Մեր Սրբազանը, յիշողութեան գագաթը

«ԱԼԻՔ» – Աշխարհասփիւռ հայութեան համար մտահոգեցնող իրողութիւն է ՀՀ կառավարութեան որոշումը` հանել ԱՐԱՐԱՏ լեռան պատկերը մուտքի եւ ելքի անձնագրային կնիքներից:

Փաստը, որ Արարատը գտնւում է Թուրքիայի տարածքում, չի նւազեցնում նրա դերը աշխարհասփիւռ հայութեան բարոյահոգեբանական արժեհամակարգում, հայկական մշակոյթում եւ ինքնութեան մէջ։ Մշակութային տեսանկիւնից Արարատը ոչ թէ պարզապէս լեռ է, այլ գենետիկ կոդ, առանց որի հայ մշակոյթը կորցնում է իր ամբողջականութիւնը։

Արարատը ազգային եւ հոգեւոր սիմւոլ է հայերի համար։ Այն ներկայ է գրեթէ բոլոր հայկական մշակութային արտայայտութիւններում՝ գրականութիւնից մինչեւ երաժշտութիւն, ազգային խորհրդանիշներ։

Ի՞նչ հետեւանքներ կարող է ունենալ այն, երբ պատմութեան եւ ինքնութեան հիմնասիւներից մէկը՝ Արարատը, անտեսւում է, հարցմանը պատասխանել են ոլորտի առաջատար մասնագէտներ:

ՍԻՒՆԷ Ֆ.

 

Պրոֆեսոր Խաչիկ Տէր Ղուկասեան.

Միջազգային յարաբերութիւնների պրոֆեսոր

Հետեւանք չի կարող ունենալ, որովհետեւ անհեթեթ այս նախաձեռնութիւնը ինքնին տեղ պիտի չհասնի։ Պարզ այն պատճառով, որ Արարատը որպէս խորհրդանիշ տարբեր տեղերէ, պետական թէ ոչ պետական, վերցնելը կրնայ երբեք վերջ չունենալ։ Մի՞թէ պիտի ցանկագրեն պետական այն օբիեկտները ուր Արարատը առկայ է եւ հրամանագրեր որ վերցւի… Այնպէս որ, առանց ժխտելու, որ Արարատի չեղարկումը «իրական» Հայաստանի կերտման ծրագրային օրակարգին մաս կազմէ, այնուամենայնիւ անոր պատեհապաշտական կիրառումը քաղաքական մարտավարութիւն է։ Կը միտի աղմուկ բարձրացնող փոքր հարց մը բերել լուսարձակի տակ հաւաքական ուշադրութիւնը շեղելու համար շատ աւելի խորքային հարցերէն։ Այս պարագային` հայ֊թրքական բանակցութիւններու տեղատւութիւնը, որովհետեւ Թուրքիան բացայայտօրէն կը յայտարարէ, որ պատրաստ չէ Հայաստանի հետ յարաբերութիւններու բնականոնացման նախքան Ադրբեջանի հետ խաղաղութեան համաձայնագրի կնքումը։ Եւ ասիկա իշխանութիւններու արտաքին քաղաքականութեան հերթական ձախողութիւնն է։ Հարցումը, որ պէտք է հարցւի. Հայաստանի սահմանը հատած թուրք բարձրաստիճան պաշտօնեայի անցագրի մէջ խփւած դրոշմակնիքին վրայ կա՞ր Արարատը որպէս խորհրդանիշ։ Ի դէպ, լրագրող մը հարցուց Ռուբէնեանին, որուն պատասխանը եղաւ մօտաւորապէս` չգիտեմ, բայց կը ստուգեմ։ Որ ստուգէ եւ հրապարակային պատասխան մը ունենայ, անոր հիման վրայ պիտի շարունակել բանավէճը։

 

Դոկտ. Կարէն Խանլարեան

ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամ, պատմական գիտութիւնների թեկնածու

ՀՀ կառավարութեան տւեալ որոշումը, ՔՊ-ական անսկզբունք ու աննկարագիր դիւանագիտական կորպուսի հերթական զիջողական քայլն է Թուրքիա-Ադրբեջան ճշումների նկատմամբ, որը մէկ անգամ եւս արտայայտում է փաշինեանական քծնոտ մտակեցւածքի ապազգային էութիւնը։

Արարատ լեռը մեր ազգային ինքնութեան խորհրդանիշն է։ Եթէ դա ընկալւում է, որպէս տարածքային պահանջատիրութեան դրսեւորում, ապա ինչ պէտք է ասել Թուրքիայի համապատասխան կնիքի վրայ առկայ՝ ԱՍՏՂՆ ՈՒ ԼՈՒՍԻՆԸ, որոնք մարդկային ինքնութեան բացորոշ խորհրդանշեր են։ Եթէ Արարատը պէտք է հանւի ՀՀ պետական կնիքներից, ապա աստղն ու լուսինն էլ առաւել եւս պէտք է հանւեն Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի պետական կնիքներից։

Աստղն ու լուսինը Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի պետական գերբի նշաններ են, այնպէս ինչպէս Արարատը՝ ՀՀ պետական գերբի։

Իսկ ամենացաւալի այն է, որ ՔՊ-ական գործիչները ՀՀ կառավարութեան այս որոշումը բացատրում  են՝ «իրական Հայաստան» շինծու գաղափարախօսութեամբ եւ «Հայաստանը աշխարհին ընկալելի դարձնելու» հիմնաւորմամբ։ Եւ սա տրամաբանօրէն նշանակում է, որ նրանք լրջօրէն պատրաստւում են ՀՀ գերբից էլ Արարատը հանելու նախաձեռնութեան, որն իհարկէ օրէնսդրական առաւել բարդ գործընթաց է ենթադրում իրենից, բարեբախտաբար։

Ցաւօք, «իրական Հայաստան» ՔՊ-ական շինծու գաղափարախօսութեան արգասիքներին բազմիցս են հանդիպել ցարդ եւ դեռ բազմից կը հանդիպենք ապագայում։ Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելուց ու Արցախեան շարժմանը վերջակէտ դնելու մասին պաշտօնական յայտարարութիւններից, ազգայինն ու պետականը, պատմականն ու իրականը միմեանց դէմ հանելուց մինչեւ Արարատի «ջնջում»-ը երկարել է եւ դեռ երկարելու է այս ողբերգական խեղկատակութիւնը, որը կոչւում է՝ ՔՊ-ականութիւն։

Յամենայն դէպս, ինձ համար առեղծւածքային հանելուկ է շարունակում մնալ հայութեան անտարբեր ու տատամսկոտ կեցւածքն այս բոլորի նկատմամբ։

 

Դոկտ. Նարբէ Աբուլեան

Մաթեմատիկայի դոկտոր

Հայութեան համար Արարատը նոյնն է, ինչ զուգամիտութեան կէտը մաթեմատիկայում: Հասանելի չէ անմիջապէս, բայց մշտապէս ներկայ է մեր մտքում ու տեսադաշտում։ Բոլոր ուղիները, փորձութիւնները ու սփիւռքի ճամփաները, որքան էլ, որ տարբեր լինեն, հաւաքւում են մէկ «անվերջութեան կէտում»՝ Արարատի խորհրդանիշում։ Արարատի շուրջ համախմբւում են հայ մարդու պայքարի, գոյապայքարի ուղիները՝ դառնալով միասնական ճանապարհ։

Ինչ վերաբերում է հարցի մշակութային եւ քաղաքական հետեւանքներին, անհրաժեշտ է այն դիտարկել նաեւ իր իրաւական կողմի հետ համատեղ՝ հասկանալու համար, թէ նման քայլը ինչպիսի պատասխանատւութիւն է կարող է առաջացնել ՀՀ իշխանութիւնների համար։ Իրաւական առումով, իրօք հնարաւոր է, որ հայ ժողովուրդը ճանաչի Արարատ լեռը որպէս իր ազգային խորհրդանիշ։ Չնայած այն փաստին, որ Արարատը գտնւում է Թուրքիայի տարածքում, ներկայիս իշխանութիւնները՝ Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւորութեամբ, կանոնաւոր կերպով փորձում են ոչնչացնել ազգային արժէքներն ու խորհրդանիշները: Մասնաւորապէս, կեղծ համեմատութիւններ դնելով Արարատի եւ Արագածի միջեւ, որտեղ ակնյայտ երեւում է թուրք-ադրբեջանական գործօնի ազդեցութիւնը։ Պարզ է, որ այս ամենի նպատակը միայն սեփական իշխանութիւնը պահպանելն է։

Նման մօտեցումը նաեւ բացայայտ փորձ է թուլացնելու մաքառող հայի կերպարը եւ խեղդելու ազգային ոգին։ Արարատը մերժելն ու անտեսելը նշանակում է հրաժարւել մեր պայքարի ազգային ժառանգութիւնից։ Առանց այդ պայքարող տեսակին պահպանելու, մենք կորցնում ենք ոչ միայն անցեալը, այլեւ ապագան։

Իրականում, գիտակից հայ մարդը շարունակում է իր դիմադրութեամբ եւ հաւաքական յիշողութեան ուժով՝ ոչ թէ որպէս զոհ, այլ որպէս մաքառող ժողովուրդ, ճանաչել Արարատը որպէս համահայկական համախմբման կէտ եւ խորհրդանիշ։ Այդ հաւատը ամրապնդւում է քաղաքական, կրթական, մշակութային ու համայնքային միջոցներով՝ անկախ իշխանութիւնների քայլերից կամ արտաքին ճնշումներից։

Արարատը հայ մարդու յիշողութեան, հաւատքի ու ինքնութեան փարոսն է:

 

Մեղրի Ղուկասեան

Լրագրող, հաղորդավար

Չեն անտեսում, այլ մերժո՛ւմ են, ուրանո՛ւմ։ Բիբլիական Արարատի մերժումը կարող է թուլացնել ազգային արժանապատւութիւնը, խաթարել պատմական շարունակականութեան զգացումն ու խորացնել հասարակական պառակտումները։ Երբ պետութիւնը հրաժարւում է իր ամենախորքային խորհրդանիշներից արտաքին ճնշումների ներքոյ, դա ոչ այլինչ է, քան զիջում ու պարտւողականութիւն։ Յուսալին այն է, որ մեր ինքնութիւնը խմբագրելու փորձերը հարթ չեն ընթանում։ Հայ հասարակութիւնը՝ Հայաստանում, թէ Սփիւռքում, հակադարձում է ուրացման այս քաղաքականութեանը։ Առնւազն սոցհարթակներում կարող ենք տեսնել, որ Արարատի պաշտպանների բանակը բաւականին մեծ է։ Լսարան ունեցող բազմաթիւ հանրային դէմքեր, այդ թւում՝ նրանք, ովքեր սովորաբար «քաղաքականութեամբ չեն զբաղւում», բարձրաձայնում են այս մասին՝ ընդգծելով, որ Արարատը պարզապէս լեռ չէ, այլ ազգային հոգեւոր սիւն։ Շատերն են գիտակցում, որ սա այլեւս սոսկ քաղաքականութիւն չէ, այլ համազգային հարց, որը բոլորիս է առնչւում։ Այս արձագանքները վկայում են, որ մեր հաւաքական յիշողութեան մէջ Արարատը մնում է անփոխարինելի խորհրդանիշ, որի պահպանումը երաշխիքն է ազգային ինքնութեան պահպանման։