80-ամեայ անմար երթդ թող անխափան շարունակւի դեռ երկար ամեակներ Հ. Մ. «Արարատ» կազմակերպութիւն:
Դեկտեմբերի 6-ին հոծ թւով հայրենակիցներ էին համախմբւել 50-ամեայ վաղեմիութեամբ «Արարատ» մարզաւանի «Սասունցի Դաւիթ» մարզահամալիրում, որի բեմայարդարումը կատարելապէս փոխել էր մարզադահլիճի ամենօրեայ կերպարը, այն վերածելով հանդիսութեան կազմակերպման մի հսկայ դահլիճի:
Դահլիճ, որը հիւրընկալեց կազմակերպութեան հիմնադրման ու գործունէութեան 80-ամեակի առիթով կազմակերպւած գեղարւեստական գլխաւոր միջոցառումը:
Երեկոյեան՝ նախ մարզաւանի «Խաժակ Արզումանեան» ցուցասրահում, ձեռամբ բարերար Էլպիս Արզումանեանի, Հ.Մ.Ա.Կ.-ի Կենտրոնական վարչութեան նախագահ Սոֆի Ջաղարբէգեանի եւ Հ.Մ.Ա.Կ.-ի 80-ամեակը նշող Կենտրոնական յանձնախմբի նախագահ Համլետ Խալոյեանի, բացումը կատարւեց մի իւրայատուկ ցուցահանդէսի, որտեղ տեղադրւած բոլոր իրերն ու լուսանկարները հանդիսատեսին մտովին տեղափոխում էին կազմակերպութեան անցեալ 80 տարիների անցած ուղին: Ցուցադրւած էին կազմակերպութեան թատերական անցեալը ներկայացնող լուսանկարները եւ տարբեր բեմադրութիւնների համար օգտագործւած հագուստները, սկաուտական իրերը, օգտագործւած տեխնիկական սարքերը եւ այլն: Ներկայացւած էր Հ.Մ.Ա.Կ.-ի 80-ամեակի առիթով թողարկւած յուշադրամը:
Ցուցահանդէս այցելութիւնից յետոյ, ներկաները շարժւեցին դէպի «Սասունցի Դաւիթ» մարզադահլիճ, որտեղ կազմակերպւել էր իր տեսակի մէջ իւրայատուկ գեղարւեստական միջոցառում, հնչեցին արտայայտութիւններ, ընթերցւեցին ուղերձներ եւ տեղի ունեցաւ սկաուտական երդման արարողութիւն:
Գեղարւեստական յայտագիրը, որի գեղարւեստական ղեկավարն էր Սեդրակ Գոջամանեանը մեկնարկեց՝ կազմակերպութեան նոր սերնդի «Արարատ» երաժշտական խմբի կատարումով, ղեկավար՝ Արմէն Ասատրեանի, իսկ Արփի Սիմրոջեանի ղեկավարութեամբ՝ «Արարատ» երգչախումբը կատարեց կազմակերպութեան հիմնը:
Ընթացքում պատկերասփռւեց տեսաֆիլմ, որի ընթացքում կազմակերպութեան հիմնադիր անդամներից՝ Յասմիկ Յարութիւնեանը փոխանցեց իր ողջոյնի խօսքերը:
Միջոցառման ընթացքում՝ հաղորդավարների կողմից բեմականացւած տարբերակով Հ.Մ.Ա.Կ.-ի հիմնադրման առումով ներկայացւող պատմական, հասարակական ու քաղաքական տւեալների ժամանակացոյցին համապատասխան որոշ հատւածներում, «Արարատ» երգչախումբը ներկայացնում էր այդ իրավիճակների ոգին փոխանցող երգեր, իսկ մեներգով հանդէս եկաւ Մեղեդի Նազարեանը, նաեւ պատմական տւեալների փոխանցումը մէկտեղւած էր «Արարատ» պարախմբի կատարումներով: Այդ ընդհանրութիւնը հանդիսատեսին ծանօթացնում էր Իրանում տիրող ժամանակի պատմական իրադարձութիւնները, որոնց արդիւնքում Թեհրանի հայկական համայնքի ազգային, մտաւորական ու գաղափարական ոգով տոգորւած անձանց մօտ միտք յղացաւ հիմքը դնելու «Արարատ» միութեան, որը 20 տարիներ յետոյ վերածւեց կազմակերպութեան, պարփակելով զանազան միութիւններ եւ հայահոծ քաղաքներում հիմքը դնելով մասնաճիւղերի: Պատմական ընթացքի ներկայացումը շարունակւեց մինչեւ մեր օրերը եւ ներկայացումը զուգորդւած էր դաշնամուրային կատարումներով, որոնք իրականացնում էին՝ Արեգ Մարգարեանը եւ Արին Միրզայեանը:
Կազմակերպութեան հիմնադրման 80-ամեայ երթը բեմականացրած տարբերակով ներկայացրեցին՝ Մեղրի Սարխոշեանը, Սարբէ Օհանեանը, Էրւին Գալստեանը, Լէօ Օհանեանը, Անի Յովսէփեանը, Էմին Տէր Յովհաննիսեանը եւ Սեդրակ Գոջամանեանը: Գեղարւեստական ղեկավար եւ բեմադրիչ Սեդրակ Գոջամանեան:
Կազմակերպութեան «Արարատ» պարախմբի աւագ ուսուցիչն է Լինէթ Սարգսեանը, ուսուցիչ՝ Ալմարա Շամիրեանը, փորձավարներ՝ Նարէ Մնացականեանը եւ Նարէ Տէր Մկրտչեանը:
Հանդիսութիւնը զուգորդւած էր արտայայտութիւններով:
Միջոցառմանը իր խօսքը փոխանցեց Հ. Մ. «Արարատ» կազմակերպութեան Կենտրոնական վարչութեան նախագահ Սոֆի Ջաղարբէգեանը: Իր ելոյթի ընթացքում, նա ընդգծեց. «1944 թւականին 120 երիտասարդների միջոցով հիմնադրւած միութիւնը տասնամեակների ընթացքում եւ հիմնադիր անդամների եւ նրանց յաջորդող սերունդների հեռանկային ծրագրաւորւած ու նւիրական աշխատանքի շնորհիւ զարգացել, բարգաւաճել ու դարձել է այսօրւայ հզօր կազմակերպութիւնը: Սկզբնական շրջանում ստեղծւած փոքր միութիւնից շատ տարբեր, բայց տոգորւած նոյն գաղափարաբանութեամբ ու մտածումներով՝ անշուշտ վերանորոգւած նպատակներով ու աշխարհայեացքով: Ինչպէս մեր ժողովուրդը, «Արարատ»-ը եւս անցել է երկար ու վերիվայրումներով լի ուղի եւ դիմագրաւել բազմաթիւ մարտահրաւէրներ, որոնք հնարաւոր չէին լինի եթէ չլինէր՝ հաւատք, անկոտրում կամք, հաւաքական շահը անձնականին գերադասելու գիտակցութիւն եւ հետեւողական նպատակասլաց աշխատանք: «Արարատ»-ը այսօր իր շուրջ 2000 անդամներով, չորս միութիւններով, Թաւրիզի, Ուրմիայի, Շիրազի ու Գեարդաբադի իր չորս մասնաճիւղերով ու կենտրոնատեղիներով հանդիսանում է իրանահայութեան մարզամշակութային ամենամեծ կազմակերպութիւնը, որը ոչ միայն ներհամայնքային առումով կարեւոր առաքելութիւն է իրականացնում այլ նաեւ մեր համայնքը իրանական, հայաստանեան եւ սփիւռքեան մասշտաբով ներկայացնելու գործում ունի մեծ դերակատարութիւն ու պարտականութիւն»: Իր ելոյթի ընթացքում նա նշեց, որ այս տարի լրանում է նաեւ «Արարատ» մարզաւանի հիմնադրման ու կառուցման 50-ամեակը, որը անցած 50 տարիների ընթացքում եւ այսօր էլ համարւում է իրանահայութեան կեանքի անբաժան մասնիկը եւ համայնքի բաբախուն սիրտը: Նա ընդգծեց, որ «Արարատ»-ը շարունակում է ընթանալ իր նպատակների պայծառ ուղիով եւ իր խոնարհումը յայտնեց բոլոր արարատականների ու բոլոր նրանց նկատմամբ, ովքեր չեն խնայել իրենց կարելին յանուն կազմակերպութեան զարգացման:
Հրաւիրւեց ՀՄԸՄ-ի Կենտրոնական վարչութեան ներկայացուցիչ Սանդրա Վարդանեանը: Իր ելոյթի ընթացքում նա ընդգծեց. «Բացարձակ պատահական չէ եւ ինձ համար մեծ պատիւ, յուզմունք եւ պարտաւորութիւն է, որ այսօր այստեղ, ունեմ հնարաւորութիւն, ինձ հասարակական եւ գաղափարական անփոխարինելի դաստիարակութիւն, մտածողութիւն, գիտելիքներ եւ հմտութիւններ փոխանցած Հայ մշակութային «Արարատ» կազմակերպութեան 80-ամեակը ողջունել եւ շնորհաւորել իմ մեծ ընտանիքի՝ Հայ Մարմնակրթական Ընդհանուր միութեան Համաշխարհային կառոյցի Կենտրոնական վարչութեան անունից: Եւ սա մեր երկու ուղեկից, թոյլ տւէք ասել նոյնական կազմակերպութիւնների հիմնադիրների եւ նրանց փոխարինող սերունդների աշխատանքի եւ գաղափարի համազգային արժէքն է, որը արտացոլւում է այս դարբնոցից անցած ցանկացածիս կեանքում, աշխատանքում եւ մօտեցումներում՝ ուր էլ որ լինենք՝ Մայր Հայրենիքում, Արցախում թէ Սփիւռքում, Հ.Մ.Ա.Կ.-ում թէ՝ ՀՄԸՄ-ում»:
Հրաւիրւեց իր խօսքը փոխանցելու «Համազգային» Հայ կրթական եւ մշակութային միութեան Կենտրոնական վարչութեան ներկայացուցիչ եւ ՀՅԴ «Դրօշակ» պարբերականի խմբագիր՝ Արտաշէս Շահբազեանը:
Նա իր ողջոյնի խօսքը ուղղելով Հ.Մ.Ա.Կ.-ի հիմնադրման ու գործունէութեան 80- ամեակի կապակցութեամբ նշեց. «Դեռեւս 19-րդ դարի վերջերին եւ 20-րդ դարի սկզբից հիւրընկալ Իրանի հողում հիմնւեցին հայկական տարբեր կազմակերպութիւններ, որոնք ունենալով ազգապահպան նշանակութիւն, անփոխարինելի դեր խաղացին այս երկրում հայութեան ինքնակազմակերպման, ազգային գաղափարների ոգեշնչող աւազանում գիտակից հայորդիներ ձեւաւորելու եւ դաստիարակելու գործում: Աշխարհաքաղաքական եւ ներքին կեանքի բարդ պայմաններում երիտասարդական կազմակերպութիւնների միաւորումով, «Արարատ» կազմակերպութիւնը հրապարակ իջաւ առանցքային տեղ գրաւելու համար իրանահայութեան կեանքում: Տարիների ընթացքում այն չսպառեց իրեն, այլ ոգեշնչւած սեփական առաքելութեան գիտակցութեամբ առաւել բիւրեղացաւ եւ ընդլայնւեց, որպէս սերունդների համախմբման, դաստիարակման ու ինքնադրսեւորման իւրայատուկ կղզեակ: Այդ առումով դժւար է գնահատել այն ամբողջական արդիւնքը, որ տասնամեակների ընթացքում միութիւնը ունեցել է հանդիսանալով իրանահայոց ազգային օրգանիզմի բաբախուն սիրտը եւ որպէս այդպիսին, մշտապէս կենսունակութեան աւիշ է ներարկել ողջ համայնքին»: Նա իր ելոյթը աւարտեց հետեւեալ տողերով. «Այսօր երբ հայ ժողովրդի կեանքը բազում տագնապների մէջ է հայրենիքում եւ տարածաշրջանում, մեր արժէքները, մեր ընդհանուր յաջողութիւններն ու ձեռբերումները երաշխիք ու ուժի աղբիւր են, մեր ներուժի վկայութիւնն են եւ վաղւայ լաւ օրերի առհաւատչեան են»:
Թեհրանի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Սեպուհ արք. Սարգսեանի պատգամը ընթերցեց Տ. Արիստակէս քհնյ. Շահմիրեանը: Սրբազան Հօր պատգամի մէջ նշւած էր. ««Արարատ» կազմակերպութիւնը անցնող 80 տարիների ընթացքին հայ գաղութի պատմութեան մէջ անգնահատելի դեր է կատարած։ Արարատանման իր գործունէութեամբ «Արարատ»-ը իր հովանու ներքեւ առաւ իրանահայ եւ մասնաւորապէս թեհրանահայ մեր հայրենակիցները, որովհետեւ «Արարատ»-ը իր մէջ կը խորհրդանշէ մեր ժողովրդի յաւէրժութիւնը ու յաւիտենականութիւնը եւ մինչեւ այսօր երբ «Արարատ»-ին ենք նայում կունենանք այդ զգացումը։
Այսօր եւս երբ կը նայինք Արարատին, մեր կուրծքը կուռի, քանզի յիշում ենք ու իմանում, որ անոր ամէն մի կտորի մէջ կայ մեր պատմութիւնը, եւ անոր համար մեր սիրտը կը հրճւի որոշ մելամաղձոտութեամբ»։ Սրբազան Հօր յղած պատգամի այլ բաժնում նշւած էր. «Անցնող 80 տարիներուն, Հայ մշակութային «Արարատ» կազմակերպութեան ընտանիքի անդամները, Կենտրոնական վարչութեան անդամները եւ բոլոր արարատականները հպարտութեամբ են քայլել եւ քայլում «Արարատ»-ի կողքով եւ «Արարատ»-ի միջից։
Մենք մեր առաջնորդութեան 25 տարիներուն, մօտեն եւ հպարտութեամբ հետեւեցանք եւ կը հետեւինք «Արարատ»-ի գործունէութեան եւ աշխատանքներուն ու միշտ գնահատած ենք վարչութիւնները ու բոլոր անոնք, որոնք նիւթապէս եւ բարոյապէս զօրաւիգ են կանգնում «Արարատ»-ին։.. Այս մտածումներով եւ ապրումներով մէկ անգամ եւս կը շնորհաւորենք «Արարատ» կազմակերպութեան 80-ամեայ գործունէութեան յոբելանական առիթը եւ կը մաղթենք, որ «Արարատ» կազմակերպութիւնը Արարատ լեռան պէս ամուր եւ հաստատուն իր աշխատանքը շարունակէ ի պայծառութիւն եւ ի շինութիւն իրանահայ գաղութի»։
Միջոցառման ընթացքում, հաղորդավար Մելինէ Փիազաքը ընթերցեց Իրանի Իսլամական խորհրդարանում Թեհրանի եւ հիւսիսային իրանահայութեան պատգամաւոր Արա Շահվերդեանի ուղերձը: Ուղերձի մէջ ողջոյնի խօսք փոխանցւելով Հ.Մ.Ա.Կ.-ի հիմնադրման ու գործունէութեան 80-ամեակի առիթով նշւել էր. «Աշխարհասփիւռ հայ գաղթօջախների մէջ, իրանահայ համայնքը իր վաղեմիութեամբ, աշխարհագրական դիրքով ու առանձնայատկութիւններով հայ ժողովրդի անբաժանելի մասնիկն է եղել, որը նախանձախնդրօրէն աշխատել է ազգային դիմագիծը ու ինքնութիւնը անաղարտ կերպով պահպանելու ուղղութեամբ: Իրանահայ համայնքում աշխատող ազգային ու հասարակական տարբեր կառոյցները կառչած ու հաւատարիմ լինելով իրենց կոչումին բեղուն գործունէութեամբ իրենց ներդրումն են ունեցել՝ ազգային, հոգեւոր եւ մշակութային արժէքների պահպանման գործում: Արդարեւ նոյն համոզումին կառչած մնալով ութ տասնամեակ անընդմէջ նոր սերնդին հայրենասիրական ոգի փոխանցելով աշխատել եւ գոյատեւել է Հ.Մ.Ա.Կ.-ը: Համոզւած ենք, որ այդ բոլորը արդիւնքն են նւիրեալ, իրարայաջորդ վարչութիւնների եւ միութենականների ազգանւէր ծառայութեան»:
Հանդիսութեանը հրաւիրւեց «ԱԼԻՔ» հաստատութեան եւ օրաթերթի խօսքը փոխանցելու, «ԱԼԻՔ» օրաթերթի գլխաւոր խմբագիր՝ Արամ Շահնազարեանը: Իր ելոյթի ընթացքում նա ընդգծեց. «80 տարի առաջ, երբ Հայ մշակութային «Արարատ» կազմակերպութեան հիմնադիրները երկնում էին «Արարատ»-ը, երեւի թէ չէին պատկերացնում, որ իրենց հոգեզաւակն ընդամէնը կարճ ժամանակ անց կը դառնայ իրանահայ իրականութեան ամենամեծ ու ազդեցիկ մարզա-մշակութային կազմակերպութիւնը, որին առանցքային դեր կը վերապահւի մեր համայնքի ազգային-հասարակական կեանքի բոլոր ասպարէզներում»: Նա, իր ելոյթը այսպէս շարունակեց. ««Արարատ»-ի կտրած ու անցած ուղին երբեք հարթ ընթացք չունեցաւ: Ընդհակառակը՝ «Արարատ»-ը ստիպւած եղաւ յաղթահարել քաղաքական, հասարակական եւ տնտեսական ամենաանհաւանական թւացող խոչընդոտներն ու մարտահրաւէրները, որոնցից միայն մէկը երեւի, թէ բաւարար էր ցանկացած հաւաքականութեան ընթացքն ու ապագան կասեցնելու համար: Այդ դժւարութիւնները, տարաբնոյթ մարտահրաւէրներն ու անյաղթահարելի թւացող խոչընդոտները, սակայն, փորձառութիւն ներշնչեցին «Արարատ»-ին: Փորձառութիւն, տոկունութիւն եւ յաւելեալ իմաստութիւն, որոնք էլ կռեցին ու կոփեցին «Արարատ»-ի նկարագիրը՝ օժտելով նրան կամքի այնպիսի ամրութեամբ, ինչը դարձաւ նրա խոյանքի երաշխիքը 8 տասնամեակների ընթացքում: Եւ այս 8 տասնամեակների ընթացքում «Արարատ»-ը երբեք չշեղւեց իր ուղուց, գործեց անկոտրում կամքով, գործեց խորը հաւատքով՝ յանուն իրանահայ իրարայաջորդ սերունդների հայապահպանման եւ ազգային ոգով դաստիարակելու սեպուհ նպատակի իրագործմանը, նրանց դաստիարակելով ապագայի վեհ տեսլականով, տեսլական, որն իր մէջ խտացրել ու մարմնաւորում էր աշխարհասփիւռ հայութեան ամենամեծ իղձն ու փափագը՝ ՄԻԱՑԵԱԼ, ԱԶԱՏ ԵՒ ԱՆԿԱԽ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ:.. 80 տարի առաջ պարզած դրօշը վայր դնելու, գծւած ճամբից շեղւելու, ընկրկելու, ընկճւելու եւ յուսախաբւելու իրաւունք չունի որեւէ արարատական այսօր: Քանի, որ «Արարատ»-ը պատմութիւն է, որը պատմութիւն է կերտում, «Արարատ»-ը նկարագիր է, որը նկարագիր է ձեւաւորում, «Արարատ»-ը էութիւն եւ ինքնութիւն է, որն էութիւն եւ ինքնութիւն է պարգեւում: Քանի, որ «Արարատ»-ը դեռ անելիք ունի, դեռ ճամբայ ունի անցնելու, դեռ գագաթ ունի նւաճելու. լուսապսակ ու ձիւնաճերմակ մի գագաթ…ԱՐԱՐԱՏ:
Երթդ անխափան «Արարա՛տ»:
Ելոյթների աւարտին հաղորդավար Մելինէ Փիազաքը ընթերցեց բոլոր նրանց անունները, որոնք յղել էին ուղերձներ յոբելեանի առիթով: Ուղերձներից էին՝ Թ. Հ. Թ. Թեմական խորհրդի, Ատրպատականի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Գրիգոր արք. Չիֆթչեանի, Նոր Ջուղայի Հայ Մ. Մ. «Արարատ» միութեան, Հ.Մ.Ը.Մ-ի մարզա-մշակութային ընդհանուր միութեան Սիրիայի Շրջանային վարչութեան, Աւստրոհայկական Մշակութային ընկերութեան, Թեհրանի հայոց թեմի միութիւնների, բարերարների, դպրոցների եւ անհատների յղած շնորհաւորական ուղերձները:
Հանդիսութեանը ներկայ էին՝ ՀՅԴ-Բիւրոյի անդամ Վիգէն Բաղումեանը, Իրանի Իսլամական խորհրդարանում Թեհրանի եւ հիւսիսային իրանահայութեան եւ Սպահանի ու հարաւային իրանահայութեան պատգամաւորներ՝ Արա Շահվերդեանը եւ Գեղարդ Մանսուրեանը, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Ազգային Կենտրոնական վարչութեան Քաղաքական ժողովի անդամ Յովսէփ Աւետեանը, «ԱԼԻՔ» հաստատութեան ներկայացուցիչ Սեւան Դանիէլեանը, Իրանում ՀՀ դեսպանութեան դիւանագիտական ներկայացուցիչները, Թ. Հ. Թ. Պատգամաւորական ժողովի ատենապետ Սուրիկ Աբնուսեանը, Թ. Հ. Թ. Թեմական խորհրդի ատենապետ Վարուժ Յովհաննիսեանը, Հայ Աւետարանական եկեղեցու հոգեւոր հովիւ Միշէլ Աղամալեանը, Սպահանի հայոց թեմի Թեմական խորհրդի ատենապետ՝ Վարուժ Մինասեանը, Հայ Մ. Մ. «Արարատ» միութեան նախագահ՝ Սարօ Պօղոսեանը եւ Հայ Դատի յանձնախմբի ներկայացուցիչ՝ Արբի Բաբայեանը, «Արարատ»-ի մասնաճիւղերից ներկայացուցիչներ, Թեհրանի հայոց թեմի ազգային մարմինների ու միութիւնների ներկայացուցիչներ, արարատականներ եւ հայրենակիցներ:
Հանդիսութիւնը եզրափակւեց կազմակերպութեան սկաուտների շքերթով, որի ընթացքում սկաուտները դրօշակագարդով մուտք գործեցին մարզադահլիճ եւ երդւեցին հաւատարիմ մնալ Աստծուն, ազգին, հայրենիքին եւ կազմակերպութեան ազգային ոգով տոգորւած նպատակներին ու գաղափարին:
Թղթակցութիւնը՝ ԿԱՐԻՆԷ ԴԱՒԹԵԱՆԻ
Լուսանկարիչ՝ ՀԱՏԻՍԻ
