Իրավիճակ եւ անելիք

ԱՐԱ ԱՅՒԱԶԵԱՆ

Դիւանագէտների համահայկական խորհրդի հիմնադիր անդամ

ՀՀ նախկին արտգործնախարար

 

Տարեսկզբին Ալիեւի արած յայտարարութիւնները վերջակէտ դրեցին նախորդ տարիների պատրանքներին, որ հնարաւոր է կայուն, արժանապատիւ եւ փոխշահաւէտ խաղաղութեան հասնել Ադրբեջանի հետ, ինչպէս նաեւ ստիպեցին Հայաստանի գործող իշխանութեանը խոստովանել, որ Բաքուն հող է նախապատրաստում նոր ագրեսիայի համար:

Հարեւան երկրի ղեկավարի տարեմուտի ասուլիսը կրկին խաթարեց մեր թւացեալ անդորրը, խորացնելով վերահաս արհաւիրքի տագնապը: Մինչդեռ տեղի ունեցածը հերթական հաստատումն էր այն բանի, որ արտաքին դերակատարներն ու գործօններն են ձեւաւորում մեր ներքին եւ արտաքին օրակարգը: Հետեւաբար, ներկայիս պայմաններում որակապէս այլ բովանդակութիւն ունեցող արտաքին քաղաքականութեան հրատապ ձեւաւորումը պէտք է դառնայ Հայաստանի քաղաքական ու հասարակական դերակատարների առաջնային եւ գերկարեւոր խնդիր: Պէտք է արձանագրել մէկընդմիշտ, որ ստեղծւած բարդագոյն պայմաններում ոսկերչական ճշգրտութեան դիւանագիտութիւնն է մեր պետականութեան եւ նրա տարածքային ամբողջականութեան անձեռնմխելիութեան պաշտպանութեան հիմնական բնագիծն ու երաշխիքը:

Փոխարէնը մենք ականատեսն ենք դառնում վտանգաւոր միտումների շարունակական կենսագործմանը: Մէկ կողմից, «խաղաղութեան դարաշրջանի» քաղաքականութեան փաստացի տապալման արձանագրմանը անմիջապէս յետեւեց «լուսաւոր ապագայի» մասին նոր նախաձեռնութիւն: ՀՀ կառավարութիւնն իր վերջին նիստին հաւանութիւն տւեց Եւրամիութեանը Հայաստանի անդամակցութեան գործընթացի մեկնարկի մասին օրէնքի նախագծին, որն առաջիկայում կը ներկայացւի Ազգային Ժողովի հաստատմանը: Ինչպէս նախկինում խաղաղութեան անհիմն օրակարգը, այնպէս էլ այսօր ԵՄ-ին անդամակցելու անհեռանկար շրջադարձը, իմ գնահատմամբ, շեղելու է մեր բնակչութեան ուշադրութիւնը եւ եւրոպական անհասանելի քաղցաբլիթերով բթացնելու է մեր զգօնութիւնը օրհասական վտանգներից եւ տապալումներից: Զուգահեռաբար շրջանառութեան մէջ դրւեց ԱՄՆ-ի հետ ռազմավարական մօտալուտ գործարքի լուրը՝ «Արեւմուտքը մեզ կօգնի» ենթատեքտով: Փորձը ցոյց է տւել, որ այս թէզերի հետ չհամաձայնւողները եւ այլ փաստարկներ ներկայացողները պիտակաւորւելու են որպէս «կայսրութեան» շահերի սպասարկողներ եւ «ծայրագաւառի» քարոզողներ: Այս տեսակի փորձարկւած «յաջողակ» քարոզչութեան իրական արդիւնքը մեր հասարակութեան շարունակական պառակտումն ու մենակութեան, դատապարտւածութեան եւ անօգնականութեան զգացումի բիւրեղացման հետեւանքով դիմադրողականութեան անխուսափելի նւազեցումն է: Զուգահեռաբար հարեւան երկիրը օգտագործում է իւրաքանչիւր առիթ ներազդելու հայաստանեան քաղաքական մթնոլորտի վրայ, եւ Բաքւում կայանալիք Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան այսպէս կոչւած դատավարութեան բեմադրութիւնը նպատակ է հետապնդելու քաոս ու բաժանարար նոր գծեր առաջացնել Հայաստանում, ինչն առաւել կը դիւրացնի իր հեռահար նպատակների իրագործումը:

Ընտրութեան տարբերակները քիչ են

Ժամանակը սպառւում է: Պէտք է այս կործանարար ընթացքին վերջ դնել: Տասնամեակների փորձը ցոյց է տւել, որ պատերազմներում յաճախ ռազմական առումով առաւել հզոր հակառակորդի դէմ օգտագործւած ասիմետրիկ ռազմավարութիւնը տւել է իր դրական արդիւնքները: Իրօք, այսօր Հայաստանն էլ չի կարող դիմակայել Ադրբեջանի եւ իր թիկունքում գործող ուժեղ հովանաւորների ռազմական հզօրութեանը: Բայց Հայաստանը դեռեւս կարող է ասիմետրիկ եւ ոչ կոնւենցիոնալ դիւանագիտութեան միջոցով կանխել հակառակորդի ռազմական նոր ագրեսիան եւ ապա զսպել նրա ռազմավարական ծրագրերի կենսագործումը: Այստեղ անհրաժեշտ է ընդգծել, որ արտաքին քաղաքականութիւնը յաճախ ենթադրում է որոշում կայացնել անկատար տարբերակների միջեւ: Մեր պարագայում հասարակութիւնը պէտք է գիտակցի, որ ընտրութեան տարբերակները, լինելով խիստ սահմանափակ եւ դժւարագոյն, կարող են դառնալ Հայաստանի թերեւս միակ փրկուղին՝ ընթացող տարածաշրջանային վտանգաւոր վերափոխումների պայմաններում:

Որեւէ երկիրը չի կարող լուրջ արտաքին քաղաքականութիւն վարել, եթէ նրա ներսում պառակտւածութիւնը հասել է այսպիսի բեւեռացման։ Երբ ներքին ընդդիմախօսների նկատմամբ յաղթանակը դառնում է արտաքին քաղաքականութեան առաջնային նպատակը, համախմբւածութիւնը ցնդում է: Առաւել, քան երբեւէ մեզ պէտք է ներքին կոնսենսուսի ձեւաւորում՝ արտաքին քաղաքականութեան բովանդակութեան եւ իրագործման վերաբերեալ: Հարցազրոյցների, յօդւածների եւ յայտարարութիւնների ազդեցութիւնը որքան էլ առողջարար, բայց խիստ սահմանափակ է: Առաջարկում եմ այլընտրանքային տեսական եւ վերլուծական քննարկումներին զուգահեռ անյապաղ ձեւաւորել քաղաքական եւ հասարակական կազմակերպութիւնների խորհրդատվութիւնների մեխանիզմ՝ ներքաղաքական կոնսենսունսի ձեւաւորման նպատակով:

Արտաքին մարտահրաւէրները հասցէագրելու միասնական հարթակը մեր ներքին համախմբան համար պահանջւած քայլ կը լինի, ինչպէս նաեւ լուրջ ազդանշան՝ արտաքին դերակատարներին հատւածական եւ առանձին ուժերի միջոցով իրենց մարտավարական նպատակները կեանքի կոչելու անհեռատեսութեան եւ միասնական դիրքորոշման հետ հաշւի նստելու անհրաժեշտութեան մասին: Դիւանագէտների համահայկական խորհուրդը, լինելով մասնագիտական կազմակերպութիւն, ի թիւս այլ կայացած միաւորների, պատրաստ է իր նպաստը բերել այս առաքելութեան իրականացման համար: Մեր Հայրենիքը կարիք ունի վերջակէտ դնելու մեր պատմութեան այս ամօթալի ընթացքին եւ նոր սկիզբ դնելու՝ յանուն մեր ընդհանուր եւ արժանապատիւ ապագայի:

Altprojectes.am