«Խաղաղութեան աւելի լուրջ» յայտի սկզբունքները

Նիկոլի բազային սցենարը հետեւեալն է. ստանալ ինչ-որ թուղթ, որի մէջ գրւած լինի «Խաղաղութիւն» բառը, ներկայացնել այն ժողովրդին` որպէս դարերով սպասւած արդիւնք, յայտարարել նոր դարաշրջանի մասին (ի դէպ, նոր դարաշրջանի գաղափարով Ալիեւը գնաց արտահերթ ընտրութիւնների)։ Այս մասին իր յօդւածում գրել է «Այլընտրանքային նախագծեր» խմբի համահիմնադիր Վահէ Յովհաննիսեանը:

Նա, մասնաւորապէս, նշել է. «Յետոյ ինչ կը լինի՝ կը լինի, ցանկացած սցենարում այլ մեղաւորներ կը գտնւեն։ Մնացած թէզերը պետական վոկալի շրջանակներում են` ներառեալ նրա` օր ու մէջ փոխւող, իրար հակասող ձեւակերպումները։ Մեր խնդիրն է սրան հակազդել ոչ թէ քաղաքական վոկալով, այլ՝ պետական ծրագրով։ Այն, ինչը հիմա արւում է՝ բաւականին անվնաս է։ Նիկոլը սա լաւ ֆիքսել է ու հէնց դրա համար է «խրախուսում», որ իրեն անւանարկեն ցանկացած ձեւակերպմամբ ու ցանկացած, այդ թւում` իրար հակասող մեղադրանքներով։ Դրանք թէեւ տհաճ են, բայց՝ անվտանգ, քանի որ չունեն ներքին կոնսոլիդացիայի ներուժ, ու, որ շատ կարեւոր է, չունեն որեւէ ուղերձ՝ հարեւաններին, միջնորդներին, հակառակորդին։

Իրականում «Խաղաղութեան պայմանագրի» միակ այլընտրանքը աւելի լուրջ «խաղաղութեան պայմանագիրն» է։ Հայաստանից պէտք է հնչի աւելի լուրջ խաղաղութեան պայմանագրի յայտ՝ փորձելով վերցնել նախաձեռնութիւնը։ Մնացած տարբերակները մօտ են արկածախնդրութեանը։

Այս իշխանութիւնն իրեն վերագրել է մշտապէս սխալւելու եւ աղէտներ բերելու իրաւունքը. մենք սա պէտք է կասեցնենք։ Ինչպէ՞ս անել, որ դա ստացւի, ու նաեւ այդ ընթացքում չհրահրենք պատերազմ։

Դէմ խօսես «խաղաղութեան պայմանագրին»՝ ոչ մէկը չի հասկանալու` ո´չ քո ժողովուրդը, ո´չ հարեւանները, ո´չ միջնորդները՝ ռուսներն ու Արեւմուտքը։

Կողմ խօսես՝ գնում ես գիտակցւած պարտութեան։

Աւելի լուրջ «խաղաղութեան պայմանագրի» գաղափարն ունի այս ռիսկերի հակաթոյնը։ Հայաստանի միասնական ընդդիմութիւնը պէտք է յայտարարի, որ շարունակողն է խաղաղութեան բանակցային պրոցեսի ու հանդէս է գալիս բոլոր վիճայարոյց խնդիրները բանակցային օրակարգ դարձնելու դիրքերից։

Այս կոնցեպցիան ժամանակին կիրառել է, որքան էլ այսօր զարմանալի թւայ, Ադրբեջանի այսօրւայ նախագահի հայրը՝ Հէյդար Ալիեւը, որն իր նախագահութեան ընթացքում առաջ էր քաշում հետեւեալ գաղափարը. գտնենք մի լուծում, որ առաջիկայ բազմաթիւ սերունդներ այլեւս չանդրադառնան այս հարցերին։ Սրան առարկելը շատ դժւար էր, եւ դա Ադրբեջանին տւեց ժամանակ ու հնարաւորութիւն։

Նոյնը հիմա պէտք է մենք անենք, ուրիշ ճանապարհ չունենք, բայց փողոցից եկած իշխանութիւնը նման բաներ չի հասկանում, իսկ ընդդիմութիւնն այս պահին անգամ ձեւակերպւած էլ չէ, թէ որն է։

Բոլոր բարդ հարցերն ամրագրենք, գտնենք լուծումներ, դրանք ֆիքսենք պայմանագրում ու գնանք իրական, երկարաժամկէտ խաղաղութեան։ Ֆիքսենք նաեւ, որ բոլոր այն պետութիւնները, որոնք մեզ խրախուսում են վատացնել յարաբերութիւնները Ռուսաստանի հետ, իրենք խորացնում են իրենց յարաբերութիւնները Ադրբեջանի հետ։ Միայն այս թակարդից դուրս գալը արդէն նոր մարտավարական իրողութիւն է ստեղծում։ Մենք պէտք է գտնենք տարբերակը` տարածաշրջանային պետութիւններին խաղաղութեան պայմանագրին այս կամ այն չափով մաս դարձնելու համար։ Հիմա արդէն մեր շահերից է բխում Կովկասեան նոր ճարտարապետութեան ակտիւ գծագրումը։

Խաղաղութեան աւելի լուրջ պայմանագիրը պէտք է ներառի բոլոր առկայ խնդիրները (առաջին հերթին՝ Արցախի հայութեան վերադարձի, խաղաղ ու երաշխաւորւած անվտանգ կեանքի ապահովման), դրան զուգահեռ պրոցես պէտք է լինի մեզ հարեւան եկած BRICS-Ի հետ ինտենսիւ խորքային համագործակցութիւնը։ Մենք պէտք է առաջարկենք մի պայմանագիր, որը ոչ թէ մեր պարտութեան մասին է, այլ՝ տարածաշրջանում կայուն խաղաղութեան եւ բաց հաղորդակցութեան, նոր որակի Հարաւային Կովկասի մասին՝ իր բոլոր հարեւաններով»։