Հետազօտութիւն. Կայ արցունքի երեք տեսակ, որոնցից իւրաքանչիւրը կատարում է իր ուրոյն խնդիրը

Արցունքները մարդու ֆիզիոլոգիայի ամենաառեղծւածային երթոյթներից են։

Մի կողմից, դա աչքերը փոշուց եւ բեկորներից պաշտպանող պարզունակ ռեֆլեքս է: Միւս կողմից, դա բարդ մեխանիզմ է, որը սերտօրէն առնչւում է մեր յոյզերին, սոցիալական կապերին եւ գուցէ նոյնիսկ բուն մարդկային էւոլիւցիային:

Մոլորութիւն կը լինէր, եթէ արցունքները սովորական ջուր համարւէր։ Իրականում այս հեղուկի բաղադրութիւնը շատ աւելի հարուստ է ու հետաքրքիր։ Ինչպէս փորձառու օծանագործներն են խառնում տարբեր էսենցիաներ՝ իւրայատուկ բուրմունք ստեղծելու համար, այնպէս էլ մեր մարմինը ոսկերչական ճշգրտութեամբ միաձուլում է ջուրը, իւղերը, լորձը, հակամարմինները, սպիտակուցներն ու անգամ հորմոնները:

Հէնց այս բարդ կոկտէյլն է հնարաւորութիւն տալիս արցունքներին կատարել մի շարք կենսականօրէն անհրաժեշտ գործառոյթներ, գրում է iXBT-ն։ Ջուրը խոնաւեցնում է եղջերաթաղանթը, իւղերն ապահովում են կոպերի սահուն սահքը եւ կանխում խոնաւութեան գոլորշիացումը, լորձը հաւասարաչափ բաշխում է արցունքաբեր հեղուկն աչքի մակերեսին, իսկ հակամարմիններն ու սպիտակուցները պաշտպանում են մանրէների նենգ հարձակումներից:

Զարմանալի է, սակայն ոչ բոլոր արցունքներն են միանման: Գիտնականներն առանձնացնում են արցունքի երեք տեսակ, որոնցից իւրաքանչիւրը կատարում է իր յատուկ խնդիրը։

Բազալային արցունքներն անտեսանելի աշխատողներ են, որոնք անխոնջ պահպանում են մեր աչքերի յարմարաւէտ վիճակը: Դրանք նման են ժամացոյցի մեխանիզմի անտեսանելի քսանիւթին՝ ապահովելով դրա անխափան աշխատանքը։

Ռեֆլեքսային արցունքները արտաքին գրգռիչների դէմ մեր առաջին պաշտպանութեան գիծն են: Ինչպէս զգօն պահապանները, նրանք ակնթարթօրէն արձագանգում են փոշու, սուր ծխի կամ սուր հոտի ներթափանցմանը, աչքերից լւանալով անկոչ հիւրերին:

Զգացմունքային արցունքներն իրենց կազմով ամենաառեղծւածայինն ու բարդն են: Դրանք ծնւում են մեր ուղեղի խորքերում՝ դառնալով արձագանգը մեզ պարուրող զգացմունքների պոռթկմանը: Ուշագրաւ է, որ զգացմունքային արցունքները պարունակում են ստրեսի հորմոնների աւելացւած խտութիւն, ասես ազդարարելով մեր հոգեկան դրութիւնը:

Լացն օգնում է յաղթահարել ստրեսը, նւազեցնել յուզական լարւածութիւնն ու նոյնիսկ նւազեցնել ֆիզիկական ցաւը: Այն նման է փականի, որը գոլորշի է արձակում գերտաքացած կաթսայից՝ կանխելով դրա պայթումը։

News.am/Medicine