Վարդան Օսկանեան. «Փաշինեանը նոյնիսկ փորձ չի անում արդարացնելու այս ցաւալի լռութիւնը»

«ԱԼԻՔ» – ՀՀ արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանեանը գրում է.

«Փաշինեանը կարող է ստանալ ստորագրութիւն, բայց ոչ երբեք պատմութեան ներողամտութիւնը:

Ժամանակակից հայկական դիւանագիտութեան ողբերգականօրէն զաւեշտալի յատակին հասնելով՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը կրկին ի ցոյց է դրել իր քաղաքական անկարողութեան, ռազմավարական կարճատեսութեան եւ անձնատուր լինելու զարմանալի պատրաստակամութեան ամբողջ հմայքը՝ յանուն սեփական աթոռի պահպանման միակ նպատակի: Ադրբեջանի հետ այսպէս կոչւած «խաղաղութեան պայմանագրի» շուրջ բանակցութիւնների աւարտը դիւանագիտական յաջողութիւն համարելը, ինչն անում է նա, իրականութեան հետ աղերս չունի:

Իրականում դա ամենաբացայայտ խոստովանութիւնն է, որ նա բանակցային սեղանի վրայ ամբողջովին զոհաբերել է հայկական ազգային շահը:

Եկէք սկսենք այս խայտառակութեան հիմքում ընկած ակնյայտ, աններելի բացթողումներից: Ըստ առկայ տեղեկատւութեան՝ համաձայնագրում նշում չկայ Ադրբեջանի՝ Հայաստանի բռնազաւթած ինքնիշխան տարածքներն ազատելու մասին: Այն ոչինչ չի ասում նաեւ Բաքւում անօրինական պահւող հայ գերիների ազատման մասին, ոչ էլ ընդունում է Արցախի բռնի տեղահանւած հայ բնակչութեան վերադարձի իրաւունքը: Սրանք սոսկ բացթողումներ չեն. դրանք միտումնաւոր բացառումներ են, որոնք անտեսում են հիմնարար ազգային մտահոգութիւնները:

Փաշինեանը նոյնիսկ փորձ չի անում արդարացնելու այս ցաւալի լռութիւնը: Հակամարտութեան բուն էութիւնը մի կողմ է դրւում կարծես թէ այն անկարեւոր մի բան էր: Միայն դա բաւարար է համաձայնագիրը որակելու որպէս ազգային խայտառակութիւն եւ դաւաճանութիւն, իսկ Փաշինեանի ղեկավարութեան ներքոյ Հայաստանից կորզւած զիջումների կուտակային օրինաչափութիւնը դրա վրայ դնում է նրա դրոշմակնիքը:

Ըստ Փաշինեանի յայտարարութիւնների՝ Հայաստանը կատարել է երկու վերջնական զիջում, որոնք այժմ, նրա խօսքով, համաձայնագիրը դարձնում են «պատրաստ ստորագրման»: Բայց պատրաստ ո՞ւմ համար: Պատրաստ, թերեւս, Ադրբեջանի համար, որն արդէն իսկ հասել է տարածքային եւ քաղաքական շօշափելի ձեռքբերումների ռազմական ագրեսիայի եւ դիւանագիտական ճնշման միջոցով: Այս գործարքը ոչ թէ խաղաղութիւն ձեռք բերելու, այլ Հայաստանի հպատակեցման «օրինականացման» մասին է: Այն խրախուսում է ուժի կիրառումը, օրինականացնում պատերազմի աւարը եւ Հայաստանի ինքնիշխանութիւնը ադրբեջանական պահանջների ցուցակի մէջ դիտարկում է որպէս բանակցելի կէտ:

Բայցեւայնպէս, անգամ ինքնանւաստացման այս գործողութիւնը վերջնական լուծում չի բերում: Այժմ ուրւագծւում է երկու հնարաւոր սցենար՝ մէկը միւսից աւելի մռայլ:

Առաջինի դէպքում, Ադրբեջանը, կորզելով Հայաստանի գրաւոր զիջումները, կարող է ընդհանրապէս չստորագրել փաստաթուղթը: Փոխարէնը, այն կարող է ընտրել սպասելու տարբերակը՝ վստահ լինելով, որ Հայաստանը միակողմանիօրէն կիրականացնի համաձայնեցւած միջոցառումները, ինչպիսիք են Սահմանադրութեան փոփոխութիւնը եւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումը:

Երկրորդ սցենարով, Ադրբեջանը կարող է արարողակարգով ստորագրել փաստաթուղթը, բայց խուսափել խորհրդարանական վաւերացումից՝ ճիշտ այնպէս, ինչպէս Թուրքիան արեց 2010-ին հայ-թուրքական արձանագրութիւնների դէպքում: Այս մարտավարութիւնը Բաքւին թոյլ կը տայ շարունակել ճնշումներ գործադրել՝ Հայաստանից հետագայ զիջումներ կորզելով «չկատարւած պարտաւորութիւնների» պատրւակով: Այդ ցաւալի փորձառութիւնը պէտք է դրոշմւած լինէր հայկական դիւանագիտութեան յիշողութեան մէջ: Սակայն Փաշինեանի օրօք մենք ականատես ենք լինում այդ նւաստացման գրեթէ ճշգրիտ վերարտադրմանը:

Կրկին, Հայաստանն միակողմանիօրէն հիմնարար զիջումներ է անում, իսկ նրա գործընկերն իրեն իրաւունք է վերապահում հետաձգել դրանց իրականացումը, պահանջել աւելին եւ, ի վերջոյ, մերժել ամէն ինչ, եթէ հայկական կողմից որեւէ դիմադրութիւն ի յայտ գայ:

Անկախ նրանից, թէ Ադրբեջանը որ ուղին է ընտրում, արդիւնքը նոյնն է՝ հայկական արժանապատւութեան, ինքնիշխանութեան եւ անվտանգութեան շարունակական քայքայում: Ամենայուզիչ տարրերից մէկը օտար ճնշման ներքոյ սահմանադրական փոփոխութիւնների հեռանկարն է՝ գործողութիւն, որը հաւասարազօր է քաղաքական ինքնաոչնչացման: Դա ոչ այլ ինչ է, քան ազգային կանիբալիզմ: Այն գաղափարը, որ Հայաստանը կարող է վերաձեւակերպել իր հիմնարար օրէնքները՝ բաւարարելու ագրեսոր պետութեան նախապայմանները, ժամանակակից պատմութեան մէջ յետկոնֆլիկտային ամենավատ զիջումների աղէտների մռայլ արտացոլումն է:

Եթէ այս համաձայնագիրը ստորագրւի, դա չի նշանակի խաղաղութեան նոր դարաշրջանի լուսաբաց: Աւելի շուտ, դա կազդարարի Լեռնային Ղարաբաղի երկար ու ողբերգական պատմութեան հայկական էջի պաշտօնական աւարտը: Սա երկխօսութեան եւ հաշտութեան միջոցով ձեռք բերւած խաղաղութիւն չէ. սա հարկադրանքի, անհաւասարակշռութեան եւ ռազմավարական վակուումի միջոցով պարտադրւած խաղաղութիւն է: Այն չի ստորագրւի արժանապատւօրէն, այլ հրաժարումով ու յուսաբեկութեամբ:

Եւ թող պատրանք չլինի. Ադրբեջանը շատ լաւ է հասկանում դա: Նրանք գիտեն, որ համաձայնագիր չեն ստորագրում հայ ազգի կամ Հայաստանի ժողովրդի հետ: Նրանք համաձայնագիր են ստորագրում Նիկոլ Փաշինեանի եւ նրա քաղաքական հաւատարիմների նեղ շրջանակի հետ, որոնց գերակայ մտահոգութիւնը ոչ թէ ազգային ամբողջականութիւնն է, այլ անձնական գոյատեւումը:

Այդքան շատ բանի զիջման դիմաց այդքան քիչ ստանալով՝ Փաշինեանը կարող է ստանալ ստորագրութիւն, բայց ոչ երբեք խաղաղութիւն, անվտանգութիւն, եւ, իհարկէ, պատմութեան ներողամտութիւնը: Այս մասին հաղորդել է yerevan.today-ը: