Ռեկորդային զանգւածային անհետացում ովկիանոսում. աշխարհը մօտենում է անշրջելի կէտի

«ԱԼԻՔ» – «Մոլորակի վրայ տիրող կլիմայական ճգնաժամը ոչ միայն անհաւատալի ջերմային ալիքներ եւ երաշտ է բերել ցամաքի վրայ, այլեւ իր հետքն է թողել համաշխարհային ովկիանոսների վրայ: Հետազօտողները Մեծ արգելախութում կորալների ռեկորդային կորուստ են յայտնաբերել եւ կարծում են, որ այն մօտենում է անդառնալի՝ անվերադարձի կէտին»: Այս մասին ըստ News.am-ի՝ գրում է անգլիական Daily Mail-ը:

Հետազօտողները հիմա ահազանգում են՝ վախենալով, որ Աւստրալիայի արեւելեան ափի երկայնքով 2300 կիլոմետր երկարութեամբ կորալային խութերի աշխարհի ամենամեծ հաւաքածուն մէկ քայլ հեռու է անվերադարձի կէտից: Կորալների խոցելի դիրքի պատճառն այն է, որ Մեծ արգելախութը բազմիցս ենթարկւել է գլոբալ տաքացման:

Աւստրալիայի ծովային գիտութեան ինստիտուտի (AIMS) գիտնականները նոր ուսումնասիրութեան ժամանակ ուսումնասիրել են խութը եւ դրա որոշ հատւածներում արձանագրել են մարջանների ամենաբարձր մահացութիւնը: Ծովային հետազօտութիւնների կենտրոնը, որը սկսել է աշխարհահռչակ կորալային խութի մոնիտորինգը 1985 թւականին, այս տարւայ օգոստոս-հոկտեմբեր ընկած ժամանակահատւածում հետազօտել է յայտնի շրջանի երկայնքով 19 խութերը:

Արդիւնքները ցոյց են տալիս, որ այս ժամանակահատւածում 19-ից 12-ը տուժել է «կորալային ծածկոյթի» անկումից՝ խութի վրայ գտնւող տարածքը, որը ծածկւած է կենդանի կորալով: Աւելին, գիտնականները պարզել են, որ մէկ խութի վրայ սատկել է կորալների 72%-ը, որի հիմնական պատճառը նշւում է կլիմայի փոփոխութեան հետեւանքով առաջացած ջերմաստիճանի բարձրացումը, ինչպէս նաեւ երկու ցիկլոններն ու ջրյեղեղները:

Տւեալները նաեւ ցոյց են տալիս, որ այս տարի հետազօտողները հաստատել են խութերի զանգւածային սպիտակեցման հինգերորդ իրադարձութիւնը վերջին ութ տարում: Աւելին, ստորջրեայ հետազօտութիւնների վերջին փուլը ուսումնասիրել է Մեծ արգելախութի 11 տեղամասերից կամ «ոլորտներից» միայն երեքը, ուստի ընդհանուր պատկերը կարող է աւելի վատ լինել:

Հետազօտողները կարծում են, որ կորալների կորստի հիմնական շարժիչ ուժը ջերմային սթրեսն է, որը պայմանաւորւած է կլիմայի փոփոխութեամբ: Ըստ հետազօտութեան առաջատար հեղինակ, դոկտոր Մայք Էմսլիի, մշտական ​​շոգին, աղտոտւածութեանը եւ մակընթացութիւններին ենթարկւելը, ամենայն հաւանականութեամբ, կը յանգեցնի կորալների ջրիմուռներին, ինչը նրանց ամբողջովին սպիտակեցնում է, ինչը յայտնի է որպէս «սպիտակեցում»:

Ցաւօք, եթէ ջերմային ալիքները շարունակեն ազդել տարածքի վրայ, գիտնականները կարծում են, որ ջրիմուռները չեն վերադառնայ, իսկ կորալները կը շարունակեն մահանալ: Էմսլին նաեւ նշում է, որ Մեծ արգելախութի որոշ տարածքներում ջերմային սթրեսն այնքան մեծ է դարձել, որ մահացութիւնը անսպասելի արդիւնք չէ:

Յորդառատ անձրեւները կարող են նաեւ նւազեցնել աղիութիւնը, որն անհրաժեշտ է կորալներին գոյատեւելու համար, մինչդեռ փոթորկի մեծ ալիքները կարող են լուրջ ֆիզիկական վնաս հասցնել կորալային խութերին: Այս ամէնը միասին պարզապէս սպառնում է Մեծ արգելախութի վերացմանը։

Հետազօտողները նաեւ պարզել են, որ կենդանի կորալների մօտ մէկ երրորդը կորել է Կուկթաուն-Լիզարդ կղզի հատւածում, որը վերջին 39 տարւայ ընթացքում ամենամեծ տարեկան անկումն է կրել այդ հատւածի համար: Քէյրնսի հատւածում կորալային ծածկոյթը կրճատւել է մօտ մէկ երրորդով ոլորտի բոլոր հինգ խութերի վրայ, մինչդեռ Ինիսֆէյլ հատւածում կորալային ծածկոյթը մնացել է հետազօտւած չորս խութերի գարնանային մակարդակի վրայ: Innisfail հատւածում ջերմային սթրեսը ծովային ջերմային ալիքից աւելի ցածր էր, իսկ Jasper եւ Kirrilee ցիկլոնների ազդեցութիւնը աւելի քիչ ինտենսիւ էր:

Ապագայում գիտնականները նախատեսում են շարունակել դիտարկումները՝ աւելին իմանալու այն սպառնալիքների մասին, որոնք կախւած են կորալային խութերի վրայ:

Պէտք է նկատի ունենալ, որ Մեծ արգելախութի վրայ վեց զանգւածային սպիտակեցում է տեղի ունեցել՝ 1998, 2002, 2016, 2017, 2020, 2022 եւ այժմ՝ 2024 թւականին։