Blankspot․ Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմից յետոյ Ադրբեջանում թալիշների վիճակը վատթարացել է

«ԱԼԻՔ»- Յուլիսի 22-ին Ադրբեջան կատարած այցի ժամանակ ձերբակալւել է Ադրբեջանի քաղաքացի Իգբալ Աբիլովը։ Նա վեց տարեկանից բնակւում է Բելառուսում եւ ծագումով թալիշ է, ազգային փոքրամասնութիւն, որն ապրում է Ադրբեջանի հարաւում եւ Իրանի հիւսիսում։ Այս մասին ըստ News.am-ի՝ գրում է շւեդական Blankspot պարբերականը։

Աբիլովն Ադրբեջան էր ժամանել յունիսին հարսանիքի մասնակցելու համար, սակայն երբ  պէտք է վերադառնար Բելառուս, նրան թոյլ չեն տւել լքել երկիրը: Մէկ ամիս անց նրա դէմ քրէական գործ է յարուցւել ազգամիջյան ատելութիւն հրահրելու եւ պետական ​​դավաճանութեան մեղադրանքով։

Ձերբակալութիւնը տեղի է ունեցել նոյն ժամանակ, երբ նախկին ադրբեջանցի դիւանագէտ Էմին Սաիկ Իբրահիմովը, որն աւելի վաղ գտնւել է ԱՄՆ-ում, ձերբակալւել էր տղամարդուն դանակահարելու մեղադրանքով:

Իրաւապաշտպանները երկու ձերբակալութիւններն էլ ապօրինի են համարում։ Դրանք տեղի են ունենում անցեալ տարի Ադրբեջանում իրաւապաշտպանների եւ լրագրողների զանգւածային ձերբակալութիւններից յետոյ: Այս տարւայ աշնանը Ադրբեջանում նախատեսւում է անցկացնել  COP29 կլիմայական գագաթնաժողովը։

Արտասահմանեան կազմակերպութիւնները քննադատել են Ադրբեջանին գագաթնաժողովը օգտագործելու համար։ 2022 թւականից ի վեր քաղբանտարկեալների թիւն աճել է աւելի քան երեք անգամ։ Այսօր երկրում 303 քաղբանտարկեալ կայ։

Իգբալ Աբիլովի ձերբակալութիւնն ակնյայտօրէն ուղղւած է ազգային փոքրամասնութեանը պատկանող անձի դէմ։ Աբիլովը «Թալիշների ազգային ակադեմիայի» հիմնադիրն է, հասարակական կազմակերպութիւն Ռիգայում, որն ուսումնասիրում է թալիշների պատմութիւնը, այդ թւում՝ էթնիկ խմբի իրաւունքների պաշտպանութիւնը։

Ադրբեջանական համայնքում թալիշ բնակչութեան դիրքի հարցը երկար ժամանակ վիճայարոյց է համարւում։ 1991 թւականից ի վեր Ադրբեջանում ազգային փոքրամասնութիւնների մարդահամարը համարւում է անորակ, եւ երկիրը մեղադրւում է ձուլման ակտիւ քաղաքականութեան մէջ։

Ի տարբերութիւն ադրբեջաներէնի, որը թուրքական լեզու է, թալիշերէնը հնդեւրոպական լեզու է, որը սերտօրէն կապւած է պարսկերէնի հետ։

Շւեդիայում բնակւող, Թալիշների միջազգային հիմնադրամի նախագահ Ալի Աղայեւի վկայութեամբ, հէնց Աբիլովի ուսումնասիրութիւններն են առաջացրել Ադրբեջանի իշխանութիւնների զայրոյթը։

«Կասկած չկայ, որ ձերբակալութեան պատճառը նրա գործունէութիւնն է։ Նա պատմական անթոլոգիայի խմբագիրն էր, որում խօսւում է երկրում թալիշների գոյութեան մասին։ Սա հակասում է Ադրբեջանի համոզմունքներին։

Սկզբում Ադրբեջանի իշխանութիւններն ասում էին, որ Ադրբեջանում 100 հազարից քիչ աւելի թալիշ կայ։ Մի քանի տարի անց այդ թիւը հասցրեցին 43000-ի, իրականում մեր թիւը շատ աւելի է։ Նրանք ուզում են մեզ ձուլել»,- ասել է Աղայեւը։

Անկախ փորձագէտ, ծագումով թալիշ Էլդար Մամեդովն ասել է. «Բաքւի ռեժիմը՝ Իլհամ Ալիեւի գլխաւորութեամբ, ձուլման քաղաքականութիւն է վարում թալիշ համայնքի նկատմամբ»։

Ըստ նրա, թալիշների նկատմամբ Ալիեւի քաղաքականութեան ամրապնդման գործօններից մէկը միջազգային արձագանգի բացակայութիւնն է։

«Իրավիճակը սրւել է նաեւ 2020 թւականին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած պատերազմից յետոյ։ Ղարաբաղեան պատերազմը յանգեցրեց պանթյուրքիստական ​​հռետորաբանութեան ակտիւացմանը ԶԼՄ-ներում եւ հասարակութեան մէջ, որն արտայայտւեց թալիշ բնակչութեան նկատմամբ նսեմացնող հռետորաբանութեան աճով։ Յատկապէս նրանց կողմից, ովքեր պաշտպանում են թուրքական գերազանցութիւնը»,- նշել է նա։

Մամեդովը կարծում է, որ Աբիլովի ձերբակալութիւնը տեղի է ունենում այն ​​պահին, երբ ադրբեջանական պետութիւնը թալիշ ժողովրդին մեղադրում է անջատողականութեան մէջ։