Ռոբերտ Քոչարեան. «Վտանգ կայ ե’ւ Սիւնիքի, ե’ւ Սեւանի մի կտորի հետ կապւած»

«ԱԼԻՔ» – Արդէն տեղեկակցրել ենք, որ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարեանն օրերս հանդիպել է «Հայկական Համալսարանի» ունկնդիրների եւ դասախօսների հետ։ Հանդիպման մասնակիցները հարցեր են ուղղել Արցախեան պատերազմների, հայկական կողմի յաղթանակների գործօնների եւ վերջին պատերազմում կրած պարտութեան պատճառների, Քի Վեսթի փաստաթղթի եւ Մադրիդեան սկզբունքների մասին։ Նախագահը խօսել է նաեւ   անվտանգային խնդիրների եւ բանակի մարտունակութեան վերականգման մասին։

Խօսելով տարածաշրջանային զարգացումների մասին, Քոչարեանն ասել է. «Մենք բաւական բարդ տարածաշրջանում ենք ապրում, եւ ես ուղղակի համոզւած եմ, որ այս տարածաշրջանում կամ դու պէտք է գործօն լինես, կամ, բրիտանացիները լաւ բան են ասում, եթէ դու սեղանի շուրջ չես, ուրեմն դու մենիուի մէջ ես։ Հիմա կա՛մ մենիում ենք լինելու, կա՛մ մենք ֆակտոր պիտի լինենք»:

Նա յստակեցրել է, որ գործօն լինելու համար Հայաստանը պէտք է ունենայ մարտունակ բանակ, իսկ դրա համար անհրաժեշտ են ռազմաքաղաքական հզօր դաշնակիցներ: Քոչարեանը նշել է, որ այս հարցն օր առաջ պէտք է լուծւի եւ պէտք է աւանդական դաշնակիցների հետ վերականգնւեն բնականոն ռազմաքաղաքական յարաբերութիւնները. «Եթէ մենք սա չվերականգնեցինք, մենք մենիուի մէջ ենք լինելու այս տարածաշրջանում։ Եւ իւրաքանչիւր անկայուն իրավիճակ այս տարածաշրջանում մեզ համար մեծ ռիսկեր է ստեղծելու, շատ մեծ ռիսկեր, եւ Սիւնիքը վերցնելու գայթակղութիւնը Ադրբեջանի համար շատ մեծ է լինելու։ Ու դրա վտանգը կայ։ Ե՛ւ Սիւնիքի հետ կապւած, ե՛ւ Սեւանի մի կտորի հետ կապւած։ Մենք սա՞ ենք ուզում»,- ասել է նա:

Դուք լուրջ մտածո՞ւմ էք, որ Ռուսաստանը այն երկիրն է, ում հետ կարելի է այդպէս վարւել

«Ես նախագահ եմ եղել 10 տարի։ Այդ 10 տարւայ ընթացքում դուք երբեւիցէ լսե՞լ էք որեւէ լկտի յայտարարութիւն Ադրբեջանի կողմից, ինչ-որ քայլեր, որոնք կարող էին կասկած առաջացնել նաեւ մեր հանրութեան մօտ, որ մենք պաշտպանւած չենք։ Այդպիսի բան եղե՞լ է։ Ինձ մօտ այդ մտահոգութիւնն ընդհանրապէս չկար» «Հայկական Համալսարանի» ունկնդիրների եւ դասախօսների հետ հանդիպմանը ասել է ՀՀ երկրոդ նախագահը՝ պատասխանելով հարցին, թէ ո՞րն է այն հիմնական գործօնը կամ գործօնները, որոնք թոյլ չտւեցին ՀՀ 4 ղեկավարներին կերտել այնպիսի ուժեղ պետութիւն, որը կը դիմագրաւէր Ադրբեջանին, եւ 2020 թւականի աղէտը չէր լինի՝ ամրագրելով 1994 թ․ մայիսի 12-ի արդիւնքը։

«Մենք մեր բանակի որակական յատկանիշներով մի գլուխ բարձր էինք Ադրբեջանից։ Մի տեղ ինչ-որ մի անզգոյշ բան էին անում, կրկնակի պատասխանը տալիս ենք։ Այդպէս չէ, որ մենք չենք ստեղծել այդ երկիրը։ Մենք ստեղծել ենք, եւ ասեմ նաեւ, ինձանից յետոյ եւս յատկապէս անվտանգային հարցերի վրայ ուշադրութիւնը մեծ էր, բայց ես Ձեզ մօտաւորապէս բացատրեցի։ Ռուսերէն ասում են «Քանդել, ոչ թէ կառուցել». Մի բան դու կարող ես կառուցել երկար տարիներ, բայց կարող ես 1-2 տարում քանդել։ Նոյնը շինարարութիւնը, երբ որ հին շէնք են քանդում, ընդամէնը մի ծանր գունդ են կապում, 2 անգամ խփում են, շէնքը փլւում է։ Քանդելը միշտ հեշտ է։ Բանակի ցիկլում դու 2 տարի բանակով չզբաղւես, դու էլ բանակ չունես, կամ բանակ ունես կիսով չափ, մի կէսի կէսով չափ։ Դրա համար ձեւակերպման հետ ես համաձայն չեմ։ Ի՞նչ է ասում վարչապետը վերջերս։ Ասում էր՝ խաղաղութիւնը մեր անվտանգութեան գործիքը խաղաղութիւնն է, բառացիօրէն։ Խաղաղութիւնը անվտանգութեան պրոդուկտ է, ո՞նց կարող է գործիք լինել։ Դու անվտանգութեան հարցերը լուծում ես այդ պրոդուկտը ստանալու համար։ Երբ որ ասում է՝ խաղաղութիւնը գործիք է, ուրեմն, այդ մարդիկ չեն հասկանում ֆունդամենտալ հարցեր։ Հիմա Դուք երբեք չէք գնայ, չէ՞, բժիշկի մօտ, որը բան չի հասկանում։ Հիմա ամբողջ ժողովրդով ընտրել էք, նստել էք մի աւտոբուս, որի վարորդը քշել չգիտի։ Ո՛չ քշել գիտի, ո՛չ ուղղութիւնը գիտի, ո՛չ տորմուզի տեղը գիտի, ո՛չ էլ միւսի տեղը գիտի։ Նստած գնում էք, ուռա ենք անում։ Ես շատ եմ ուզում, եւ ինձ համար հետեւեալ բանաձեւը կասէի՝ ունենալ տենց ռոմանտիկ ժողովուրդ եւ շատ պրագմատիկ ղեկավար։ Ինձ թւում է, դա ամենից լաւ բան կը լինի՝ պրագմատիկ ղեկավար եւ ռոմանտիկ ժողովուրդ, որովհետեւ այդ ռոմանտիզմը բոլոր ազգերին է պէտք։ Բայց երբ որ ղեկավարը պրագմատիզմի դաշտից դուրս է գալիս եւ ռոմանտիկ է դառնում, այդ ռոմանտիկ ժողովրդի գլխին փորձանք է դառնում»,- ասել է Քոչարեանը:

Որպէս օրինակ, նա նշել է Ուկրաինան. անպատասխանատու ղեկավարը կարող է հսկայական, հետաքրքիր աշխարհագրութիւն, հսկայական ռեսուրսներ ունեցող երկիրն աւիրել. «Ուկրաինան ընդամէնը կարող էր նէյտրալ երկրի ստատուսով օգտւել ե՛ւ Եւրոպայից, ե՛ւ Միացեալ Նահանգներից, ե՛ւ Ռուսաստանից։ Ասեցին՝ չէ, մենք պիտի մտնենք ՆԱՏՕ։ Դէ մտէ՛ք։ Ի՞նչ ստացաւ։ Դու ուղղակի արհամարհեցիր քո հարեւան, հսկայական հզօր երկրի անվտանգային շահերը։ Մի երկիր, որը կարող է այսօր ամենահետաքրքիր, բարգաւաճող երկրներից մէկը լինէր։ Որ մարդ իր տեղում չի յայտնւում, մարդը փորձանք է։ Վատ բժիշկը, վատ վիրաբոյժը իր սեփական մեծ գերեզմանոցն ունի։ Հիմա վատ քաղաքական գործիչը, վատ ղեկավարն ինքն իր համար նորմալ է, բայց պրոբլեմ է մեզ բոլորիս համար։ Այս պատերազմը որ եղաւ, չպէտք է լինէր։ Այս պատերազմը հրահրւեց մեր կողմից, հայերի կողմից, հայկական իշխանութեան կողմից։ Այո՛, բանակցութիւնները ձախողեցին, անպատասխանատու ամպագոռգոռ յայտարարութիւններ արեցին, ամէն ինչ արեցին, որ Թուրքիան, Ադրբեջանի թիկունքում սենց ամբողջ բոյով կանգնի, եւ վերջում ստացանք սա։ Հիմա էլ պարզւում է՝ բոլորը մեղաւոր են։ Պարզւում է, յանձնել են Ալմաթիի հռչակագրով, 91 թւականին։ Մի քիչ երկար ստացւեց, որովհետեւ ֆունդամենտալ հարց է։ Վերջերս ՄԱԿ-ում քւէարկութիւն է եղել, հակառուսական մի բանաձեւ էր։ Միացեալ Նահանգները քւէարկել է դէմ, Հայաստանը՝ կողմ։ Լաւ, դուք հօ հիմա՞ր չէք։ Ի՞նչ էք ուզում։ Ձեր առեւտրի 60%-ը այսօր Ռուսաստանի հետ է։ Իմ ժամանակ Եւրամիութեան հետ առեւտուրը մեր արտաքին առեւտրի մօտ 22-24% էր։ Հիմա 6-7% է ընդամէնը։ Ռուսաստանի հետ առեւտուրն այն ժամանակ 25% էր, հիմա՝ 55-60%։ Դուք չէք հասկանո՞ւմ, որ նման քայլով կարող էք այնպիսի պրոբլեմներ ունենալ, որ տակից դուրս չէք գալու։ Լաւ, դու սոված չես մնալու քո ընտանիքի հետ, բայց ամբողջ գիւղատնտեսութիւնդ ի՞նչ է անելու, ժողովուրդը ի՞նչ է անելու, ու այդ չափի անպատասխանատու լինելը շշմեցնում է ինձ, անկեղծ ասած»։

Քոչարեանը նշել է նաեւ, որ չի կարծում հիմա իրատեսական է Ղարաբաղի շուրջ անվտանգութեան գօտու մասին խօսել, բայց անվտանգային երաշխիքները նշանակում է ՄԱԿ-ի ռեզոլուցիա, ներկայացուցիչներ, որոշակի աւտոնոմ կարգավիճակ, որը երաշխաւորւած կը լինի միջազգային պայմանագրերով, միջազգային դիտորդական առաքելութեամբ. «Ես սա եմ տեսնում, բայց անվտանգութեան գօտի դժւար է պատկերացնել եւ իրատեսական չէ։ Հիմա կարելի է այդ հարցը դնել, բայց իրատեսական պատկերը, իմ կարծիքով, դա որոշակի անվտանգային երաշխիքներն են։ Երաշխիքներ նշանակում է նաեւ որոշակի ներկայութիւն։ Այդ ներկայութիւնը ինչքան մեծ, այնքան լաւ, եւ սա, ուղղակի, բանակցային գործընթացից է կախւած, թէ՝ դու ինչի ես հասնում։ Առաջինը՝ դու էդ նպատակը դնում ես, թէ՞ չէ։ Հայաստանի Հանրապետութիւնը այդ նպատակը չի դնում։ Հայաստանն ի՞նչ է արել։ Դուք պատկերացրէք՝ ռուսական զօրքն այնտեղ կանգնած, 2000 հոգի, անվտանգութիւն են ապահովում եւ վատ չէին անում իրենց ֆունկցիաները, ասեմ, մինչեւ մի պահ։ Եւ այդ ընթացքում Հայաստանի ղեկավարը գնում է Պրահա եւ ասում է՝ ընդունում եմ Ադրբեջանի կազմում։ Ռուսները չեն բանակցում, տեղեակ էլ չի պահում։ Հասկանո՞ւմ էք, դուք լուրջ մտածո՞ւմ էք, որ Ռուսաստանը այն երկիրն է, ում հետ կարելի է այդպէս վարւել։ Այդպէս չի լինում միջազգային յարաբերութիւններում։ Ըստ էութեան, իրենք դրանով Ռուսաստանի, որպէս միջնորդի, աթոռը տակից վերցրել են։ Ասում են՝ էս դուք, էն՝ Ղարաբաղը, Ադրբեջանը, գնացէ՛ք իրար հետ բանակցէք։ Ճիշտ չի՞ լինի միջազգային յարաբերութիւններում։ Սա ուղղակի չի լինում։ Ու, ըստ էութեան, իրենք, ինչ դրանով Ռուսաստանի որպէս միջնորդ, էդ միջնորդի աթոռը տակից վերցրել են։ Ասում են՝ գնացէք իրար հետ բանակցէք։ Ադրբեջանն ասում է՝ բայց դու միջնորդ ես մեր ու Հայաստանի միջեւ։ Կարո՞ղ է, Ղարաբաղը հիմա դուք էք ներկայացնում։ Բայց հիմա Ռուսաստանի տակից միջնորդի աթոռը հանել են, յետոյ էլ պահանջում են, ասում՝ ինչու սա չես արել, նա չես արել։ Այդ կարգի սխալները, ուղղակի, այն սխալներն են, որոնց համար չափազանց թանկ գին են տալիս»։

Կոնկրետ նպատակի շուրջ, այո՛, ես տեսնում եմ, որ հնարաւոր է համախմբւել

«Եթէ հասկանում ենք, թէ ինչքան ընդդիմադիր կայ, բոլորին հաւաքել, ասել՝ բոլորդ միասին էք, այդպէս չի լինելու, մենք մեզ չխաբենք՝ կոնկրետ նպատակի շուրջ, այո՛, ես տեսնում եմ, որ հնարաւոր է համախմբւել»: Նման կարծիք է յայտնել Ռոբերտ Քոչարեանը՝ պատասխանելով հարցին, թէ արդեօք հնարաւոր է բոլոր ընդդիմադիր ուժերը համախմբւեն մէկ նպատակի շուրջ:

«Հնարաւոր է որոշակի պայմանաւորութիւններ ունենալ տակտիկական առումով։ Բայց բոլորը շատ տարբեր են։ Այստեղ ե՛ւ մօտեցումների հարց կայ, ե՛ւ ընկալումների հարց կայ, ե՛ւ անձնական յարաբերութիւնների հարց կայ։ Մէկ նպատակի գնալ, խաղի կանոններ ֆիքսել, իրար հետ պայմանաւորւելը իրատեսական եմ համարում, յաջողութեան հասնողները յետոյ կոալիցիա կազմեն, միասին աշխատեն։ Այո, սա այն դասական մոդելն է, որ ամէն տեղ աշխատում է։ Եթէ, օրինակ, ընտրութիւնների ինչ-որ պահ է գալիս, այդ ընտրութիւնների ժամանակ դաշինքներ ձեւաւորել, այո։ Բայց մի դաշինք ձեւաւորել, որտեղ կարող են լինել 15 կամ 20 միաւոր, ուղղակի իրատեսական չէ, չի աշխատելու, մենք մեզ չխաբենք։ Բարի ցանկութիւնները միշտ չէ, որ աշխատող բանաձեւ է»,- ասել է ՀՀ երկրորդ նախագահը: