ՍԵՒՐԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ 105-ԱՄԵԱԿՆ ՈՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՊԱԳԱՆ. ՕՐԱԿԱՐԳԱՅԻՆ ՅԻՇԵՑՈՒՄ
Սեւրի պայմանագիրը բոլորեց իր 105-ամեակը: Փաստաթուղթ, որն արդարացիօրէն կարող ենք համարել հայոց պետական անկախութեան իրաւական անկիւնաքարերից մէկը: 1920 թւականի օգոստոսի 10-ին ստարագրւած այս պայմանագիրը մեզ համար խորհրդանշում է հաւակնոտ ու անժխտելի իրաւունք մեր բնօրրանի նկատմամբ՝ գծելով ոչ միայն մեր հայրենիքի իրական սահմանները, այլեւ ամրագրում է մեր ինքնորոշման ու անվտանգութեան իրաւունքը։
Առիթ ենք ունեցել բազմից նշելու եւ ընդգծելու, որ Սեւրի պայմանագիրը ոչ միայն պատմական փաստաթուղթ է, այլ՝ շարունակական իրաւական հիմք, որը ժամանակի երկայնքով գալիս է ամրագրելու եւ երաշխաւորելու Հայաստանի տարածքային ամբողջականութեան ու ինքնիշխանութեան յարատեւումը։ Ու թէեւ այն ժամանակի աշխարհաքաղաքական դասաւորումների եւ մեծապետական շահերի խաչասերման պատճառով չիրականացւեց, սակայն երբեւէ չի կորցրել իր իրաւական ուժն ու այժմէականութիւնը:
Փաստն այն, որ անգամ 105 տարի անց, Սեւրի պայմանագիրը շարունակում է մնալ Թուրքիայի մղձաւանջը, եւ նա ջղաձգօրէն է արձագանքում դրա իրաւականութեան եւ արդիականութեան մասին որեւէ ուղղակի կամ անուղղակի անդրադարձին, քանզի ստոյգ գիտի, որ միջազգային հանրութեան կողմից Սեւրի պայմանագրի հնարաւոր իրաւական ճանաչումը միանշանակօրէն դառնալու է իր՝ որպէս պետական միաւորի կազմաքանդման սկիզբը:
Միգուցէ հայութեան համար ստեղծւած բոլորովին նոր իրականութեան ֆոնին, երբ ՀՀ վարչապետի աթոռն զբաղեցնող անձը ԱՄՆ նախագահի կնքահայրութեամբ, ընդամէնը երկու օր առաջ Վաշինգտոնում Ադրբեջանի հետ նախաստորագրեց «Խաղաղութեան եւ միջպետական յարաբերութիւնների հաստատման մասին համաձայնագիրը»՝ փաստացի հրաժարւելով հայութեան բոլոր պահանջներից, խօսել Սեւրի պայմանագրի արդիականութեան մասին, լաւագոյն դէպքում շատերի համար կարող է թւալ արդի իրադարձութիւնների զարգացման ընթացքից ամբողջովին կտրւած ցնորամիտ ռոմանտիզմ:
Բայց, անհրաժեշտ է յիշեցնել, որ ճիշտ հէնց այս պահին,Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ յարաբերութիւններում Սեւրի պայմանագրի իրաւական հիմքի կարեւորութիւնը յստակ ու անհետաձգելիօրէն պէտք է դրւի ռազմավարական հարթութեան վրայ, եւ մենք անխուսափելիօրէն պէտք է անդրադառնանք յատկապէս այս պատմական փաստաթղթի իրաւական արդիականութեանը եւ խստագոյնս անհրաժեշտ դերին Հայոց պետականութեան եւ Հայաստանի ինքնիշխանութեան պահպանման գործում։
Տեղատւութեան եւ նահանջի օրհասական այս օրերին, Հայաստանի եւ հայութեան դէմ կազմակերպւած դաւադրութիւնը չէզոքացնելու լաւագոյն միջոցներից կարող է դառնալ հէնց Սեւրի պայմանագիրը, որի առանցքի շուրջ համախմբւելով պէտք է բարձրացնել ազգային զգօնութիւնը, կրկին ու կրկին յիշեցնել, որ այն մեզ համար ոչ թէ յիշողութիւն է, անցեալի փաստաթուղթ, այլեւ ապագային ռազմավարական ուղեցոյց, որի իրաւական ուժը պէտք է ապահովի Հայաստանի ինքնիշխանութիւնն ու անվտանգութիւնը, եւ դառնայ ՄԻԱՑԵԱԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ կերտման անկոտրում հիմքը:
Ուստիեւ մեր թիկունքում մշակւող սադրանքները եւ կայացող դաւադիր պայմանաւորւածութիւններն ու դրանց անշրջելիութեան ամրագրմանն ուղղւած ճնշումները չպէտք է կոտրեն մեր ոգին: Մեզ այսօր օդից ու ջրից առաւել անհրաժեշտ է քաղաքական հեռատեսութիւն, համախմբում եւ վճռականութիւն՝ մեր պետականութեան թաւլգլոր ընթացքը կանխելու, խարխափումները թօթափելու եւ կրկին առաջ շարժւելու՝ յանուն մեր ազգային ինքնորոշման եւ հողահաւաքի, որը հնարաւոր է միայն Սեւրի պայմանագրի իրաւական ուժի միջազգային ճանաչմամբ եւ ամրագրմամաբ:
Յիշե՛նք. պետականութեան եւ ինքնիշխանութեան ամրապնդումն ու դրանց անվտանգութեան երաշխաւորումը չեն գոյանում երեւակայական «խաղաղութեան» մասին սին խոստումներով ու պատրանքներով, այլ՝ ամրագրւում են անդուլ պայքարի, իրաւական, քաղաքական եւ ռազմական հնարաւոր եւ անհնար բոլոր միջոցների իրացման շնորհւ միայն: Մարդկութեան պատմութեան հազարամեակների ընթացքն այդ մասին է վկայում:
