ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ. ԿԱՏԱՐԸ ՈՐՊԷՍ ՀԱՅԵԼԻ. ՀԵՏԵՒՈՒԹԻՒՆՆԵՐ, ՈՐՈՆՔ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԵՆ ՆԱԵՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՆ

Մերձարեւելեան իրադարձութիւնների կիզակէտում շարունակում է մնալ պաղեստինեան ՀԱՄԱՍ շարժման ղեկավարներին վերացնելու նպատակով Իսրայէլի յարձակումը Կատարի մայրաքաղաք Դոհայի վրայ:

Իսրայէլի միջոցով կազմակերպւած պետական ահաբեկչութեան հերթական այս փորձը թէեւ աւարտւեց նշանակալի ձախողմամբ, այդուհանդերձ կասկածից վեր է, որ այն լուրջ հետեւութիւններ անել է պարտադրելու ոչ միայն Կատարին այլեւ տարածաշրջանի բոլոր երկրներին:

Փաստ է, որ Կատարը վերջին տարիներին հանդէս է գալիս որպէս ԱՄՆ-ի առանցքային դաշնակից Արեւմտեան Ասիայում։ Պարսից ծոցի հարաւային ափի այս փոքր երկիրը հիւրընկալում է տարածաշրջանի ամենամեծ ամերիկեան ռազմակայանը՝ «Ալ Ուդէյդ»-ը, եւ հետեւողականօրէն զարգացնում է իր յարաբերութիւնները Վաշինգտոնի հետ, այդ թւում՝ քաղաքական, տնտեսական, ռազմական ու տեխնոլոգիական ուղղութիւններով։ Ակնյայտ է, որ կատարական իշխանութիւնները համոզւած են (դեռեւս չկայ որեւէ ազդակ, որը կը յուշի այս քաղաքական կուրսի փոփոխութեան մասին), որ ամերիկեան ռազմաքաղաքական հովանաւորութիւնը կարող է ծառայել որպէս լիարժէք անվտանգութեան երաշխիք, մասնաւորապէս՝ արաբական երկրների կողմից 2017 թւականի տնտեսական ու քաղաքական շրջափակման տխուր փորձից յետոյ։

Սակայն փաստ է նաեւ, որ նախօրէին Իսրայէլի կողմից Կատարի վրայ իրականացւած յարձակումը, որը ոչ այլ ինչ էր, քան այդ երկրի ինքնիշխանութեան դէմ ակնյայտ ագրեսիա, զգուշացնող ազդակ է հանդիսացել ոչ միայն Կատարի, այլեւ ամբողջ տարածաշրջանի երկրների համար՝ հաստատելով այն պարզ ճշմարտութիւնը, որ արտատարածաշրջանային հզօր դաշնակիցների առկայութիւնը չէ, որ երաշխաւորում է որեւէ պետութեան անվտանգութեան ապահովումն ու ինքնիշախնութեան անձեռմխելիութիւնը, այլ՝ այն պայմանաւորւած է բացառապէս սեփական շահերի եւ կարողականութիւնների վրայ հիմնւած ինքնուրոյն քաղաքականութեամբ եւ հզօրութեամբ:

Կատարը, լինելով տարածաշրջանի այն երկրներից մէկը, որն իր անվտանգութեան եւ ինքնիշխանութեան ապահովումն ուղղակիօրէն արտապատւիրակել էր արտատարածաշրջանային գերտէրութեանը՝ ԱՄՆ-ին, Իսրայէլի ագրեսիայից յետոյ յայտնւել է խոցելի դիրքերում։ Վերջին իրադարձութիւններն ի ցոյց դրեցին, որ սեփական ուժերի վրայ հիմնւած եւ կառուցւած քաղաքականութիւնը եւ աշխարհաքաղաքական ինքնուրոյնութիւնն աւելի կարեւոր գործօններ են, քան ռազմաքաղաքական առումով որեւէ այլ երկրից ամբողջական կախւածութիւնը:

Այս ագրեսիան ակնյայտ մարտահրաւէր էր ոչ միայն Կատարի, այլեւ տարածաշրջանի այն բոլոր պետութիւնների համար, որոնք փորձում են իրենց անվտանգութիւնն արտապատւիրակել՝ փոխանակ ձեւաւորելու եւ զարգացնելու ազգային պաշտպանական կարողութիւնները եւ վարելու յստակ անկախ արտաքին քաղաքականութիւն։ Այս ագրեսիան երիցս ապացուցեց, որ երկրները ինչքան էլ, որ ներդրում կատարեն արտատարածաշրջանային ուժերի հետ դաշնակցային յարաբերութիւնների ձեւաւորման, ամրապնդման եւ զարգացման վրայ, դրանք երբեւէ չեն կարող վերածւել անսասան պատնէշի՝ յատկապէս այն պարագայում, երբ այսպէս կոչւած դաշնակիցն իրականում ունի բոլորովին այլ նպատակներ:

Կատարի վրայ յարձակումը մէկ անգամ եւս ընդգծեց, որ տարածաշրջանային կայունութիւնն ու անվտանգութիւնը չեն կարող կառուցւել արտատարածաշրջանային ուժերի աջակցութեամբ, եւ որ այն պահանջում է համարձակ ինքնուրոյնութիւն, գետնի վրայ առկայ իրողութիւնների վրայ հիմնւած ինքնիշխան ռազմավարութիւն եւ, նաեւ, վստահութիւն տարածաշրջանային իրական գործընկերների հանդէպ։

Տեղի ունեցածը սթափեցնող կոչնակ էր ոչ միայն Կատարի, այլեւ ողջ Մերձաւոր Արեւելքի պետութիւնների համար, որոնք սեփական անվտանգութեան երաշխիքը փնտրում են ԱՄՆ-ի ուղղակի մասնակցութեամբ տարբեր ձեւաչափի պայմանագրերում:

Կատարի օրինակը նաեւ, եւ յատկապէս ուսանելի է Հայաստանի համար՝ հաշւի առնելով այն հանգամանքը, որ ՀՀ գործող իշխանութիւններն այսօր փորձ են անում ԱՄՆ-ի միջնորդութեամբ, օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում Ադրբեջանի հետ նախաստորագրւած փաստաթուղթը ներկայացնել որպէս «յաղթաթուղթ», որը երկրի առջեւ կը բացի յարատեւ «խաղաղութեան» դռները եւ կապահովի նրա անվտանգութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը:

Կատարի օրինակը, սակայն, յստակ ցոյց է տալիս, որ ԱՄՆ-ի հետ ամուր ռազմավարական կապերն ու ամերիկեան ռազմաբազայի ներկայութիւնն անգամ չեն հանդիսանում իրական անվտանգութեան եւ ինքնիշխանութեան ապահովման համար երաշխիք։ Այն յուշում է, որ երբ ծագում է իրապէս կենսական սպառնալիք, արտաքին դաշնակիցները ելնելով իրավիճակից եւ սեփական շահերից, յաճախ ընտրում են «չէզոքութիւն»՝ բաւարարւելով «մտահոգ» յայտարարութիւններով եւ խնդրի շուտափոյթ կարգաւորմանն ուղղւած ջանքերի գործադրման «հաւաստի» խոստումներով:

Այս իրողութիւնը պէտք է խիստ զգուշացնող ազդակ լինի Հայաստանի համար, որը փաստացի փորձում է իր ազգային անվտանգութեան եւ ինքնիշխանութեան ապահովումն արտապատւիրակել, վստահելով ամերիկեան «երաշխիքներին»՝ առանց ամրապնդելու սեփական պաշտպանական ու քաղաքական դիմադրողականութիւնը։

Չմոռանանք, որ երբ որեւէ պետութիւն պատրաստ է իր անվտանգութեան եւ ինքնիշխանութեան ապահովումն արտապատւիրակել՝ յանուն ենթադրեալ «խաղաղութեան», ապա այդ «խաղաղութիւնը» դառնում է գործիք՝ արտաքին ուժերի ձեռքում՝ իրենց կամքը թելադրելու համար:

Սա իրականութիւն է, որից խուսափել չի կարող որեւէ երկիր: Կատարը Ձեզ օրինակ: