ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ. ԱՌԿԱՅ ԻՐՈՂՈՒԹԻՒՆՆ ՈՒ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԴԻՒԱՆԱԳԻՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱԳՆԱՊԱԼԻ ՃԳՆԱԺԱՄԸ

Անթալիայի ամենամեայ դիւանագիտական ֆորումի ընթացքում հայ-ադրբեջանական շփումները, եւ այսպէս կոչւած խաղաղութեան գործընթացի շուրջ քննարկումները երիցս փաստեցին, որ հակառակ ՀՀ գործող իշխանութիւնների ներկայացուցիչների պնդումների, Հայաստանը՝ հայ-ադրբեջանական, ինչպէս նաեւ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների կարգաւորման հարցում կանգնած է փակուղու առջեւ, եւ գործընթաց, որպէս այդպիսին, իրականում գոյութիւն չունի։

Արարատ Միրզոյեան-Ջէյհուն Բայրամով փակ հանդիպմանը հետեւած «Հարաւային Կովկասում տարածաշրջանային համագործակցութեան մարտահրաւէրներ եւ հնարաւորութիւններ» վերտառութեամբ պանելային քննարկման ընթացքում, ՀՀ ԱԳ նախարարը հաւատարիմ մնալով պաշտօնական Երեւանի դիրքորշմանը խօսեց խաղաղութիւն կառուցելու եւ անցեալի փոխարէն ներկային ու ապագային նայելու կարեւորութեան եւ անհրաժեշտութեան մասին, փոխարէնը՝ նրա ադրբեջանցի գործընկերը կրկին ներկայացրեց Բաքւի նախապայմանները․ ԵԱՀԿ ՄԽ լուծարում ու ՀՀ Սահմանադրութիւնում փոփոխութիւններ, իսկ Ադրբեջանի նախագահի յատուկ ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբէկովն էլ իր հերթին «Զանգեզուրի միջանցք»-ի կեանքի կոչումը դիտարկեց որպէս Հարաւային Կովկասում վստահութեան ամրապնդման կարեւոր միջոց՝ նշելով, որ այն Բաքւի եւ Երեւանի միջեւ յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացի կարեւոր տարրերից մէկն է։

Իրականում, Ադրբեջանն իր այս կեցւածքով անթաքոյց հասկացնել տւեց, որ շահագրգռւած չէ համաձայնագրի ստորագրմամբ, եւ մտադիր չէ շարժւել այսպէս կոչւած Հայաստանի հետ խնդիրների կարգաւորման ու խաղաղութեան հասնելու ուղիով, փորձում է անընդհատ ձգձգել գործընթացը, եւ օգտագործելով աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանային նպաստաւոր զարգացումներն ամրապնդել իր միջազգային դիրքերը, մեծացնել մանեւրի հնարաւորութիւնները, եւ հասնել իր առջեւ դրւած նպատակներին։ Այդ իսկ պատճառով այնքան էլ հետաքրքրւած չէ Հայաստանի հետ յարաբերութիւնների հարցում ունենալ պարտաւորեցնող ինչ-որ ստորագրւած փաստաթուղթ։ Ընդհակառակը՝ իրեն անհրաժեշտ է ստեղծել ռազմական էսկալացիայի համար անհրաժեշտ նախապայմաններ, որոնք ապագայում տեսականօրէն ուժի կիրառման հնարաւորութիւն կընձեռն՝ Հայաստանի խնդիրը մէկ ընդ միշտ եւ անվերադարձ լուծելու համար։

Նոյն տրամաբանութիւնը տարածական է նաեւ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների այսպէս կոչւած կարգաւորման գործընթացի վրայ։ Անթալիայում Հայաստանի եւ Թուրքիայի յատուկ բանագնացներ Ռուբէն Ռուբինեանի ու Սերդար Քըլըչի հանդիպումից պարզ դարձաւ, որ այս ֆրոնտում նոյնպէս առաջընթաց չկայ, եւ պաշտօնական Անկարան չի վռազում Հայաստանի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորման գործում, եւ փորձում է այդ գործընթացն ու սահմանի բացման հարցը կապել ադրբեջանական պահանջների կատարման հետ։

Անթալիայի դիւանագիտական ֆիասկոն, ի ցոյց դրեց ՀՀ գործող իշխանութիւնների արտաքին քաղաքականութեան «ողջ պերճանքն ու թշւառութիւնը» եւ համակարգային այն խորը ճգնաժամը, որում յայտնւել է հայկական դիւանագիտութիւնը։ Այն կրկին փաստեց, որ ի դէմս գործող իշխանութիւնների Հայաստանն ունի անկարող ղեկավարութիւն, որը սեփական ձախողումները քողարկելու եւ հանրային կարծիքը շեղելու նպատակաով ընդամէնը «ակտիւ» բանակցային գործընթացի պատրանք է ստեղծում՝ իրականում այդպէս էլ չվարելով ազգային շահրի ելակէտից նորմալ եւ արդիւնաւէտ բանակցութիւններ։

Մենք կրկին համոզւեցինք, որ վտանգաւոր այն թէզը, որ առաջ են քաշել ՀՀ գործող իշխանութիւնները, թէ իբր Հայաստանը կա՛մ պէտք է պայքարի ու կործանւի, կա՛մ՝ յանձնւի ու ապրի, ոչ այլ ինչ է, քան ուղիղ դէպի կործանում տանող ճանապարհ։

Ոչ հեռու անցեալի մեր փորձը մեզ յուշում է, որ խաղաղութիւն կոչւած երեւոյթը, իբրեւ այդպիսին պայմանաւորւած է, ոչ թէ երեւակայական ու սնամէջ բաղձանքներով, անիմաստ եւ ոչինչ չասող խոստումներով ու միակողմանի եւ անարժանապատիւ զիջումներով, այլեւ սեփական շահը պաշտպանելու անկոտրում կամքով, իրատեսական, ճկուն, եւ միեւնոյն ժամանակ սկզբունքային մօտեցումներով ու քաղաքականութեամբ, եւ պատմական իրողութիւնների առարկայական ու ենթակայական այնպիսի հաւասարումներով, որոնք հնարաւոր են դարձնում դրա կայացումը։

Ժամանակին առիթ ենք ունեցել ահազանգելու, թէ միջազգային յարաբերութիւնների մերօրեայ փորձը յստակ սահմանում է, որ խաղաղութեան պայմաններում չի կարող ապրել այն երկիրը, որն ինքնակամ հրաժարւում է իր գոյութեան յարատեւման համար անհրաժեշտ նւազագոյն կենսադաշտից ու պայմաններից, եւ որ այդպիսի «խաղաղութիւնը» նրա համար ոչ այլ ինչ է, քան մահ։

2020 թւականի աղէտից յետոյ, ՀՀ գործող իշխանութիւնները փորձում են մեզ հակառակում համոզել՝ պնդելով որ պայմաններն այլեւս նոյնը չեն, փոխւել է ամէն ինչ, գալու է «խաղաղութիւն», լինելու է «ապագայ», եւ որ «լաւ» ենք ապրելու, միայն թէ պէտք է համակերպւել նոր իրողութեան հետ, չպայքարել, յանձնւել ու կատարել թշնամու պահանջները, որն այլեւս նախկինը չէ եւ նոյնպէս ձգտում է «խաղաղութեան»։

Իրողութիւնը, սակայն, տրամագծօրէն այլ է․ ո՛չ թշնամին է փոխւել, ո՛չ պայմանները, ո՛չ մարտահրաւէրները, ո՛չ առաւել եւս միջազգային յարաբերութիւնների տրամաբանութիւնը։ Ամէն ինչ նոյնն է մնացել, այդ մասին է, որ պէտք է մտածենք։