Արւեստագէտ Արթուր Մանուկեան. «Որպէս արւեստագէտ, եւ որպէս քաղաքացի հայրենասիրական կրթութիւնը անհրաժեշտ է, սկսել հանրակրթական դպրոցներից»

Հ. Մ. «Արարատ» կազմակերպութեան Արւեստից միութեան նախաձեռնութեամբ Ապրիլեան ծրագրերի շարանում ապրիլի 18-ից 26-ը կազմակերպւել է «Արթուր Մանուկեան ստեղծագործութիւնների ցուցահանդէս»՝ «Արարատ» մարզաւանի «Խաժակ Արզումանեան» ցուցասրահում:

Առիթը պատեհ համարելով հեռախօսազրոյց ենք ունեցել արւեստագէտի հետ, որը ներկայացնում ենք ստորեւ.

Արւեստագէտ Արթուր Մանուկեանը հեռախօսազրոյցի ընթացքում անդրադառնալով իր կենսագրական տւեալներին, այսպէս արտայայտւեց իր դիզայներական ոճի մասին:

«Ծնւել եմ 1971 թւականին Երեւանում: 1995 թւականին ընդունւել եմ ինստիտուտ, երբ նոր էինք անկախացել, երբ երկիրը չունէր արդիւնաբերութիւն եւ արդիւնաբերական դիզայնի ոլորտում, ոչ ոք չէր կարողանում աշխատանք ծաւալել ու այդ պատճառով մեր ուսանող հանրութեան մեծ մասը եւ իմ համակուրսեցիները ընդունցւեցինք   ճարտարապետական դիզայնի, ինտերիերի դիզայնի եւ գրաֆիկական դիզայնի ոլորտներ: Ես նոյնպէս սկսեցի զբաղւել նախ ինտերիերի դիզայնով եւ հետագայում այդ ասպարէզում լուրջ գործունէութիւն դրսեւորեցի:

1997-1998 թւականներից սկսեցի զբաղւել գրաֆիկական դիզայնի ասպարէզով, ինչպէս նաեւ հաստոցային եւ  տպագրական գրաֆիկայի ասպարէզով եւ այդ ժամանակւանից սկսեցին իմ գործունէութիւնը պոստերների եւ պլակարդների ոլորտներում: Պէտք է ասեմ, որ այդ ժամանակւանից թէ՛ մեր երկրում, եւ թէ՛ աշխարհի տարբեր երկրներում, միջազգային հարթակներում տեղի էին ունենում մրցութիւններ եւ ցուցահանդէսներ, որոնց ես արդէն 1998-ից սկսեցի մասնակցել: Ես նաեւ սկսեցի քաղաքական եւ սոցիալական ուղղւածութեամբ պոստերներ պատրաստել: Այդ ժամանակներից անցել են մօտաւորապէս 25 տարի եւ միշտ ինձ հարցնում են իմ քաղաքական կամ սոցիալական տեսակէտի մասին եւ միշտ այդ հարցին ես պատասխանում եմ իմ ստեղծած ֆորմուլայով: Ես միշտ ասում եմ, որ իմ կարծիքը իմ պոստերներն են, եւ դրանց նայելով դուք կը գտնէք իմ տեսակէտը տւեալ երեւոյթի նկատմամբ՝ դա լինի քաղաքական, սոցիալական թէ՝ մշակութային: Ես չեմ զբաղւում ազդագրերով եւ հիմնականում դրանք իմ ցուցահանդէսների ազդագրերն են եղել: Վերջերս Հայաստանում լսեցի, որ ես կարծես թէ միակն եմ, ով հետեւողականօրէն զբաղւում է այս ոլորտում, քանի որ ցաւօք սրտի այս ակտիւութեամբ, այս ոլորտում Հայաստանում էլ չեն զբաղւում, իհարկէ չգիտեմ, որ դա ինչի հետ է կապւած, բայց այդ ոլորտը ինձ միշտ հետաքրքրել է: Կարճ խօսելու բայց միաժամանակ շատ ինֆորմացիա եւ գեղարւեստական արտայայտչամիջոցներով համեմւած ինֆորմացիա հասցնել ունկնդրին, որովհետեւ տեսողական ընկալումները ամենաազդեցիկ ընկալումներն են, մարդու ընկալման համակարգում եւ գեղարւեստի լեզւով, կերպարւեստի արտայայտչամիջոցներով շա՛տ դիպուկ, եւ շա՛տ լակոնիկ խօսել շատ խնդիրների մասին, բայց իմ նպատակն է խօսել կերպարւեստի, գեղարւեստի լեզւով, որպէսզի այն հասանելի լինի ունկնդրին: Իմ պոստերներով ես ցանկանում եմ անդրադառնալ եւ լուծել երեք խնդիրներ՝

Առաջինը՝ ես փորձում եմ դիալոգի մէջ մտնել հանդիսատեսի հետ:

Երկրորդ՝ հանդիսատեսի ուշադրութիւնը մի պահ շատ արագ եւ շատ կայուն սեւեռել՝ այժմէական խնդիրներ շուրջ, քանի որ պոստերներն ու պլակարդները միշտ անդրադառնում են այժմէական խնդիրներին, որոնք հէնց այս պահին ծառացած են մե՛ր երկրի, մե՛ր ազգի եւ մե՛ր հանրութեան առջեւ:

Երրորդը՝ դա պրոպագանիստական մասն է, որը ամենակարեւոր գործառոյթներից մէկն է:

Նշեմ նաեւ, որ 2000 թւականին աւարտել եմ Երեւանի գեղարւեստի պետական դիզայնի բաժնի արդիւնաբերական դիզայնի ուղղութեամբ ֆակուլտետը: 2000 թւականին դարձել եմ ՀՀ Դիզայներներին անդամ, նոյն թւականին դիզայներների միջազգային ասոցիացիայի անդամ, իսկ 2003 թւականին ՀՀ Նկարիչների միութեան անդամ»:

Նա ի պատասախան այն հարցին, որ ելնելով հայաշխարհի դէմ ծառացած վերջին խնդիրներից, որոշ արւեստագէտներ ընդգծում են թէ՝ արւեստը չի առնչւում քաղաքականութեան հետ եւ արւեստագէտը չի զբաղւում քաղաքականութեան հետ ի՞նչ կարծիքի էք: Քանի որ Ձեր պոստերները դիտելով, զգում ենք արւեստի եւ քաղաքականութեան անմիջական կապը: Նա այսպէս բացատրեց:

«Այո ճիշտ էք, օդում պտտւող այն հարցը կայ թէ արւեստը չի զբաղւում քաղաքականութեամբ, ես կասեմ մի ուրիշ եզրոյթ, եթէ դու չես զբաղւում քաղաքականութեամբ, ուրեմն քաղաքականութիւնն է զբաղւում քեզանով: Իհարկէ՝ այո արւեստը կարող է չզբաղւել քաղաքականութեամբ, բայց քաղաքականութեան մասին, քաղաքականութեան շուրջ խօսել արւեստի լեզւով, անշուշտ կարեւոր է, եւ ես կարծում եմ, որ իմ արւեստի հիմքում հէնց այդ գաղափարն է ընկած, որ ես խօսեմ քաղաքականութեան մասին արւեստի լեզւով:

Քաղաքական պոստերների ամբողջ գործառոյթը հէնց խօսելն է՝ քաղաքականութեան մասին արւեստի լեզւով: Իսկ ես պէտք է կրկնեմ, որ որպէս քաղաքացի, որպէս հայ մարդ իմ պոստերը, իմ քաղաքացիական դիրքորոշումն է տւեալ երեւոյթի եւ տւեալ իրադարձութեան մասին: Նշեմ, որ իմ պոստերների հիմնական մասը պատւէրներ չեն, դրանք իմ ընտրութեամբ են, դրանց ես եմ անդրադառնում: Անդրադառնում եմ այն երեւոյթներին, որոնց ըստ իս տւեալ պահին շատ կարեւոր են եւ պէտք է դրանց մասին խօսել, բարձրաձայնել, արձագանգել եւ աղաղակել: Նման դէպքում ես փորձում եմ միշտ լինել առաջինը, ով արձագանգում է նման երեւոյթին»:

Իսկ վերջին հարցին թէ որպէս արւեստագէտ ինչպէ՞ս է հնարաւոր հայ ժողովրդի եւ ի մասնաւորի երիտասարդների մօտ վերազարթօնքի մղումը ստեղծել, որպէսզի մեր ազգային արժանապատւութիւնը վերականգնենք եւ մեր կորցրածը կարողանանք յետ բերել, կորցրած ասելով, նպատակ ունեմ մեր կորցրած հայրենիքը՝ Արցախը: Նա այսպէս ասաց.

«Իմ խորին համոզմամբ, որպէս արւեստագէտ, եւ որպէս քաղաքացի հայրենասիրական կրթութիւնը անհրաժեշտ է, դա պէտք է սկսել հանրակրթական դպրոցներից, նոյնիսկ աւելի վաղ մանկապարտէզի շրջանից, երբ երեխան առաջին անգամ սկսում է իր կրթութիւնը: Դա համակարգային խնդիր է, որը իմ խորին համոզմամբ պէտք էր սկսւէր այն ժամանակ, երբ անկախացաւ Հայաստանը: Այդ գործին պէտք է լծւեն գեղարւեստական միտքը թէ՛ Հայաստանում, եւ թէ՛ Սփիւռքում, եւ դա պէտք է իրականացւի բոլոր ոլորտներում՝ թատրոն, երաժշտութիւն, կերպարւեստ եւ գեղարւեստի բոլոր բնագաւառներում, որոնք կան ու զարգանում են մեր երկրում: Գեղարւեստական ստեղծագործութիւնների լաւագոյն նմուշները պէտք է ներառւեն կրթական համակարգի մէջ եւ կրթական համակարգը աշխատէր եւ աշխատի, որպէսզի հանրութեան մատաղ սերունդը, երբ աւարտում է դպրոցը կամ բարձրագոյն ուսումը, ինքը արդէն կը լինի հայրենասէր եւ պատրաստ կը լինի հայրենիքին նւիրել իր գիտելիքները, իր աշխատանքի կարեւոր ժամանակը: Անցած մի քանի պատերազմներին մենք տեսանք այդ հայրենասիրութեան դրսեւորումները աւագ սերնդի մօտ եւ ես համոզւած եմ, որ դա հէնց հայրենասիրական դաստիարակութեան արդիւնքն է, որ Ղարաբաղեան առաջին պատերազմի ընթացքում, մենք ունեցանք յաղթանակներ եւ անձնազոհ ու նւիրւող մարդիկ, որոնք ոչ միայն Հայաստանից էին, այլ նաեւ Սփիւռքից, որոնք ժամանել էին պաշտպանելու այդ ամէնը: Սակայն վերջին 30 տարիների ընթացքում դա աստիճանաբար թուլացաւ եւ ցաւօք այս վերջին ժամանակներում դա կարծես թէ վերացել է մեր կրթական համակարգից եւ խնդիրները լրիւ ուրիշ ձեւով են տրւում, եւ ուրիշ տրամաբանութեամբ ու արհեստածին խնդիրներ են առաջադրւում ու ներկայացւում հանրութեանը, որպէսզի հանրութիւնը այդ խնդիրները լուծի եւ դրանց լուծման համար կրթական ծրագրեր են կազմւում, որը ես կարծում եմ, որ լաւ տեղ չի տանում: Ես համոզւած եմ, որ եթէ կրթութեան մէջ հայրենասիրական հատիկներ լինեն, դրանք հետագայում իւրաքանչիւր ոլորտում իրենց լուրջ յաղթանակներին կամ իրավիճակներին են հասնելու եւ մենք պատրաստ կը լինենք այն գիտակցութեան, որ կորցրածը յետ բերենք: Ես կարծում եմ, որ դա օր առաջ պէտք է սկսւի, որ մենք տարիներ յետոյ կարողանանք այդ հարցերը լուծել, որովհետեւ միշտ ազգերը, հանրութիւնը եւ պետութիւնները  զարգանում են ալիքաձեւ, զարգանում են հասնում են վերելքի, յետոյ անկում են ապրում, այսօր մենք պէտք է բարձրանանք այս անկումներից ու կորուստներից եւ միեւնոյն ժամանակ մեծ աշխատանք տանենք կրթական ոլորտում, որպէսզի դաստիարակենք բուն իմաստով հայրենասէր եւ հայրենիքի գիտակցումով անհատներ, որոնք ունակ կը լինեն պաշտպանելու հայրենիքը, այլ ոչ թէ յանձնելու «Յանուն խաղաղութեան» կոչւած եզրոյթի: Կրթութիւն ասելով ես նպատակ չունեմ միայն հումանիտար նաեւ գեղարւեստական լոկ կրթութիւններ, իսկ գեղարւեստական կրթութիւնը լինում է միայն արւեստի եւ մշակոյթի միջոցով, որը ամենամեծ հիմքերից մէկն է եւ այսօրւայ մեր պարտութիւնը ես առաջին հերթին կապում եմ արւեստի եւ մշակոյթի գիտակցման անկման մէջ, ուստի օր առաջ դա պէտք է սկսել հանրակրթական դպրոցներից ու մանկապարտէզներից դաստիարկելով  հայրենասէր մարդիկ, որոնք սիրում են Հայաստանը եւ պատրաստ են պահպանել հայրենիքը ու զարգացնել մանաւանդ այս պայմաններում, երբ ամէն ինչ շատ արագ է փոխւում: Այս խնդիրը պէտք է միասնաբար կատարւի Հայրենիքի ու Սփիւռքի միջոցով»:

* * *

Վերջում շնորհակալութիւն ենք յայտնում Հ. Մ. «Արարատ» կազմակերպութեան Հարնութեան հետ կապին, հարցազրոյցի առիթը ընձեռնելու համար:

Հարցազրոյցը վարեց ԿԱՐԻՆԷ ԴԱՒԹԵԱՆԸ

Արւեստի վաստակաւոր գործիչ, պրոֆեսոր Կարէն Աղամեանը արւեստագէտ Արթուր Մանուկեանի մասին այսպէս է արտայայտւել. «1970-2018 թւականներին, գրեթէ կէս դար, դասաւանդել եմ դիզայն առարկան Երեւանի գեղարւեստա-թատերական ինստիտուտում (այժմ Գեղարւեստի պետական ակադեմիա)։ Ունեցել եմ գրեթէ 1000 ուսանող եւ 100-ից աւելի շրջանաւարտներ։ Շատերը մոռացւել են, ոմանց յիշում եմ, իսկ Արթուր Մանուկեանն այն եզակի ուսանողներից է, որը ոչ միայն տպաւորութիւն է թողել ինձ վրայ իր ուսանողական տարիներին, այլեւ հետագայում դարձել գործընկեր, ում հետ անցել եմ որոշակի ստեղծագործական ճանապարհ։ Մեր արւեստասէր հասարակութիւնը պէտք է հպարտ լինի, որ մեր օրերում, մեր կողքին ապրում ու ստեղծագործում է այնպիսի մի արւեստագէտ, որը, համարձակօրէն կարող եմ ասել, անգերազանցելի է յատկապէս պլակարդի ասպարէզում։ Նրա պլակարդներն աչքի են ընկնում ոչ միայն բարձր պրոֆեսիոնալիզմով, ինչը շատ եմ կարեւորում, այլեւ թեմաների կարեւորութեամբ ու արդիականութեամբ։ Նա ձգտում է մեր ուշադրութիւնը սեւեռել մարդկութեան առջեւ ծառացած վտանգների, ինչպէս նաեւ ազգային խնդիրների վրայ։ Ափսոս, որ այդ աշխատանքները չեն հրապարակւում, եւ նրանց ազդեցիկ ուժը, գաղափարական ազդակները չեն հասնում մեր հասարակութեանը։ Չպէտք է մոռանալ, որ Արթուր Մանուկեանն իր խօսքն ասում է նաեւ դիզայնի, քանդակի, դեկորատիւ արւեստի եւ գրաֆիկայի ոլորտներում, որտեղ նոյնպէս իր ասելիքն ու առանձնայատուկ լեզուն ունի։ Այս ոչ մեծ ալբոմը մի փորձ՝ է ներկայացնելու Արթուր Մանուկեանի ստեղծագործութեան որոշակի հատւածը եւ հիշեցնելու, որ մեր երկրում ապրում եւ ստեղծագործում են այնպիսի վառ անհատականութիւններ (ինչպիսի Արթուր Մանուկեանն է), որոնց դեռ լիովին չենք ճանաչում»։