«Հայաստան» խմբակցութիւնը չի մասնակցելու ԱԺ-ում Կանոնակարգի քննարկմանը եւ քւէարկութեանը

«ԱԼԻՔ» – ՀՀ ԱԺ «Հայաստան» խմբակցութիւնը հանդէս է եկել յայտարարութեամբ՝ տեղեկացնելով, որ չի մասնակցելու «Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման եւ սահմանային անվտանգութեան հարցերով յանձնաժողովի եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման պետական յանձնաժողովի համատեղ գործունէութեան մասին» կանոնակարգի քննարկմանը եւ քւէարկութեանը, քանի որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ իրականցւող սահմանազատման գործընթացը, ինչպէս նաեւ Կանոնակարգի վաւերացման տեղի ունեցող ներպետական ընթացակարգերը համարում է հակասահմանադրական եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ազգային-պետական շահերին հակասող։

«2024 թ. օգոստոսի 30-ին «Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման եւ սահմանային անվտանգութեան հարցերով յանձնաժողովի եւ Ադրբեջանի Հանրապետութեան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման պետական յանձնաժողովի համատեղ գործունէութեան մասին» կանոնակարգը (այսուհետ՝ Կանոնակարգ), ստորագրւած վերոյիշեալ յանձնաժողովների նախագահների կողմից, Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքային ամբողջականութիւնը, անվտանգութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը խաթարող լրջագոյն սպառնալիքներ է պարունակում։ Այն հակասում է թէ՛ միջազգային իրաւունքին, թէ՛ Հայաստանի Հանրապետութեան ազգային օրէնսդրութեանը։

Մասնաւորապէս՝

– Ակնյայտօրէն անտեսւել է (յատկապէս Սահմանադրական դատարանի 26.09.2024 թ. թիւ ՍԴՈ-1749 որոշմամբ) Հայաստանի Հանրապետութեան փոխվարչապետի ղեկավարմամբ ձեւաւորւած յանձնաժողովի ստեղծման եւ գործունէութեան սահմանադրականութեան խնդիրը։ Յանձնաժողովը չունի սահմանադրական հէնք, քանի որ Սահմանադրութեամբ եւ «Կառավարութեան կառուցւածքի եւ գործունէութեան մասին» ՀՀ օրէնքի 7-րդ յօդւածի 16-րդ մասի համաձայն, որը սահմանւել է որպէս այս յանձնաժողովի ստեղծման իրաւական հիմք՝ «Վարչապետն իրաւասու է կազմաւորելու խորհրդակցական մարմիններ»:

– Առերեւոյթ հակասահմանադրական մարմինը (յանձնաժողովը), նրա ղեկավարը, այս մարմնին աջակցող պաշտօնատար անձինք օժտւել են առանց հանրաքւէի Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքային փոփոխութիւնների հանգեցնող իրաւաբանական նշանակութիւն ունեցող միջազգային իրաւական փաստաթղթեր Հայաստանի անունից համաձայնեցնելու, կնքելու (ստորագրելու) կամ նման հետեւանքների հանգեցնող գործողութիւններ ձեռնարկելու ապօրինի լիազօրութիւններով: Տաւուշի մարզի բնակավայրերում տեղի ունեցածը սողանցք է բացում նաեւ հետագայ հակասահմանադրական գործընթացների համար:

– Կանոնակարգը ստորագրւել է, ինչպէս նաեւ վերը նշւած գործողութիւնները ձեռնարկւել են պատերազմի սպառնալիքի ներքոյ, ինչի մասին յայտարարել են Նիկոլ Փաշինեանը եւ իշխող քաղական ուժի անդամները՝ պնդելով, որ նման գործողութիւններ ձեռնարկելով փորձում են մեղմել, բայց ոչ բացառել պատերազմի սպառնալիքը: Այս հանգամանքը, ինչպէս նաեւ Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական պատասխանատուների՝ ուժի կիրառման չդադարող սպառնալիքները, գերեվարւած (պատանդառւած) մեր հայրենակիցների ադրբեջանական բանտերում ապօրինաբար պահւելու եւ շարունակաբար խոշտանգումների ենթարկւելու փաստերն անտեսւել են Հայաստանի քաղաքական իշխանութեան եւ Սահմանադրական դատարանի կողմից, ինչը հակասում է Սահմանադրութեան 13-րդ յօդւածով, ինչպէս նաեւ «Միջազգային պայմանագրային իրաւունքի մասին» Վիեննայի կոնւենցիայի 52-53-րդ յօդւածներով ամրագրւած դրոյթներին, որոնցով մասնաւորապէս սահմանւած է, որ ուժի կիրառման կամ դրա պառնալիքի ներքոյ կնքւած միջազգային պայմանագրերն առ ոչինչ են:

– Կանոնակարգով որպէս պետական սահմանի սահմանազատման գործընթացի հիմնարար սկզբունք յայտարարւած 1991 թ․ Ալմա Աթայի հռչակագիրը հանրութեանը առերեւոյթ մոլորեցնելու փորձ է, քանի որ այն չի երաշխաւորել Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանների անձեռնամխելի լինելը: Բացի այդ, որպէս Ալմա Աթայի հռչակագրի կիրառման փաստարկ ներկայացւում է ստորագրող կողմերի կողմից միմեանց տարածքային ամբողջականութեան ճանաչումն, ինչն ամրագրւած է նաեւ միջազգային հիմնարար իրաւական փաստաթղթերում (ՄԱԿ-ի կանոնադրութիւն, Հելսինկիի եզրափակիչ ակտ)։ Թէեւ Ադրբեջանը յայտարարում է տարածքային ամբողջականութեան եւ սահմանների անձեռնմխելիութեան սկզբունքներին իր հաւատարմութիւնը, սակայն շարունակում է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների բռնազաւթումը։

– Կամայականօրէն ընտրւած քարտէզագրական փաստաթղթերի շրջանակը որոշակիացնելու հարցից խուսափելով, Հայաստանի քաղաքական իշխանութիւնն ու Սահմանադրական դատարանն անտեսել են, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանագծման եւ սահմանազատման աշխատանքներն աւարտւել են դեռեւս 1980-ականների վերջին, ինչի վերաբերեալ Հայաստանի կառավարութիւնն իր տիրապետութեան տակ ունեցել է անհրաժեշտ իրաւական հիմքերը, սակայն չի դրել պաշտօնական շրջանառութեան մէջ:

– Կանոնակարգը չի ներառում կողմերի համար առանց վերապահումների վաւերացնելու պահանջ: Բացի այդ, Կանոնակարգն Ադրբեջանում չի անցել ներպետական համաձայնեցման ընթացակարգ, ինչը չի բացառում Ադրբեջանի կողմից՝ Հայաստանի համար անընդունելի վերապահումներով վաւերացնելու հնարաւորութիւնը։

– Կանոնակարգը յղում է կատարում Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանական Հանրապետութեան միջեւ խաղաղութեան եւ միջպետական յարաբերութիւնների հաստատման մասին համաձայնագրին, որի տեքստը հրապարակւած չէ, բովանդակութիւնը, կողմերի ստանձնած պարտաւորութիւնները եւ իրաւունքները յայտնի չեն։ Յայտնի չէ, թէ երբ այդ համաձայնագիրը կը համաձայնեցւի, կը հաստատւի ու կը վաւերացւի։ Ընդսիմն, Կանոնակարգի համաձայն, ինչ որ մի պահի սահմանազատումը կարող է իրականացւել ինչ որ սկզբունքով, որը ո՛չ Սահմանադրական դատարանին, ո՛չ Ազգային ժողովին յայտնի չէ։

– Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ արտացոլւած դիրքորոշումները գրեթէ բառացի կրկնում են Նիկոլ Փաշինեանի յայտարարութիւններում արտացոլւած մտքերը, Հայաստանի անկախութեան մասին հռչակագրի եւ Սահմանադրութեան միջեւ արհեստական հակադրումներ ստեղծելու (ներկայացնելու) փորձերը, ինչն աներկբայ վկայում է, որ ՍԴ որոշումը կայացւել է գործադիր իշխանութեան առերեւոյթ թելադրանքով, ինչն ինքնին աղերս չունի սահմանադրական արդարադատութեան հետ:

– Արդէն իսկ արձանագրւած հատւածական սահմանազատման իրողութիւնը, Կանոնակարգում վէճերի լուծման մեխանիզմի բացակայութիւնը, տարաձայնութեան դէպքում՝ դեռեւս չհրապարակւած ռուսերէն տեքստի կիրառման հնարաւորութիւնը, եւս էական յաւելեալ ռիսկեր են պարունակում։

Ըստ այդմ, Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութիւնը

ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒՄ Է․

1. Սահմանադրական դատարանի կողմից Կանոնակարգով ստանձնած պարտաւորութիւնների Սահմանադրութեանը չհակասելու մասին եզրակացութիւնը քաղաքական պատւէր կատարելու ողջամիտ կասկած է առաջացնում։ Անտեսւել են ուժի կիրառման փաստացի սպառնալիքի ներքոյ, ինչպէս նաեւ առանց պատշաճ լիազօրութիւնների սահմանազատում եւ սահմանագծում իրականացնելու, դրանց վերաբերեալ բանակցութիւններ վարելու, իրաւական նշանակութեան փաստաթղթեր համաձայնեցնելու, ստորագրելու (կնքելու) հանգամանքները:

2. Անտեսւած է նաեւ այն, որ Կանոնակարգը չի պարունակում անվտանգային բազմաթիւ ռիսկերի կառավարման մեխանիզմներ։ Կանոնակարգում սահմանազատման գործընթացի հիմնարար սկզբունքի հնարաւոր փոփոխութեան ենթակայ լինելու դրոյթի առկայութիւնը, սահմանազատման շուրջ եղած տարաձայնութիւնների եւ վէճերի խաղաղ պայմաններում լուծման մեխանիզմի, նոյն սկզբունքը ամբողջ սահմանագծի սահմանազատման համար կիրառելու, ինչպէս նաեւ միջպետական յարաբերութիւններում ուժի կիրառման սպառնալիքի (պատերազմի) բացառման՝ կողմերի պարտաւորութիւնների բացակայութիւնը աւելի է ընդգծում անվտանգային ռիսկերի անկառավարելի բարձր մակարդակը։

3. Կանոնակարգի ներպետական համաձայնեցման (վաւերացման) գործընթացը երկու երկրներում չի ընթանում համընթաց՝ բացառելու համար Ադրբեջանի կողմից անընդունելի վերապահումներով վաւերացնելու հնարաւորութիւնը։

4. Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ադրբեջանական Հանրապետութեան միջեւ միջպետական սահմանի սահմանազատման համար ելակէտային սահմանագիծը պէտք է յստակ սահմանւած եւ նկարագրւած լինի ՀՀ օրէնսդրութեամբ, որպէսզի սահմանազատման հետեւանքով այդ ուրւագծի հնարաւոր փոփոխութիւնը ենթակայ լինի հանրաքւէի միջոցով որոշման։

5. Հակառակ Կանոնակարգում առկայ անորոշութեան, սահմանազատման ժամանակ (ընթացքում), միջազգային լաւագոյն փորձում կիրառւող «ոչինչ համաձայնեցւած չէ, եթէ ամէն ինչ համաձայնեցւած չէ սկզբունքի» գործադրումը պահանջում է, որ որեւէ հատւածի սահմանազատում չի կարող վերջնական համարւել, քանի դեռ չի նկարագրւել ամբողջ սահմանը։ Մինչեւ միջպետական սահմանի ամբողջական սահմանազատման աւարտը (անհրաժեշտութեան դէպքում՝ հանրաքւէի կազմակերպումն ու արդիւնքների վաւերացումը), արգելւում է իրականացնել սահմանագծում եւ զինւած ուժերի որեւէ վերատեղակայում։

Առ այդ, հաշւի առնելով վերոգրեալը, նկատի առնելով 21.10.2024 թ. Ազգային ժողովի արտաքին յարաբերութիւնների մշտական յանձնաժողովում հարցի քննարկման արդիւնքները «Հայաստան» խմբակցութիւնը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ իրականցւող սահմանազատման գործընթացը, ինչպէս նաեւ Կանոնակարգի վաւերացման տեղի ունեցող ներպետական ընթացակարգերը համարում է հակասահմանադրական եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ազգային-պետական շահերին հակասող։ Ուստի, խմբակցութիւնը չի մասնակցելու Ազգային ժողովի նիստում Կանոնակարգի քննարկմանը եւ քւէարկութեանը։

Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութիւն

21.10.2024 թւական»,- ասւած է հրապարակւած յայտարարութեան մէջ: