Հայաստան - Արցախ

Վանանդ Շիրազ. «Ժողովուրդը տեսնելով պարտութիւնների շարանը՝ ընկնում է յոռետեսական վիճակների մէջ, ապագայ չի տեսնում»

Այն ժամանակ ժողովուրդը գրողին աւելի շատ էր ուզում լսել, հաւատում էր, բանաստեղծի մէջ տեսնում էր իրեն: Իսկ հիմա ինչոր բանից յոգնած է, դա վտանգաւոր է: Անտարբերութիւն կայ ամէն ինչի, անգամ ազգային արժէքների նկատմամբ: Ասում է հայ մեծանուն բանաստեղծ Յովհաննէս Շիրազի կրտսեր որդին՝ նկարիչ Վանանդ Շիրազը, ում հետ զրուցել ենք հայրիկի, մշակոյթի, մտաւորականների լռութեան եւ այլ հարցերի մասին։

Մեծանուն բանաստեղծ Յովհաննէս Շիրազը սովորութիւն ունէր իր բոլոր զաւակներին բանաստեղծութիւն նւիրել: Նրանցից մէկում, որը Ձեզ էր նւիրւած՝ մտահոգւում էր, թէ ի՞նչ էք դառնալու: «Ե՞րբ ես իմ յոյս դու արդեօք մեծանալու, մտածում եմ՝ արդեօք ի՞նչ ես դառնալու»,- գրել է նա: Մեծացաք եւ ընտրեցիք նկարչի մասնագիտութիւնը. ինչո՞ւ:

– Հայրիկն ուզում էր, որ իր զաւակները լինեն արւեստի աշխարհի մարդիկ՝ գրականութեան, նկարչութեան, ինչպէս եղբայրներս՝ Արա Շիրազը, Սիփան Շիրազը:

Եւ ես, տեսնելով նրանց աշխատանքները, ժամանակի ընթացքում հասունանալով՝ ընտրեցի այս ուղին:

Հայրս մեզ փոքր ժամանակ հաւաքում էր իր սենեակում, մենք գիտէինք, որ օրը մէկս պէտք է հեքիաթ յօրինենք, մի բան նկարէինք երեկոյի համար: Ինքը հետեւողականօրէն մտածել էր տալիս մեզ: 10 տարի առաջ մանկութեան մասին գիրք հրատարակւեց, որտեղ հայրս գրել է՝ սա նկարեց Վանանդիկս այս օրն ու սա ասաց… Հիմա որ նայում եմ, շատ թանկարժէք են դրանք ինձ համար:

Փոքրը ես եմ ու յիշում եմ՝ ինձ միշտ տանում էր հրատարակչութիւններ, գրական հանդիպումների: Իհարկէ, ես միշտ փախչում էի, չէի սիրում ուշադրութեան կենտրոնում լինել:

Այսօր, երբ նայում եմ՝ իմ մանկութիւնը, Երեւանը, տարբեր են՝ մարդկային շփումների, արժէքային համակարգի առումով: Ամէն ինչ գնում է դէպի սպառողականութիւնը՝ փող, շոուներ… Եղածի վրայ փոխանակ աւելացնէինք՝ քանդեցինք:

Երեւի մշակոյթի, արւեստի ոլորտի մարդիկ էլ իրենց մեղաւորութիւնն ունեն:

– Ամէն ոլորտ իր շղթան ունէր: Կար բանաստեղծ, հրատարակիչ, յետոյ գալիս էին գրախանութը, գրադարանները… Սա մի շղթայ էր, իսկ յետոյ՝ Անկախութիւնից սկսւած, խախտւեց այս ամէնը: Քանդւեցին տպարանները, հրատարակչութիւնները: Տարօրինակ է, որ ՀՀ անկախութիւնից յետոյ նախարարներից մի քանիսը գրողներ էին, որոնք այդ շղթան քանդելու մէջ դեր ունեն: Կոնկրետ «Յովհաննէս Շիրազ» գրախանութ կար Հարաւ-Արեւմտեան թաղամասում, որն ամենամեծն էր Երեւանում, ու այն առաջին տարիներին փակւեց՝ դառնալով անւադողերի խանութ: Նման օրինակները բազմաթիւ են: Դպրոց կայ՝ այսօր հիւրանոց է. խօսքը Մռաւեանի դպրոցի մասին է: Հիմա գրողներից շատերն ասում են, թէ ընթերցող չունեն, բայց այդ շղթան պէտք է պահէիք, չէ՞: Նոյնը նաեւ այլ ոլորտներում է:

Փաստօրէն, հիմա որ ասում են՝ Արցախեան 44-օրեայ պատերազմից յետոյ արւեստագէտները լուռ են, այդպէս եղել է նաեւ 30 տարի առաջ: Հայաստանում միշտ նախընտրում են լռե՞լ:

– Չէ, բոլորը չէ: Իրական հայրենասէր բանաստեղծներ կան, օրինակ, Խաչիկ Մանուկեանը: Նրա ձեռքը զարկերակին է: Բայց շատ է տարածւած աղանդաւորութիւնը, գրանտային սիստեմը: Ամէն մէկն այս տարիներին իր օրակարգն է բերել, թելադրել ու, ըստ երեւոյթին, կատարել, որ այսօր հասանք այս օրւան: Ներմուծւեցին այնպիսի բաներ, որոնց պէտք է պետութիւնը պատրաստ լինէր: Մշակութային անվտանգութիւնը, ըստ երեւոյթին, մեզ մօտ թոյլ էր:

Իսկ ստեղծագործող եւ ժողովուրդ կապի խզումը, իրարից հեռանալն ինչո՞վ էք պայմանաւորում. ստեղծագործութիւններում ժողովուրդն իրեն չի՞ տեսնում, վերացակա՞ն է ամէն ինչ:

– Չէ, սոցիալական արդարութիւն պէտք է լինի: Այս տարիների ընթացքում մեր հարեւան երկրներում մարդկանց թիւն աւելացել է, իսկ մեզ մօտ՝ պակասել: Եթէ հողի վրայ ապրող ժողովուրդ չկայ՝ տնտեսութիւն չկայ: Սրա հիման վրայ մնացածն ու մշակոյթը պէտք է լինի: Ժողովուրդը տեսնում է նաեւ այս վերջին պարտութիւնների շարանը՝ ընկնում յոռետեսական վիճակների մէջ, այսինքն՝ ապագայ չի տեսնում, իսկ ապագայ տեսնելու համար սոցիալական արդարութիւն պէտք է լինի: Հիմա արցախցիները Հայաստանից գնում են, բայց պէտք է պահենք, չէ՞: Ժողովուրդը կեցութեան, փրկութեան խնդիր ունի:

Պէտք է ընդհանուր տեսլական լինի, թէ պետութիւնն ո՞ւր է գնում, ի՞նչ է ուզում:

Մտաւորականութիւնն էլ տարրալուծւած է տարբեր գաղափարների մէջ: Ամէն մէկը, կոպիտ ասած՝ իր հացը ստանում է: Ամէն մէկն իր վատ գործն անում է՝ գիտակցելով կամ չգիտակցելով: Չնայած կան նաեւ նւիրեալներ:

Արցախեան 44-օրեայ պատերազմից յետոյ 2 արկ էք ուզել Արցախից: Ինչպէ՞ս է կոչւում այդ աշխատանքը:

– Կոչւում է «Կեանքը՝ երկու արկի արանքում»: Մի արկը վերեւում է, միւսը՝ ներքեւում, եւ որպէս սիմւոլ՝ արանքում տուֆ եմ դրել՝ Հայաստանն է: Ցուցադրւեց Նկարիչների միութիւնում:

Տեսէք, Դուք դա բացատրում էք, եւ ցուցահանդէս այցելած մարդը դա կը հասկանայ, սակայն սովորաբար նկարիչները նախընտրում են չբացատրել:

– Այս դէպքում պէտք է ցոյց տայ, բայց մնացած դէպքերում՝ գեղանկարչութիւն, քանդակ, ուրիշ է: Ձեր ասածը հիմնականում ժամանակակից արւեստի մասին է, եւ պէտք է մանկապարտէզից, դպրոցից բացատրեն, թէ ի՞նչ է վերացական, ժամանակակից կամ դասական արւեստը, ու յետոյ երբ մարդը հանդիպի այդ աշխատանքներին՝ իր համար պարզ կը լինի արդէն: Ժողովուրդը շատ է Արշիլ Գորկի սիրում, բայց հիմնականում առաջին շրջանը: Բայց Գորկին վերացական նկարչութեան մէջ է:

«168.am»

Related Articles

Back to top button