«ԱԼԻՔ» – Ստորեւ թարգմանաբար ներկայացնում ենք Իրան-Հայաստան բարեկամական խմբի նախկին նախագահ Սէյէդ Մոհամմադ Ռեզա Դամաւանդիի օգտշատ յօդւածը, որը տպագրւել է «Խորասան» օրաթերթի հոկտեմբերի 11-ի համարում:
«Էներգետիկ անհաւասարակշռութիւն տերմինը, որը յաճախ է լսւում այսօր, վերաբերում է այն իրավիճակին, երբ պահանջարկի ծաւալը գերազանցում է մատակարարման ծաւալին, ինչը յանգեցնում է ծառայութեան խափանմանը կամ դրա լիակատար դադարեցմանը։
Այս իրավիճակը կարելի է տարածական դարձնել բոլոր ոլորտներում, այդ թւում՝ դիւանագիտութեան մէջ։ Դիւանագիտական ապարատից ակնկալւում է, որ կը կարողանայ կապեր հաստատել այլ երկրների եւ միջազգային կազմակերպութիւնների հետ, աւելի դիւրին դարձնել յարաբերութիւնները, երկխօսութեան միջոցով լուծել երկիմաստութիւններն ու վէճերը, եւ ընդհանուր առմամբ նպաստել ազգային շահերի եւ անվտանգութեան պաշտպանութեանն ու առաջխաղացմանը։
Եթէ այս սպասումը կամ պահանջը գերազանցի դիւանագիտական ապարատի տարողութիւնները կամ կարողութիւնները, դա կը յանգեցնի այնպիսի իրավիճակի, որն այս ակնարկի վերնագրում անւանել ենք դիւանագիտական անհաւասարակշռութիւն։ Թէեւ Արտաքին գործերի նախարարութիւնը համարւում եւ յայտնի է որպէս դիւանագիտական ապարատի ցուցափեղկը, այդուհանդերձ, դիւանագիտութեան ուժը բխում է կառավարման համակարգի բոլոր բաղադրիչների կարողութիւններից եւ հնարաւորութիւններից, որոնք պէտք է համալրեն միմեանց, որպէսզի դիւանագիտութիւնը կարողանայ դրսեւորւել ամենաբարձր մակարդակով՝ կոլեկտիւ համագործակցութեան միջոցով։ Բացի այդ, դիւանագիտական ապարատի ամրապնդման համար պէտք է օգտագործւեն դիւանագիտութեան բազմազան տեսակներ, ինչպիսիք են մշակութայինը, սոցիալականը, գեղարւեստականը եւ սպորտայինը, որոնք կոչւում են «լրացուցիչ դիւանագիտութիւն»։
Այսպիսով, եթէ դիւանագիտութիւնը դիտարկենք լայն տեսանկիւնից՝ ոչ միայն որպէս բանակցութիւններ եւ երկխօսութիւն, եւ այն տեսնենք ոչ միայն որպէս լոկ նախարարութիւն, այլ՝ որպէս ամբողջ երկրի խտացում, ապա կը փոխւի նաեւ մեր պատկերացումն ու մօտեցումը դիւանագիտութեան նկատմամբ եւ կառաջանայ հիմնարար հարց. մինչ այժմ որքանո՞վ ենք կարողացել օգտւել դիւանագիտութեան տարբեր գործիքակազմերից եւ մեթոդներից։
Ինչպիսի՞ դեր են ունեցել խորհրդարանական բարեկամական խմբերը դիւանագիտութեանը օգնելու գործում: Քոյր քաղաքների աւանդոյթի շրջանակում, տարբեր քաղաքների հետ կնքւած համաձայնագրերը որքանո՞վ են նպաստել դիւանագիտութեան զարգացմանը: Տարբեր երկրների հետ բարեկամական խմբերն ի՞նչ են արել: Գիտական դիւանագիտութեան մէջ ինչ տեղ ունեն համալսարանները: Ինչպէ՞ս է օգտագործւել արւեստի եւ սպորտի ոլորտի ներուժը մշակութային եւ սպորտային դիւանագիտութեան գործում: Օգտագործւե՞լ է արդեօք միջազգային ճանաչում ունեցող ազգային հեղինակաւոր դէմքերի ուժն ու հնարաւորութիւնները:
Կարճ ասաց, եթէ քաղաքականութիւնը դիտարկենք որպէս գլոբալհամակարգ, ապա նպատակին հասնելու համար պէտք է այն կոտորակել փոքր մասնիկների՝ այնպէս, որ իւրաքանչիւր մասնիկ ունենայ գլոբալ համակարգի բոլոր կարեւոր յատկանիշները, որի համար հնարաւոր է օգտագործել «նանոպոլիտիկա» սահմանումը։
Դիւանագէտի խօսքի ուժը, բանակցութիւններում կամ միջազգային ատեաններում նրա համոզելու, միտք գեներացնելու կաողութիւնը բխում է հասարակութեան ներքին ուժից։ Այդ պատճառով էլ արտաքին քաղաքականութիւնը շարունակութիւնն է ներքին քաղաքականութեան։ Այլ խօսքով, դիւանագիտութիւնը նետի սուր ծայրն է, որում խտացած է կառավարման համակարգի բոլոր բաղադրիչների եւ հասարակութեան մտքերն ու գործնական կարողութիւնները:
Եթէ տարբեր ոլորտներում այս փոքր տարրերը համախմբւեն իմաստուն ու խելացի ղեկավարութեամբ, ապա դիւանագիտութեան ուժը կը բազմապատկւի։ Դա ոչ միայն կը բացառի անհավասարակշռութիւնը, այլեւ կը դառնայ երկրի հզօր շարժիչ ուժը համաշխարհային ասպարէզում»։
