Լրացաւ Փետրւարեան համաժողովրդական ապստամբութեան 103-ամեակը:
103 տարի առաջ այս օրը, 1921 թւականի փետրւարի 18-ին, հայ ժողովուրդը խիզախ խոյացումով ընդվզեց իր Հայրենիքին պարտադրւած բոլշեւիկեան կարգերի բռնատիրութեան դէմ:
Իշխանութեան գլուխն անցած հայ բոլշեւիկները բառի ամենաբուն իմաստով, թշնամական՝ նւաճող բանակի պէս վարւեցին սեփական երկրի եւ ժողովրդի հետ: Այսպէս կոչւած «կարմիր կարգերի» հաստատման պատրւակով եւ ցնորամիտ ու ծայրայեղական կարգախօսերով, նրանք բռնագրաւեցին պարզ ժողովրդի՝ շարքային քաղաքացու, չարքաշ ռամիկի ու բանւորի եղածն ու չեղածը, ունեցած-չունեցածը, եւ ռեպրեսիայի կատաղի արշաւ ծաւալեցին ոչ միայն 1918 թւականին հայոց անկախութիւնն ու պետականութիւնը կերտած Դաշնակցութեան ռազմա-քաղաքական ղեկավար գործիչների, այլեւ՝ բոլշեւիկեան կամայականութիւններին ընդդիմացող իւրաքանչիւր մարդու դէմ:
Եւ ընդամէնը երկու ամսից էլ քիչ ժամանակ էր հարկաւոր, որպէսզի հայ ժողովուրդն ապստամբի իր ազգային ու մարդկային արժանապատւութիւնը ոտնատակ տւած, իրեն պարտադրւած բռնակալական վարչակարգի դէմ, փորձելով վերականգնել աննկարագրելի տառապանքներով ու նւիրումով կերտած իր անկախ պետականութիւնը:
Փետրւարի 18-ին հետեւած 44 օրերի ընթացքում, երկիրը ղեկավարելու համար ձեւաւորւած Հայրենիքի փրկութեան կոմիտէն արեց հնարաւորն ու անհնարը ազատագրւած Հայաստանի վերականգնւած անկախութիւնը պահպանելու համար: Ծանր ու աննպաստ պայմանները, սակայն, թոյլ չտւեցին այն, եւ հայոց խոյացումի այս հերոսական էջը փակւեց 1921 թւականի ապրիլի 2-ին:
Ու թէեւ ապստամբութիւնը չյաղթանակեց, բայց նա աշնանացանի պէս հայ մարդու հոգում ի պահ թողեց ազատութեան եւ անկախութեան վեհ գաղափարը, որը ծլարձակեց վեց տասնամեակ անց, 1988 թւականի փետրւարին, Արցախեան շարժման տեսքով, դառնալով հայոց անկախ պետականութեան վերականգնման եւ Արցախեան ազատամարտի պանծալի յաղթանակների հիմնաքարը:
Դժւարին երկունք ապրեց հայ ժողովրդի գիտակցութեան մէջ ի պահ թողնւած Փետրւարեան ապստամբութեան խիզախումի ոգին այն օրերին, երբ թւում էր, թէ ժամանակն ու պայմանները խիստ աննպաստ են, երբ թւում էր, թէ իրավիճակը փակուղային է, իսկ բոլորը մեր դէմ են, եւ հէնց այդ պահին էր, որ մեր աչքի առջեւ հայի խիզախման ոգին նոր խոյանք ապրեց: Մինչ երէկ չնշմարւող, սովորական մարդը, ծերն ու երիտասարդը, տղան ու աղջիկը, ուսանողը, դասախօսը, ուսուցիչը, արւեստագէտը, հողագործը, արհեստաւորն ու բանւորը դարձան անկրկնելի սխրագործութիւնների եւ հերոսացումների հեղինակ:
Արցախը վեր յառնեց մոխիրներից, շտկեց իր մէջքն ու կերտեց անկախ պետականութիւն, եւ գոյութեան ու լինելիութեան յայտ ներկայացրեց ի տես ողջ աշխարհի՝ ձախողելով իր դէմ լարւած բոլոր որոգայթները:
Երեք տասնամեակ անց սակայն, ցաւով պէտք է նշենք, թէ որքան բան է փոխւել մեր կեանքում: Ընդամէնը մի քանի տարի առաջ հնարաւո՞ր էր երեւակայել այն, ինչ մենք այսօր ապրում ենք: Հնարաւո՞ր էր պատկերացնել Արցախի բռնազաւթումն ու հայաթափումը, ապրել հայոց պետականութեան լինելիութեան եւ ինքնիշխանութեան կորստի հետապնդող մղձաւանջով, զարթնել՝ գիտակցելով, որ ոտնատակ է տրւած մեր ազգային ու մարդկային արժանապատւութիւնը:
Այս բոլորը պայմանաւորւած է բացառապէս այն ամենով, որ մենք արել, կամ չենք արել անցեալ վեց տարում: Այո՛, բացառապէս մեր արածներով ու չարածներով, որովհետեւ եղածը դրանց արդիւնքն ու հետեւանքն է, ածանցեալը: Յատկապէս՝ մեր ոչինչ չանելը, իրականութիւնը չտեսնելը, խաբկանքին տրւելը, կեղծ փրկչին հաւատալը…
Եւ այսօր, երանիի չարժանի մեր ժամանակներում մեզ առաջին հերթին եւ հիմնականում անհրաժեշտ է հէնց Փետրւարեան ապստամբութեան խիզախման ոգին՝ որոգայթից դուրս գալու, թշնամուց մուրալու վարժւած անարժանապատիւներից ազատւելու, եւ հէնց նոյն այդ թշնամու գանգը փշրելու համար:
Ապաւինենք Փետրւարեան ապստամբութեան ոգուն: Սա է մեր միակ փրկօղակը:
