Սերգէյ Մարկեդոնով. «Հայոց Ցեղասպանութեան վերաբերեալ Փաշինեանի յայտարարութեան մէջ մի քանի ուշագրաւ պահեր կան»
«ԱԼԻՔ» – «20-րդ դարի առաջին քառորդի հայերի եւ հայ-թուրքական յարաբերութիւնների պատմութիւնը կրկին քննարկւում է քաղաքական բարձր մակարդակով»։ Այս մասին ըստ News.am-ի՝ սոցցանցերի իր հարթակներում գրել է ռուսաստանեան քաղաքագէտ Սերգէյ Մարկեդոնովը։
«Քննարկումը, ինչպէս աւելի վաղ, նախաձեռնել է Նիկոլ Փաշինեանը։ Շւէյցարիայում հայկական սփիւռքի ներկայացուցիչների հետ հանդիպման ժամանակ նա յայտարարեց. «Մենք պէտք է վերադառնանք Հայոց Ցեղասպանութեան պատմութեանը, հասկանանք, թէ ինչ է տեղի ունեցել, ինչու է դա տեղի ունեցել եւ ինչպէս ենք այն ընկալել: Օրինակ՝ ինչո՞ւ 1939 թւականին Հայոց Ցեղասպանութեան հարցը օրակարգում չէր, այլ յայտնւեց 1950 թւականին։ Պէ՞տք է սա հասկանանք, թէ՞ ոչ»։
«Մենք ցեղասպանութեան պատմութեանն էլ պէտք է վերադառնանք: Պէտք է հասկանանք. լաւ, ի՞նչ է տեղի ունեցել, ինչո՞ւ է տեղի ունեցել: Եւ ինչպէ՞ս ենք դա ընկալել, ո՞ւմ միջոցով ենք ընկալել: Ո՞նց է, որ 1939 թ.-ին Հայոց Ցեղասպանութեան օրակարգ չի եղել եւ ո՞նց է, որ 1950 թ.-ին Հայոց Ցեղասպանութեան օրակարգ յայտնւել է: Ո՞նց է եղել դա, մենք պէ՞տք է հասկանանք»:
Աւելի վաղ Հայաստանի վարչապետը յամառօրէն առաջ էր քաշում այն գաղափարը, որ իր երկիրը պէտք է վճռական ընտրութիւն կատարի անցեալի եւ ապագայի միջեւ՝ յօգուտ ապագայի հեռանկարների, այլ ոչ թէ, «փառայեղ աւանդոյթների»։ Ինչո՞ւ է Փաշինեանը հիմա խօսում պատմութեանը դիմելու անհրաժեշտութեան մասին: Բայց մինչ այս հարցին պատասխանելը, պէտք է մի կարեւոր վերապահում անել: Վարչապետի յայտարարութիւնից յետոյ բազմաթիւ ակադեմիական պատմաբաններ կոշտ քննադատութեան ենթարկեցին նրա հասցէին, ոմանք նոյնիսկ մեղադրեցին նրան կիսագրագիտութեան կամ անգրագիտութեան մէջ: Բայց Հայաստանի կաբինետի ղեկավարը հետազօտող չէ, նրա նպատակը քաղաքական օրակարգ առաջ տանելն է, եթէ անգամ անցեալի փաստերը նրա կողմից մեկնաբանւում են նկատելի անփութութեան չափաբաժնով, իսկ բուն թէզերը սադրիչ դատողութեան են նմանւում։
Փաշինեանի յայտարարութեան մէջ միանգամից մի քանի ուշագրաւ պահեր կան: Նախ՝ տեղը եւ լսարանը։ Վարչապետը շփւում է սփիւռքահայութեան հետ: Հայաստանից դուրս գտնւող հայկական համայնքները հիմնականում կերտում են իրենց ինքնութիւնը 1915 թւականի ցեղասպանութեան իրադարձութիւնների շուրջ՝ իրենց նախնիների գոյատեւումն ու փրկութիւնը եւ յիշողութեան փոխանցումը այս խմբերի հիմնական յատկանիշներն են: Փաշինեանը մի կողմից փորձում է հեռու մնալ սփիւռքի ազդեցութիւնից (ասելով, թէ Հայաստանում ինքներս աւելի լաւ գիտենք, դրսից խորհուրդների կարիք չունենք), իսկ միւս կողմից՝ հետեւողականօրէն ձգտում է ապագայի որոշակի «հայկական երազանքի»՝ առանց անցեալի բեռի։ Եւ այս ճանապարհին վարչապետն առանցքային առաջնահերթութիւններ է տեսնում Ադրբեջանի հետ խաղաղութեան ստորագրումը եւ Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորումը։ Սակայն Անկարան հաստատակամօրէն կանգնած է ցեղասպանութեան ժխտման (քաղաքականութեան) վրայ: Բաքւի համար այս պատմութիւնը համեմատաբար ծայրամասային է, սակայն մերձկասպեան հանրապետութեան էլիտար շրջանակներում թուրքական նարատիւն, ընդհանուր առմամբ, ընդունւած եւ հաստատւած է։ Երկրորդ՝ ժամանակը: 2025 թւականին Հայաստանը շատ աւելի հեռու է հայկական պատմական նարատիւին միջազգային լայն աջակցութեան նպատակներից, քան նախկինում։ Իսկ Փաշինեանը շտապում է: Ինչպէս յաճախ է լինում նրա գործողութիւններում, նա այնքան էլ բծախնդիր չէ եւ չի խնայում շրջապատի զգացմունքները։
Արդիւնքում հայաստանեան սոցիալական ցանցերում, բլոգներում ու լրատւամիջոցներում դժգոհութիւնների ալիք է բարձրանում։ Բայց Հայաստանի վարչապետը վաղուց է դասեր քաղել։ Ձեզ կարող են չհաւանել, քննադատել, եւ ձեր վարկանիշը կարող է ընկնել: Բայց եթէ ձեր հակառակորդները չունեն բաւականաչափ սւիններ (ոչ ուղղակի ռազմական իմաստով, այլ աւելի շուտ փոխաբերական իմաստով), ապա պէտք չէ շատ անհանգստանալ։ Ապագան, նրա կարծիքով, պէտք է աւելի քան փոխհատուցի հրաժեշտն անցեալին։ Բայց արդեօ՞ք նման ընտրութիւնը անցաւ է լինում: Հռետորական հարց»,- գրել է Մարկեդոնովը։
