ դրօշը, որովհետեւ մե՛նք ենք ջարդ ու սպանդ տեսած ու վերապրած Հայ Ազգի հարազատ զաւակները: Ուրեմն մեր խղճի պարտքն ու պարտաւորութիւնն է սրբադասւած բիւրաւոր նահատակ նորագոյն սրբերի արեան բողոք-կանչին ականջալուր, հետապնդել Հայոց Ցեղասպանութիւնն ու Հայ Դատը որպէս մեր բոլորի՛ս իրական ու իրաւական դատ, որպէսզի նրանց բարեխօսութեամբ արժանանանք մեր Աստծու ողորմութեանը, գթութեանը, օրհնութեանն ու շնորհներին:
Յաճախ մեր հայկական երգերն երգում ենք առանց ներթափանցելու նրանց խորիմաստ նշանակութեանը: Նպատակայարմար եմ տեսնում պատգամս փակել ձեզ յիշեցնելով հինաւուրց երգի իմաստալից ու ճշմարտախօս բառերը. «Այսքան չարիք թէ մոռանան մեր որդիք, թող ողջ աշխարհ Հային կարդայ նախատինք»: Զգո՛յշ, այդ նախատինքը կարող է փոխւել մինչեւ իսկ անէծքի ու պատուհասի:
Աղօթիւք եւ օրհնութեամբ
Սիփան արք. Քէչէճեան
Առաջնորդ Սպահանի հայոց թեմի
24 Ապրիլի, 2024 թ.
Ազգային առաջնորդարան
Սուրբ Ամենափրկչեան վանք
Նոր Ջուղա – Իրան
