Վանանդ Շիրազ. «Ժողովուրդը տեսնելով պարտութիւնների շարանը՝ ընկնում է յոռետեսական վիճակների մէջ, ապագայ չի տեսնում»

Այն ժամանակ ժողովուրդը գրողին աւելի շատ էր ուզում լսել, հաւատում էր, բանաստեղծի մէջ տեսնում էր իրեն: Իսկ հիմա ինչ–որ բանից յոգնած է, դա վտանգաւոր է: Անտարբերութիւն կայ ամէն ինչի, անգամ ազգային արժէքների նկատմամբ: Ասում է հայ մեծանուն բանաստեղծ Յովհաննէս Շիրազի կրտսեր որդին՝ նկարիչ Վանանդ Շիրազը, ում հետ զրուցել ենք հայրիկի, մշակոյթի, մտաւորականների լռութեան եւ այլ հարցերի մասին։

– Մեծանուն բանաստեղծ Յովհաննէս Շիրազը սովորութիւն ունէր իր բոլոր զաւակներին բանաստեղծութիւն նւիրել: Նրանցից մէկում, որը Ձեզ էր նւիրւած՝ մտահոգւում էր, թէ ի՞նչ էք դառնալու: «Ե՞րբ ես իմ յոյս դու արդեօք մեծանալու, մտածում եմ՝ արդեօք ի՞նչ ես դառնալու»,- գրել է նա: Մեծացաք եւ ընտրեցիք նկարչի մասնագիտութիւնը. ինչո՞ւ:

– Հայրիկն ուզում էր, որ իր զաւակները լինեն արւեստի աշխարհի մարդիկ՝ գրականութեան, նկարչութեան, ինչպէս եղբայրներս՝ Արա Շիրազը, Սիփան Շիրազը:

Եւ ես, տեսնելով նրանց աշխատանքները, ժամանակի ընթացքում հասունանալով՝ ընտրեցի այս ուղին:

Հայրս մեզ փոքր ժամանակ հաւաքում էր իր սենեակում, մենք գիտէինք, որ օրը մէկս պէտք է հեքիաթ յօրինենք, մի բան նկարէինք երեկոյի համար: Ինքը հետեւողականօրէն մտածել էր տալիս մեզ: 10 տարի առաջ մանկութեան մասին գիրք հրատարակւեց, որտեղ հայրս գրել է՝ սա նկարեց Վանանդիկս այս օրն ու սա ասաց… Հիմա որ նայում եմ, շատ թանկարժէք են դրանք ինձ համար:

Փոքրը ես եմ ու յիշում եմ՝ ինձ միշտ տանում էր հրատարակչութիւններ, գրական հանդիպումների: Իհարկէ, ես միշտ փախչում էի, չէի սիրում ուշադրութեան կենտրոնում լինել:

Այսօր, երբ նայում եմ՝ իմ մանկութիւնը, Երեւանը, տարբեր են՝ մարդկային շփումների, արժէքային համակարգի առումով: Ամէն ինչ գնում է դէպի սպառողականութիւնը՝ փող, շոուներ… Եղածի վրայ փոխանակ աւելացնէինք՝ քանդեցինք:

– Երեւի մշակոյթի, արւեստի ոլորտի մարդիկ էլ իրենց մեղաւորութիւնն ունեն:

– Ամէն ոլորտ իր շղթան ունէր: Կար բանաստեղծ, հրատարակիչ, յետոյ գալիս էին գրախանութը, գրադարանները… Սա մի շղթայ էր, իսկ յետոյ՝ Անկախութիւնից սկսւած, խախտւեց այս ամէնը: Քանդւեցին տպարանները, հրատարակչութիւնները: Տարօրինակ է, որ ՀՀ անկախութիւնից յետոյ նախարարներից մի քանիսը գրողներ էին, որոնք այդ շղթան քանդելու մէջ դեր ունեն: Կոնկրետ «Յովհաննէս Շիրազ» գրախանութ կար Հարաւ-Արեւմտեան թաղամասում, որն ամենամեծն էր Երեւանում, ու այն առաջին տարիներին փակւեց՝ դառնալով անւադողերի խանութ: Նման օրինակները բազմաթիւ են: Դպրոց կայ՝ այսօր հիւրանոց է. խօսքը Մռաւեանի դպրոցի մասին է: Հիմա գրողներից շատերն ասում են, թէ ընթերցող չունեն, բայց այդ շղթան պէտք է պահէիք, չէ՞: Նոյնը նաեւ այլ ոլորտներում է:

– Փաստօրէն, հիմա որ ասում են՝ Արցախեան 44-օրեայ պատերազմից յետոյ արւեստագէտները լուռ են, այդպէս եղել է նաեւ 30 տարի առաջ: Հայաստանում միշտ նախընտրում են լռե՞լ:

– Չէ, բոլորը չէ: Իրական հայրենասէր բանաստեղծներ կան, օրինակ, Խաչիկ Մանուկեանը: Նրա ձեռքը զարկերակին է: Բայց շատ է տարածւած աղանդաւորութիւնը, գրանտային սիստեմը: Ամէն մէկն այս տարիներին իր օրակարգն է բերել, թելադրել ու, ըստ երեւոյթին, կատարել, որ այսօր հասանք այս օրւան: Ներմուծւեցին այնպիսի բաներ, որոնց պէտք է պետութիւնը պատրաստ լինէր: Մշակութային անվտանգութիւնը, ըստ երեւոյթին, մեզ մօտ թոյլ էր:

– Իսկ ստեղծագործող եւ ժողովուրդ կապի խզումը, իրարից հեռանալն ինչո՞վ էք պայմանաւորում. ստեղծագործութիւններում ժողովուրդն իրեն չի՞ տեսնում, վերացակա՞ն է ամէն ինչ:

– Չէ, սոցիալական արդարութիւն պէտք է լինի: Այս տարիների ընթացքում մեր հարեւան երկրներում մարդկանց թիւն աւելացել է, իսկ մեզ մօտ՝ պակասել: Եթէ հողի վրայ ապրող ժողովուրդ չկայ՝ տնտեսութիւն չկայ: Սրա հիման վրայ մնացածն ու մշակոյթը պէտք է լինի: Ժողովուրդը տեսնում է նաեւ այս վերջին պարտութիւնների շարանը՝ ընկնում յոռետեսական վիճակների մէջ, այսինքն՝ ապագայ չի տեսնում, իսկ ապագայ տեսնելու համար սոցիալական արդարութիւն պէտք է լինի: Հիմա արցախցիները Հայաստանից գնում են, բայց պէտք է պահենք, չէ՞: Ժողովուրդը կեցութեան, փրկութեան խնդիր ունի:

Պէտք է ընդհանուր տեսլական լինի, թէ պետութիւնն ո՞ւր է գնում, ի՞նչ է ուզում:

Մտաւորականութիւնն էլ տարրալուծւած է տարբեր գաղափարների մէջ: Ամէն մէկը, կոպիտ ասած՝ իր հացը ստանում է: Ամէն մէկն իր վատ գործն անում է՝ գիտակցելով կամ չգիտակցելով: Չնայած կան նաեւ նւիրեալներ:

– Արցախեան 44-օրեայ պատերազմից յետոյ 2 արկ էք ուզել Արցախից: Ինչպէ՞ս է կոչւում այդ աշխատանքը:

– Կոչւում է «Կեանքը՝ երկու արկի արանքում»: Մի արկը վերեւում է, միւսը՝ ներքեւում, եւ որպէս սիմւոլ՝ արանքում տուֆ եմ դրել՝ Հայաստանն է: Ցուցադրւեց Նկարիչների միութիւնում:

– Տեսէք, Դուք դա բացատրում էք, եւ ցուցահանդէս այցելած մարդը դա կը հասկանայ, սակայն սովորաբար նկարիչները նախընտրում են չբացատրել:

– Այս դէպքում պէտք է ցոյց տայ, բայց մնացած դէպքերում՝ գեղանկարչութիւն, քանդակ, ուրիշ է: Ձեր ասածը հիմնականում ժամանակակից արւեստի մասին է, եւ պէտք է մանկապարտէզից, դպրոցից բացատրեն, թէ ի՞նչ է վերացական, ժամանակակից կամ դասական արւեստը, ու յետոյ երբ մարդը հանդիպի այդ աշխատանքներին՝ իր համար պարզ կը լինի արդէն: Ժողովուրդը շատ է Արշիլ Գորկի սիրում, բայց հիմնականում առաջին շրջանը: Բայց Գորկին վերացական նկարչութեան մէջ է:

«168.am»