ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ. ՄԵՐՁԱՒՈՐ ԱՐԵՒԵԼՔ. ԱՌԿԱՅ ԻՐՈՂՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ԱՆՑԵԱԼԻ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ԱՆԽԶԵԼԻ ԿԱՊԸ

Բէյրութ, Դամասկոս, Բաղդադ, Դոհա, Ռիադ, Մասկատ, Ամման, Կահիրէ, Ստամբուլ: Սրանք ԱԳ նախարար Սէյէդ Աբբաս Արաղչիի անցած օրերի գերյագեցած տարածաշրջանային ուղեւորութեան կանգառներն էին: Ուղեւորութիւն, որը տեղի ունեցաւ տարածաշրջանում էսկալացիայի աճը եւ պատերազմի հնարաւորութիւնը կանխելու պաշտօնական Թեհրանի դիւանագիտական ջանքերի շրջանակում:

Փաստ է, որ Մերձաւոր Արեւելքն այսօր առաւել, քան երբեւէ կանգնած է վերահաս պատերազմի վտանգի առջեւ, որը կանխել հնարաւոր է առաջին հերթին Իսրայէլի ագրեսիան Գազայում եւ Լիբանանում դադարեցնելով: Սա գիտակցում են ե՛ւ տարածաշրջանային, ե՛ւ արտատարածաշրջանային բոլոր կարեւոր խաղացողները, որոնք այսպէս կամ այնպէս ներգրաււած եւ դերակատար են տարածաշրջանային իրադարձութիւններում, իսկ արտգործնախարար Արաղչիի ուղեւորութիւնը կոչւած էր համախմբելու տարածաշրջանի երկրների ջանքերն հէնց այս նպատակի շուրջ:

Արաղչիի տարածաշրջանային ուղեւորութեան պատգամը յստակ էր. տարածաշրջանը գտնւում է ծայրայեղ ճգնաժամային պայմաններում: Մեծ է տարածաշրջանային գլոբալ պատերազմի հնարաւորութիւնը, իսկ ստեղծւած իրավիճակի հիմքը Իսրայէլի ագրեսիան է, որը սկսւել է Գազայում, իսկ հիմա շարունակւում է Լիբանանում եւ տեսանելի ապագայում կարող է տարածւել ողջ տարածաշրջանում՝ ներքաշելով այն անկառավարելի քաոսում, ուստի արհաւիրքի դէմն առնելու համար մէկ նպատակի շուրջ համախմբւել է պէտք:

Արաղչիի ուղեւորութիւնը միեւնոյն ժամանակ ունէր եւս մէկ կարեւոր ուղերձ. Իրանը չի ձգտում պատերազմի, բայց պատրաստ է ցանկացած սցենարի: Տարածաշրջանում խաղաղութեան եւ կայունութեան պահպանումը Իրանի տարածաշրջանային քաղաքականութեան հիմնական սկզբունքն է, բայց Իրանը պատրաստ է նաեւ պատերազմի եւ համապատասխան ու համարժէք պատասխան կը տայ իր տարածքային ամբողջականութեանը եւ ինքնիշխանութեանն ուղղւած ցանկացած ագրեսիայի, ինչպէս դա արեց «Ճշմարիտ խոստում-1» եւ «Ճշմարիտ խոստում-2» գործողութիւնների ժամանակ:

Այս ուղերձը կարեւոր էր յատկապէս, եթէ հաշւի առնենք այն փաստը, որ ԱՄՆ-ն մեծ հաւանականութեամբ աջակցելու է Իսրայէլին Իրանի վրայ հնարաւոր յարձակման դէպքում, իսկ Իրաքում, Կատարում, Սաուդեան Արաբիայում կամ Յորդանանում տեղակայւած ամերիկեան բազաները տրամաբանօրէն կարող են ներգրաււել այդ գործողութիւններում:

Այս համատեքստում, Արաղչիի ուղեւորութիւնը հիւրընկալ երկրների համար յստակեցրեց երկու բան.

Առաջին. Տարածաշրջանում ռազմավարական նշանակութեան ենթակառուցւածքների, յատկապէս՝  էներգետիկ ենթակառուցւածքների վրայ հնարաւոր յարձակումների կանխումն առանցքային խնդիր է, որը պէտք է ներառւի այդ երկրների դիւանագիտական օրակարգում:

Իրանի ենթակառուցւածքների վրայ ցանկացած յարձակում, որն ուղղւած կը լինի Իրանի տնտեսութեան համար լուրջ մարտահրաւէրներ ստեղծելուն, միանշանակօրէն ակնթարթային արագութեամբ կը վերածւի մարտահրաւէրի տարածաշրջանային տնտեսական անվտանգութեան համար, որից խուսափել չի կարողանայ եւ ոչ մի երկիր:

Երկրորդ. Վերջին ամիսների աննախընթաց իրադարձութիւնների արդիւնքում, Մերձաւոր Արեւելքում աշխարհաքաղաքական իրադարձութիւնները զարգանում են բացառապէս Իրանի եւ Իսրայէլի միջեւ ընթացող պրոքսի պատերազմի առանցքի շուրջ, որտեղ, բնականաբար, որպէս Իսրայէլի անվտանգութեան եւ գոյութեան գլխաւոր երաշխաւոր ներգրաււած է նաեւ Արեւմուտքը՝ յանձինս ԱՄՆ-ի եւ Եւրամիութեան:

Այս փաստը յուշում է, որ տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական նոր վերադասաւորումների յորձանուտում առանցքային նշանակութիւն է ունենալու տարածաշրջանի միւս երկրների կողմնորոշումը, որն ինչ խօսք, ճակատագրական նշանակութիւն է ունենալու ապագայ իրադարձութիւնների եւ զարգացումների համար:

Մերձաւոր Արեւելքի արաբական մայրաքաղաքները անդառնալի սխալ թոյլ կը տան, թէկուզ եթէ ամենաանուղղակի կերպով աջակցեն իսրայէլա-արեւմտեան ալեանսին Իրանի դէմ ցանկացած գործողութեան դէպքում, քանի որ Իրանը միանշանակ սա չի ներելու նրանց:

Մերձաւոր Արեւելքն այսօր կանգնած է պատմական ընտրութեան առջեւ: Ընտրութիւն՝ ճշտի եւ սխալի, արդարութեան եւ անարդարութեան, առկայ իրողութեան եւ նոր ապագայի միջեւ:

Մերձաւոր Արեւելքի երկրները պէտք է վերջապէս գիտակցեն, որ այսօրւայ իրադարձութիւններն անցեալի պատմական իրադարձութիւնների իւրովի կրկնութիւնն են՝ որպէս անտեսւած պատմական փաստեր եւ դասեր:

Մերձաւոր Արեւելքը, երեւի թէ Երկիր մոլորակի այն միակ աշխարհամասն է, որտեղ առկայ իրողութիւնն ու իրականութիւնն ամենաանխզելի կապի մէջ է անցեալի պատմութեան հետ, եւ այն կարող է անընդհատ կրկնւել, եթէ, իհարկէ, դրանից անհրաժեշտ հետեւութիւններ չարւի, իսկ պատմութիւնը Մերձաւոր Արեւելքում անընդհատ կրկնւելու սովորութիւն ունի 1947 թւականի նոյեմբերի 29-ից սկսեալ, երբ ՄԱԿ-ի ընդունած 181-րդ բանաձեւի արդիւնքում կեանքի կոչւեց Իսրայէլ պետութիւնը: