Վարդան Օսկանեան. «Վաշինգտոնը Բաքւին դիտարկում է որպէս կարեւոր գործընկեր՝ որը համագործակցում է Իսրայէլի հետ անվտանգութեան ոլորտում»

«ԱԼԻՔ» – «Այս շաբաթւայ սկզբին Վաշինգտոնում էի շւէյցարացի երկու խորհրդարանականների՝ «Դաշնային-Դեմոկրատական միութեան» անդամ Էրիխ Ֆոնթոբէլի եւ Շւէյցարիայի «Ժողովրդական» կուսակցութեան ներկայացուցիչ Լուկաս Ռայմաննի, ինչպէս նաեւ «Քրիստոնէական համերաշխութիւն» կազմակերպութեան ներկայացուցիչ դոկտոր Ջոն Էյբների հետ։ Մենք միասին ներկայացրինք Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերեալ Շւէյցարական խաղաղութեան նախաձեռնութիւնը ԱՄՆ-ին՝ կոչ անելով աջակցել այս ջանքերին»։ Այս մասին ըստ հայաստանեան ԶԼՄ-ների՝ գրել է ՀՀ նախկին ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանեանը։

«Երեքօրեայ այցի ընթացքում հանդիպումներ ունեցանք ԱՄՆ փոխնախագահ ՋէյԴի Վանսի ազգային անվտանգութեան թիմի, Ներկայացուցիչների պալատի խօսնակի ազգային անվտանգութեան խորհրդականի, Պետդեպարտամենտի երկու փոխնախարարների, ինչպէս նաեւ Սենատի եւ Ներկայացուցիչների պալատի աւելի քան մի տասնեակ բարձրաստիճան աշխատակիցների հետ։ Հանդիպեցինք նաեւ ԱՄՆ Միջազգային կրօնական ազատութիւնների յանձնաժողովի հետ։

Բացի այդ, մեզ ընդունեց Շւէյցարիայի դեսպանը Վաշինգտոնում, եւ նաեւ հանդէս եկանք զեկոյցներով Capitol Hill-ում, որին մասնակցեցին աւելի քան 150 խորհրդարանական աշխատակիցներ, քաղաքական որոշում կայացնողներ եւ քաղաքացիական հասարակութեան ներկայացուցիչներ։

Շւէյցարական խաղաղութեան նախաձեռնութիւնը հիմնւած է Շւէյցարիայի խորհրդարանի՝ 2025 թ. մարտին ընդունած բանաձեւի վրայ, որով Դաշնային Խորհրդին յանձնարարւում է հնարաւորինս շուտ՝ ոչ ուշ քան մէկ տարւայ ընթացքում, կազմակերպել միջազգային խաղաղութեան համաժողով՝ նւիրւած Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեանը։ Նախաձեռնութեան նպատակը բաց երկխօսութեան հնարաւորութիւն ստեղծելն է՝ Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ներկայացուցիչների միջեւ՝ միջազգային վերահսկողութեամբ կամ դերակատարների ներկայութեամբ, որպէսզի քննարկւեն պատմականօրէն այնտեղ բնակւող հայ բնակչութեան անվտանգ ու հաւաքական վերադարձի հնարաւորութիւնները։

Ստորեւ կիսւում եմ իմ անձնական տպաւորութիւններով հանդիպումներից, որոնք չպէտք է վերագրւեն մեր զրուցակից որեւէ պաշտօնեայի։

Առաջին. որպէս ընդհանուր քաղաքականութիւն, ԱՄՆ-ը առաջնորդւում է Նախագահ Թրամփի վճռականութեամբ՝ հնարաւորինս արագ խաղաղութիւն հաստատել որքան հնարաւոր է շատ հակամարտութիւններում՝ օգտագործելով իր ազդեցութիւնը՝ խոչընդոտները յաղթահարելու եւ լուծման ճանապարհ հարթելու համար։ Հայաստան-Ադրբեջան այսպէս կոչւած խաղաղութեան գործընթացը այդ քաղաքականութեան թիրախներից մէկն է։

Երկրորդ. Վաշինգտոնում Հարաւային Կովկասը դիտարկւում է որպէս ռազմավարական միջանցք՝ կենսական նշանակութեան էներգետիկ տարանցիկ ուղի, Իրանի սահմանին յարող բուֆերային գօտի եւ տարածաշրջան ինչպէս նաեւ Ոուսաստանի եւ Իրանի, թէեւ թուլացող, ազդեցութեան ոլորտ։ Այս համատեքստում Ադրբեջանը դիտարկւում է որպէս կարեւոր գործընկեր՝ ոչ միայն որպէս այլընտրանքային էներգիայի մատակարար, այլեւ՝ որպէս երկիր, որը համագործակցում է Իսրաէլի հետ անվտանգութեան ոլորտում եւ դաշնակից է ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիային։ Այս գործօններն Ադրբեջանին դարձնում են ԱՄՆ տարածաշրջանային ռազմավարութեան առանցքային, թէեւ բարդ դերակատար։ Հայաստանը դիտարկւում է որպէս երկիր, որն այլեւս չունի խաղաքարտեր, սակայն անհրաժեշտ է նրան աջակցութիւն՝ խուսափելու համար նոր կորուստներից եւ ծայրայեղ զիջումներից։

Երրորդ. մեր բոլոր զրուցակիցները ըմբռնումով էին մօտենում Շւէյցարական Խաղաղութեան նախաձեռնութեանը, յատկապէս՝ վերադարձի իրաւունքին։ Հանդիպումներից իւրաքանչիւրում հնչում էր նոյն հարցը՝ արդեօ՞ք այս նախաձեռնութիւնը կարող է խանգարել Հայաստան-Ադրբեջան ընթացիկ բանակցութիւններին։

Մեր պատասխանը յստակ էր․ խաղաղութիւն, որը Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանւած 150,000 հայերին թողնում է մշտական անորոշութեան մէջ, չի կարող լինել կայուն։ Աւելին, Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչութեան բռնագաղթին եւ ինքնակառավարման համակարգի լուծարմանը լռութեամբ արձագանքելը խաթարում է միջազգային իրաւունքի հիմքերը եւ վտանգաւոր նախադէպ է ստեղծում ամբողջ աշխարհում։ Վերադարձի իրաւունքը քաղաքական զիջում չէ, այլ իրաւական եւ բարոյական պարտաւորութիւն՝ ամրագրւած ՄԱԿ-ի կոնւենցիաներով եւ միջազգային մարդու իրաւունքների փաստաթղթերով։

Այս առումով Շւէյցարական նախաձեռնութիւնը ոչ թէ մրցակից կամ խանգարող գործընթաց է, այլ լրացնող հնարաւորութիւն՝ ապահովելու չէզոք եւ սկզբունքային հարթակ երկխօսութեան համար, որի նպատակն է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի անվտանգ, արժանապատիւ եւ հաւաքական վերադարձը։

Կարծում եմ, որ մեր այցը Վաշինգտոն շատ ժամանակին էր, իսկ քննարկումները առնւազն յուշեցին ԱՄՆ-ին, որ գոյութիւն ունեն այլընտրանքային տեսակէտներ այն մօտեցումներին, որոնք պայմանաւորւած են կարճաժամկէտ շահերով, նեղ հեռանկարով եւ արհեստական արագ լուծումներով»,- գրել է նա։