Արցախի թեմը ահազանգում է. «Ադրբեջանը նոր փորձ է անում խեղաթիւրել եւ իւրացնել Արցախի հայկական մշակութային ժառանգութիւնը»
«ԱԼԻՔ» – Արցախի թեմը ահազանգում է Արցախի հայկական մշակութային ժառանգութեան խեղաթիւրման եւ իւրացման նոր փորձի մասին.
«Աղւանից եկեղեցու պատմութեան ու էթնիկ պատկանելութեան հիմնահարցերը 20-րդ դարի առաջին տասնամեակներից ի վեր եւ յատկապէս վերջին ժամանակներում եղել ու շարունակում են մնալ տարբեր երկրների գիտնականների ուշադրութեան կենտրոնում: Տպագրւել են բազմաթիւ աշխատութիւններ, մենագրութիւններ, ժողովածուներ, յօդւածներ, կազմակերպւել են բազմաթիւ միջազգային գիտաժողովներ ու կոնֆերանսներ, որոնցում ներկայացւել են Աղւանից եկեղեցու գործունէութեանն առնչւող տարաբնոյթ հիմնահարցեր, որոնց թւում նաեւ էթնիկ պատկանելութեան հիմնահարցը՝ ե՛ւ մակերեսային, ե՛ւ խորքային մեկնաբանութիւններով ու տարաբնոյթ հիմնաւորումներով: Կարեւոր է ընդգծել այն փաստը, որ բոլոր ուսումնասիրութիւնների համար կարեւոր հիմք են հանդիսացել հիմնականում հայկական սկզբնաղբիւրները, ինչն էլ միանգամայն պարզ ու տրամաբանական է։ Սակայն ստիպւած ենք արձանագրել, որ երբեմն հէնց սկզբնաղբիւրների օգտագործման գործընթացում թոյլ են տրւել նաեւ գիտական ոչ համարժէք ու պատշաճ մօտեցումներ, որոնք առաւելապէս պայմանաւորւած են քաղաքական հանգամանքներով:
Զաւեշտականը, թերեւս, յիշեալ սկզբնաղբիւրների նպատակային խեղաթիւրումներն են: Այս առումով անգերազանցելի են ադրբեջանցի պատմաբանները, ովքեր, իրենց քաղաքական շահերով պայմանաւորւած, կամայականօրէն օգտագործելով դրանց տարբեր թարգմանութիւնները, ոչ միայն խառնաշփոթ են ստեղծել ինչպէս Աղւանից եկեղեցու, այնպէս էլ ողջ Արեւելեան Այսրկովկասի պատմութեան շուրջ, այլեւ՝ իրենց յօրինած հակագիտական, միանգամայն հիմնազուրկ «պատմութիւններով» պատմագիտութեան անւան տակ ողողել են ամենատարբեր գիտական, տեղեկատւական, քարոզչական հարթակները, ինչն էլ բացասական ազդեցութիւն է ունեցել, ունենում եւ շարունակաբար ունենալու է ժողովուրդների յարաբերութիւնների վրայ՝ իրենց քաղաքական անհաճոյ հետեւանքներով։
Վատիկանի L’Osservatore Romano պաշտօնաթերթում վերջերս հրապարակւած «Ճամփորդութիւն հին Կովկասեան Ալբանիայում դէպի քրիստոնէութեան արմատները. Դադիվանքը, Գանձասարը եւ Խաթրավանքը ամպերի մէջ» վերնագրով գրառումը (հեղինակ՝ Ռոսելա Ֆաբիանի) ադրբեջանական քարոզչամեքենային մատուցւած ակնյայտ ծառայութիւններից է՝ տարածաշրջանի եւ նրա բնիկ հայ ժողովրդի ստեղծած հոգեւոր-մշակութային ժառանգութեան իրական պատմութեան միանգամայն կեղծ ու հիմնազուրկ ներկայացման հերթական փորձ:
Այցելելով Ադրբեջան եւ մասնաւորապէս ներկայումս օկուպացւած Արցախի Հանրապետութեան տարածք՝ հեղինակը, Ադրբեջանի քիմքին համապատասխան, ջանացել է նոր շունչ հաղորդել այդ երկրի կողմից մոգոնւած հայկական մշակութային արժէքների «աղւանական ծագումնաբանութեան առասպելին»:
Նման քարոզչանիւթը հրապարակելուց առաջ հեղինակը, իհարկէ, եթէ նպատակ ունենար ոչ թէ պատւիրւած տեսութիւններ մոգոնելու, այլ իր այցելած վայրերի իրական պատմութիւնը ներկայացնելու, նախ պէտք է փորձէր գոնէ հպանցիկ ծանօթանալու ընդամէնն ամիսներ առաջ տեղի ունեցած քաղաքական իրադարձութիւններին, դրանց դրդապատճառներին, այնուհետեւ իր այցելած եւ մատնանշած Դադիվանքի, Գանձասարի, Խաթրավանքի իրական պատմութեանը, նրանց պատերին ու շրջակայքում սփռւած տասնեակ հարիւրների հասնող արձանագրութիւններից գոնէ մէկ-երկուսի բովանդակութեանը, կամ փորձէր հասկանալ, թէ դրանք ինչ լեզւով են գրւած, կամ ինչու են հէնց հայերէն լեզւով գրւած: Այս դէպքում միգուցէ ներքին խիղճն ու բարոյականութիւնը թոյլ չտային նմանատիպ պատմութիւններ յօրինելու եւ քրիստոնէական արժէքների բնոյթին ու բովանդակութեանը հակասող յօրինւածքներ ձեւակերպելու եւ հրապարակելու:
Նման կեղծ ու անհիմն քարոզչութիւնը միանգամայն դատապարտելի ու անյարգալից վերաբերմունքի դրսեւորում է ոչ միայն հայ ժողովրդի, նրա հոգեւոր կառոյցը հանդիսացող Հայ Առաքելական եկեղեցու բազմադարեան պատմութիւն, հոգեւոր ու գաղափարաքաղաքական հարուստ կենսագրութիւն ունեցող նշանաւոր հոգեւոր-մշակութային կենտրոնների, այլեւ՝ ընդհանրապէս համաշխարհային քրիստոնէական քաղաքակրթութեան պատմութեան նկատմամբ»,- ասւած է Արցախի թեմի տարածած յայտարարութեան մէջ:
