2025-Ի ԱՇԽԱՐՀԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՀՆԱՐԱՒՈՐ ՇՐՋԱԴԱՐՁԵՐԸ…

Այն, որ գալիք 2025 թւականը մեկնարկելու, ընթանալու եւ մեծ հաւանականութեամբ աւարտւելու է աշխարհագրաքաղաքական բուռն շրջադարձերով, արդէն ակներեւ է տարատեսակ նախադրեալների առկայութեամբ։ Մինչ այդ, սակայն, յուսանք, որ տւեալ շրջադարձումներին հետեւեն առաւել եւս դրական միտումները, ինչպէս առհասարակ համաշխարհային ընտանիքի, այնպէս էլ մանաւանդ մեր անմիջական՝ Իրանի ու Հայաստանի հինաւուրց ու հազարամեայ հարեւան երկիր-ժողովուրդների համար։

Եւ այսպէս.

1. Մինչ Թրամփի յունւարի 20-ին Սպիտակ տուն հաստատւելը, աշխարհաքաղաքական սրընթաց վերաձեւումներ պատահեցին աշխարհի վերջին տասնամեակների կիզակէտը հանդիսացած միջին ու մերձաւոր արեւելքի տարածաշրջաններում (Պաղեստինում եւ հայահոծ Լիբանանում ու Սիրիայում)։

2. Անսպասելին ու անհամաչափը, սակայն, այդ վերաձեւման մէջ, Ռուսաստանի եւ Իրանի նման տարածաշրջանային կշիռ եւ ազդեցութիւն ունեցող դերակատարների նահանջողական (արդեօ՞ք մարտավարական) դիրքաւորումն էր։ Սրա անմիջական պատճառ-հետեւանքային գործօնը հանդիսացաւ նահանջողներին փոխարինելու ի նախագունէ պատրաստ՝ թուրքական եւ իսրայէլական չբարձրաձայնւող, բայց խորքում օրինաչափ տանդեմը։

3. Այս ամէնը, կարելի է ասել, դեռեւս ուրւագծւած էին Թրամփի նախընտրական պատգամներում, որոնցից ամենաուշագրաւը, երեւութապէս, ռուս-ուկրաինական հակամարտութեան շուտափոյթ աւարտի մասին բազմիցս կրկնւող յայտարարութիւնն էր։ Քիչ նշանակութիւն չունէր նաեւ թրամփեան հակա-Իրան քարոզարշաւի առանցքում մշտապէս արծարծւող ու չարչրկւած՝ միջուկային թղթածրարի նորովի չարաշահումը, որպէս կանխարգելիչ խաղաքարտ՝ նոյն ԻԻՀ-ի դէմ, վերջնիս պաշտպանողական դիրք ընդունելու միտումով։

4. Այսպիսով, ահա, նախանշւել է այսպէս ասած՝ ռազմա-քաղաքական գլոբալ  մի սցենար, ԱՄՆ (թրամփեան) ուղղորդմամբ ու թուրք-իսրայէլական դերաբաշխութեամբ։ Այլ կերպ ասած՝ որպէս պատմաքաղաքական դաշնակիցներ, հարիւր տարի անց եւս, համընկնում են պանթուրքիզմի եւ սիոնիզմի ինչպէս գաղափարախօսական, այնպէս էլ՝ ռազմաքաղաքական շահերը՝ թէ’ միջին ու մերձաւոր արեւելքներում, եւ թէ’ Անդրկովկասում։

5. Եւ ինչպէս վերում է նշւել, պարզ են յատկապէս տւեալ տարածաշրջաններում կազմաւորւող դաշինքների առաջնային թիրախները, ի դէմս՝ Ռուսաստանի, Իրանի եւ Հայաստանի, յատկապէս եթէ նկատի ենք ունենում հարաւային Կովկասում պանթուրքիզմին լծակից,- արբանեակ Ադրբեջանի հայատեաց պահւածքն ու միաժամանակ՝ Իրանի էթնիկ-թուրքախօս շրջանների նկատմամբ լկտի յաւակնութիւնները։

6. Վերոգրեալ հանգամանքները իրական գետնի վրայ պատահող իրադրութիւններ են, որոնք 2025 թ.-ին իրենց տարատեսակ դրսեւորումներով անխուսափելիօրէն նոր շրջադարձեր են առաջ բերելու։

Միւս կողմից կայ նաեւ այն հանգամանքը, որ նոյն թրամփեան ԱՄՆ-ն, վերջնիս իսկ ասութեամբ, ձգտում է երկխօսութեան՝ ՌԴ-ի հետ, «ուկրաինական զիջումների» երաշխիքներով…։

Հարց է առաջանում, թէ արդեօ՞ք ԱՄՆ-ն ի դէմս Ռուսաստանի եւ յատկապէս նորայայտ տնտեսական գերուժ ու մրցակից Չինաստանի, ընդունելու եւ որդեգրելու է երկբեւեռ կամ բազմաբեւեռ աշխարհակարգի խաղի կանոնները, թէ՞ դրանք նոյն այդ թրամփեան «հզօր Ամերիկա»-ի քարոզարշաւային մանիպուլիացիաներ են…։

7. Այսպէս, թէ այնպէս, փաստը մնում է փաստ, որ անցնող երեք տասնամեակների միաբեւեռ մերօրեայ աշխարհում, առաւել քան երբեւէ միջազգային բոլոր կարգի յարաբերութիւնները տարբեր մայրցամաքներում, աշխատել են յօգուտ դիւանագիտական քաղաքական, տնտեսական ու քարոզչական զոռբայութեան եւ տարբեր ուժային կենտրոնների անարդար, երկդիմի ու շահամոլական նպատակների: Իսկ դա շարունակում է նոյն կերպ ընթանալ, ըստ ամենայնի ի վնաս աշխարհագրօրէն տարբեր հասարակական, ազգային ու մարդկային միաւորների, առարկայօրէն խաթարելով նրանց համերաշխ ու բնականոն համակեցութիւնը։

Աւելին. այսօր նոյն աշխարհակարգում կարծես թէ այլեւս զարմանալու տեղիք չեն տալիս օրաւուր թափ առնող ուժի սպառնալիքների ու դրանց ի կատար ածման իրերայաջորդ անիրաւութիւնները։ Մարդկային իրաւունքները, հողային, հայրենական պատկանելութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը ի չիք են դարձել միաբեւեռ համակարգին լծակից այս կամ այն մարդատեաց-ցեղասպան բռնաւորի քմահաճոյքի բերումով։ Եւ արդիւնքում ցաւ ի սիրտ՝ Նորի՜ն գերազանցութի՜ւն ՄԱԿ-ն էլ իսկապէս վերածւել է բառի փոխաբերական իմաստով՝ «ՄԱԿ-երեսային» մի  ֆորմալ կառոյցի, որն համաշխարհային ու միջազգային մակարդակներում իրեն վերապահւած գործառոյթները ի կատար ածելու հնարաւորութիւններից իսկ զրկւած է:

Ահաւասիկ, թո՛ղ երրորդ հազարամեակի առաջին քառորդդարեան նշանաւորող 2025 թւականը լինի բազմաբնոյթ արհաւիրքներ դիմագրաւող մարդկութեան եւ մոլորակի նորագոյն պատմութեան աստեղային այն փայլատակումը, որով էլ լուսաւորւեն այս խառնիճաղանջ աշխարհի խաւարախիտ  արահետները…