Մարկեդոնով՝ Միւնխէնում Օլաֆ Շոլցի մոդերատորութեամբ Փաշինեանի եւ Ալիեւի հանդիպման մասին

Մոսկւայի միջազգային յարաբերութիւնների պետական ինստիտուտի (ՄՄՅՊԻ) Միջազգային հետազօտութիւնների ինստիտուտի Եւրատլանտեան անվտանգութեան կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող, քաղաքագէտ Սերգէյ Մարկեդոնովն իր «Միւնխէնի «դաշտերը» Կովկասի տարածաշրջանի համար» հրապարակման մէջ գրում է.

«1. Յոբելեանական՝ 60-րդ Միւնխէնեան կոնֆերանսում, անդրկովկասեան օրակարգը, իհարկէ, կենտրոնականը չէր։ Այնուամենայնիւ, տարածաշրջանի հետազօտողները (եւ բոլոր հետաքրքրւած պրակտիկանտները) պէտք է ուշադրութիւն դարձնեն որոշ դրւագների վրայ:

2. Հեղինակաւոր ֆորումի շրջանակներում քննարկւել է հայ-ադրբեջանական կարգաւորումը։ Ինչ-որ մէկը կասի՝ մեծ բան է, դա աննախադէպ չէ, քանի որ քննարկւում է տասնամեակներ շարունակ։ Ճիշտ է, այս ընթացքում մէկ անգամ չէ, որ ռազմաքաղաքական ստատուս քւօն փոխւել է Լեռնային Ղարաբաղում եւ հայ-ադրբեջանական սահմանին, սակայն երկարամեայ հակամարտութեան կարգաւորումը չի նշմարւում: Բայց չպէտք է շտապել եզրակացութիւններ եւ դատողութիւններ անել:

3. Իլհամ Ալիեւի եւ Նիկոլ Փաշինեանի հանդիպումը (վարող՝ Օլաֆ Շոլց)՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների առաջին բանակցութիւններն էին ընթացիկ տարում։ Դրանք տեղի ունեցան խաղաղութեան համաձայնագրի մօտալուտ ստորագրման մասին ամանորեայ դրական կանխատեսումների ալիքից յետոյ, որը տեղի տւեց 2024 թւականի դիւանագիտական լճացմանը։ Աւելին, մի քանի ամիս տեւած անդորրից յետոյ փետրւարի 12-13-ին առաջին անգամ ռազմական էսկալացիա եղաւ։ Դրանից օրեր անց Փաշինեանը եւ Ալիեւը որոշեցին վերադառնալ բանակցութիւնների սեղանի շուրջ։ «Սեղանի վրայ» վաղուց յայտնի հարցեր են (սահմանազատում-սահմանագծում, խաղաղութեան պայմանագրի պատրաստում + յարակից թեմա՝ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորում):

4. Արեւմուտքը փորձում է իր օգտին օգտագործել ստեղծւած իրավիճակը։ Գերմանիան նախաձեռնեց բանակցութիւնները որպէս Միւնխէնի կոնֆերանսի կազմակերպիչ։ Բայց «ծանր հրետանին» էլ մօտեցաւ։ ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքէնը բանակցութիւններ է վարել Նիկոլ Փաշինեանի հետ։ Բլինքէնի եւրոպական եւ եւրասիական հարցերով օգնական Ջէյմզ Օ՛Բրայէնն ասել է, որ «Վաշինգտոնը կը փորձի մերձեցնել Երեւանի եւ Բաքւի դիրքորոշումները»։

5. Հարկ է նշել, որ ադրբեջանական կողմը Բաւարիայի մայրաքաղաքում կայացած ֆորումին բոլորովին այլ կերպ է դիրքաւորում, քան պաշտօնական Երեւանը։ Իլհամ Ալիեւը բոլոր ուժերով փորձում են ցոյց տալ, որ իրենց երկրի նշանակութիւնը շատ աւելի լայն է, քան մէկ հակամարտութիւնը։ Այստեղից էլ հետեւում է Ադրբեջանի ղեկավարի ներգրաււածութիւնը կլիմայական օրակարգի քննարկմանը։

Նշենք, որ Ալիեւը հանդիպել է Ջօ Բայդէնի կլիմայի հարցերով յատուկ բանագնաց Ջոն Քերիի հետ։ 2024 թւականի վերջին Բաքւում տեղի կունենայ ՄԱԿ-ի Կլիմայի ֆորումը։ Սա լաւ պատճառ է իրեն դրսեւորելու, եթէ ոչ որպէս կայացած «միջին ուժ», ապա որպէս այս դերի յաւակնորդ՝ դրսեւորելով աճող յաւակնութիւններ:

6. Այնուամենայնիւ, ոչ միայն Արեւմուտքն է: Դժբախտաբար, Երեւանի եւ Դելիի միջեւ աճող շփումները վերլուծաբանների մեծ մասի «կոյր տեսադաշտում» են յայտնւել։ Թէ՛ Ռուսաստանի, թէ՛ ԱՄՆ-ի փորձագէտները նախընտրում են բոլոր առկայ խնդիրները նկարագրել «Սառը պատերազմի» վերափոխման ձեւաչափով։ Այս տրամաբանութեամբ Հայաստանը «փախչում է Ռուսաստանից» եւ գնում ԱՄՆ-ի եւ ԵՄ-ի գիրկը։ Բայց նման սխեման չափազանց պարզունակ է որպէս աքսիոմ ընդունելու համար։

Միւնխէնի համաժողովը յարթակ դարձաւ Հայաստանի եւ Հնդկաստանի արտաքին գործերի նախարարներ Արարատ Միրզոյեանի եւ Սուբրահմանեամ Ջայշանքարի միջեւ բանակցութիւնների համար։ «Գոհունակութեամբ ընդգծւեց քաղաքական երկխօսութեան բարձր մակարդակը»,- ասւում է պաշտօնական յայտարարութիւնների չոր տողերում։ Հնդկաստանն ու Հայաստանը վերջին շրջանում ընդլայնում են ռազմատեխնիկական համագործակցութիւնը։ Շատ հետաքրքիր է կարդալ մերձեցման հեռանկարների վերաբերեալ հնդկական փորձագիտական հանրութեան ներկայացուցիչների որոշ գնահատականները։ Օրինակ, պրոֆեսոր Հրիդայ Սարման նոյնիսկ խօսում է Եւրասիական եռակողմ ռազմավարական դաշինքի (Փարիզ-Դելի-Երեւան) ձեւաւորման մասին։ Առաջին հայեացքից նման կոնստրուկցիաները նման են յուսահատ լուսարձակման։ Բայց այստեղ կարեւոր է հէնց մտքի ընթացքը՝ երկբեւեռութեան բացակայութիւնը ռազմավարական գնահատականներ կառուցելիս:

7. Այս ֆոնին Ռուսաստանի համար իրականում միայն մէկ դաս կայ։ Պէտք է յաղթահարւեն իներցիոն սցենարները, եւ առաջին հերթին՝ տեղեկատւական ոլորտում։ Միեւնոյն ժամանակ հասկանալով, որ ե՛ւ Արեւմուտքի, ե՛ւ Արեւելքի նախաձեռնութիւններին անհրաժեշտ է հակազդել բովանդակալից նախագծերով, որոնք ձեռնտու են Մոսկւայի գործընկերներին եւ միտւած են ապագային, ոչ թէ միայն անցեալի»:

Panorama.am