Ինչպէ՞ս է մաշկն ուղեղին տեղեկացնում ջերմաստիճանի փոփոխութիւնների մասին

Միչիգանի համալսարանի գիտնականների անցկացրած նոր հետազօտութիւնը պարզել է, որ ուղեղը ցածր ջերմաստիճաններն ընկալում է մասնագիտացւած զգայական շղթայի միջոցով, որը զանազանում է ջերմութիւնը «համակարգող» ուղիներից։ Աշխատանքի արդիւնքները հրապարակւել են Nature Communications (NatCom) բժշկագիտական  հանդէսում։

Նախկինում ընդունւած էր համարել, որ բոլոր ջերմաստիճանային ազդանշանները՝ ցուրտը եւ տաքը, ուղեղին փոխանցւում են ընդհանուր ալիքով, գրում է Planet Today-ը։ Սակայն նոր նախագիծը ցոյց է տւել, որ առանձին նէյրոնային շղթաներն աշխատում են ցուրտը նոյնականացնելու համար, եւ դա հնարաւորութիւններ է բացում ջերմաստիճանի ընկալման խանգարումների աւելի յստակ ըմբռնման եւ ապաքինման համար։

Փորձարկումները կատարւել են մկների վրայ՝ օգտագործելով պատկերագրական տեխնոլոգիաներ, էլեկտրաֆիզիոլոգիական մոնիթորինգ եւ գենետիկական վերլուծութիւն։ Հետազօտողներին յաջողւել է մաշկի յատուկ ընկալիչներ յայտնաբերել, որոնք ակտիւանում են 15-25 °C ջերմաստիճանում։ Դրանք գրգռում են ողնուղեղին ազդանշաններ փոխանցող զգայական նէյրոնները, որտեղ դրանք ուժեղացւում են՝ նախքան ուղեղ ուղարկելը։

Գիտնականները սառը ընկալիչների յայտնաբերման համար 2021 թւականին արժանացել են Նոբէլեան մրցանակի։ Սակայն ողնուղեղի միջնէյրոնների դերի հետազօտութիւնը սառը ազդանշանի ուժեղացման ալգորիթմում նոր քայլ էր զգայական համակարգերի հասկացման գործում: Փորձագէտներն անջատել են այդ բջիջները մկների մօտ եւ տեսել, որ կրծողները դադարել են արձագանքել ցրտին, սակայն նրանց զգայունութիւնը ջերմութեան նկատմամբ պահպանւել է: Դա նշանակում է, որ սառը ազդանշանների փոխանցման ուղիները եզակի են, եզրակացնում են գիտնականները։

Այժմ թիմը նախատեսում է հետազօտել սառը շղթայի փոխազդեցութիւնն այլ զգայական համակարգերի, մասնաւորապէս՝ ցաւ եւ քոր առաջացնող շղթաների հետ: Գիտնականները մտածում են նաեւ յայտնագործութեան գործնական կիրառման մասին: Օրինակ, քիմիաթերապիայի ժամանակ մարդիկ յաճախ տառապում են սառը ալոդինիայից, այսինքն՝ նրանք ցաւոտ են արձագանքում նոյնիսկ թոյլ սառեցմանը: Նման մեխանիզմների ըմբռնումը կօգնի կողմնակի ազդեցութիւններից խուսափելու ունակ նոր թերապիաներ մշակել:

News.am