(Երիտասարդ արւեստագիտուհիի մը օրագիրը)
ՎԱԶԳԷՆ ՇՈՒՇԱՆԵԱՆ
…Դուրսը կը ձիւնէ։ Ի՜նչ լաւ է ձիւնը պարտէզին վրայ։
Բայց ես Փարիզը կը սիրեմ, երբ կ՛անձրեւէ գիշերը հանդարտօրէն ու առանց աճապարանքի։ Ծառուղիներուն, սալայատակներուն վրայ լոյսերը կ՛իյնան ադամանդի կտորներու պէս։ Աղմուկը կը հոսի, ու բազմութիւնը կը շտապէ՝ զսպանակւած անծանօթ ուժէ մը։ Խոշոր ցուցատախտակները կը վառին, ու ինքնաշարժերը կը սուրան փողոցներէն հրեղէն աչքերով երազներու պէս։ Անորոշ, բայց խռովիչ ձայներ կը լեցնեն միջոցը, ու մարդ չի գիտեր, թէ ինչ կ՛ուզէ, բայց կը տրտմի։
Ժամերով կը քալեմ երազուն ու մոլար եւ կը նայիմ մարդոց մութ կամ պայծառ, տժգոյն կամ չար դէմքերուն։ Ոմանք կ՛անցնին խոհուն ու գլխահակ, ուրիշներ իրենց նայւածքը հեռուն՝ փնտռելով բան մը, զոր պիտի չգտնեն բնաւ։ Կը նայիմ մանաւանդ երիտասարդներուն՝ տժգոյն ճակատներով կամ հաստ շրթունքներով, եւ կը տառապիմ՝ մտածելով, որ բոլորը պիտի մեռնին։
Երբեմն կ՛երթամ քաղաքին մէկ հեռաւոր անկիւնը՝ տեղ մը, ուր վստահ ըլլամ, թէ ծանօթներ չպիտի հանդիպին, կը նստիմ սրճարանի մը յառաջամասը ու կը նայիմ անցորդներուն։ Տառապելով, բայց դառն հաճոյքով կը լսեմ մարդոց աղմուկը։ Կը նայիմ լոյսերուն, ու լալու փափաք մը կ՛երջանկացնէ զիս։
Գիշեըը Փարիզի վրայ տրտում է միշտ եւ այնպէս խուսափուկ ու այնպէս հոսուն, որ ինծի կը թւի, թէ մութ ջուրերով գետ մըն է, ոը կը վազէ արագ ծաղիկներով զարդարւած կամուրջի մը տակէն։ Արեգակին լոյսը քաղաքին վրայ սովորական ու յոգնեցուցիչ է։ Ինչպէ՜ս կը վախնամ, որ ամառը պիտի գայ նորէն՝ ծանր ու ապուշ այդ եղանակը։
Հետզհետէ ձիւնը կը թանձրանայ սալայատակին վրայ, եւ չեմ գիտեր ինչու, շրթներուս ծայրը կուգան տրտում տողեր, զորս կը վարանիմ արտասանել։ Յաճախ ինծի կը պատահի ասիկա։ Օրինակ, ամէն անգամ որ անցնիմ Ս. Միշէլի ծառուղիին վրայ գտնւող շողշողուն շէնքի մը առջեւէն եւ տեսնեմ հոսուն ու երփներանգ լոյսերը՝ շղթայ շղթայ, որ կը շտապեն իրար ետեւէ ու չեն հասնիր, բայց չեն իյնար սալայատակին վրայ, շրթներէս կը թափին Տէրեանէն տողեր՝ առանց կարգի, խառնիխուռն, այդ լոյսերուն նման հոսուն ու շղթայ շղթայ՝
Ոսկեշղթայ իմ յուշերին, իմ գիշերին, իմ փշերին,
արտոյտներին ոսկի արտում, ասում եմ ես, մնա՛ք բարով…
Բազմութիւնը շուրջս կ՛աղմկէ։ Ներկւած շրթունքներով ցնծուհիներ կ’անցնին անորոշ քայլերով, մինչդեռ ես կը նայիմ ակնախտիղ լոյսերուն, ու բառերը իրենք իրենց կը հոսին շրթներէս.
Այսօր եղիր քրոջ պէս
անչար մաքուր եւ գթոտ…
Գրկենք իրար ու նստենք,
նստենք մինչեւ առաւօտ։
Այսօր եղի՛ր որպէս մայր
բարի քնքուշ, նրբազգաց…
Սեւ հիւսերդ արձակիր
մութ գիշերին հետըս լա՛ց…
Յունիսի 2-ը ֆրանսահայ ծանաչւած գրող, բանաստեղծ, հասարակական գործիչ Վազգէն Շուշանեանի (1903-1941) յիշատակի օրն է
