Հայոց գրերը՝ հայապահպանման հզօր միջոց

Հոկտեմբերի 25-ին, Թեհրանի հայոց թեմի առաջնորդ՝ Տէր Սեպուհ արք. Սարգսեանի հովանաւորութեամբ եւ Հայ Ուս. «Չհարմահալ» միութեան Գրական-Գեղարւեստական միաւորի նախաձեռնութեամբ, միութեան «Յովհ. Թումանեան» սրահում, խորհրդաւոր մթնոլորտում նշանաւորւեց Սրբոց Թարգմանչաց տօնը՝ Հայ մշակոյթ օրը: Ձեռնարկը խորհրդաւոր էր այն առումով, որ յայտագիրը՝ իր էութեամբ, մասամբ նաեւ նւիրւած էր՝ Արցախին եւ արցախահայութեանը, դահլիճում թեւածում էր Արցախեան շունչն ու ոգին, համատարած լռութիւն էր տիրում դահլիճում:

Ձեռնարկն սկսւեց, Մէյխանէջեանի «Տէր Ողորմեա’» շարականով, որն երգեհոնի նւագակցութեամբ, շատ գեղեցիկ եւ յուզիչ կերպով կատարեց՝ համայնքիս դասական ժանրի մեներգչուհի՝ Օֆիկ Մատթէոսեանը: Կատարմանը զուգընթաց, պաստառի վրայ, հերթաբար սահում էին՝ Արցախի հայաթափւած եւ Հայաստանի մի շարք վանքերի եւ եկեղեցիների պատկերներ: Այնուհետեւ բացման խօսքով հանդէս եկաւ, միաւորի պատասխանատու եւ հաղորդավար՝ Տանիա Վարդանեանը: Նա իր խօսքն սկսեց Դանիէլ Վարուժանի խօսքերով. «Ո՞վ պիտի կրնայ գրել այդ տառերուն պատմութիւնը, որոնք հրաշէկ գամերու պէս ցեղին գոյութիւնը հաստատեցին մեր մագաղաթներուն յաւերժական հաստատութեանց վրայ: Աստւածային Ա-էն սկսեալ, որ աղօթքի մը նման, բազուկները վեր կարկառած, դարերու ընթացքին երկինքն հաստատ բռնեց հայութեան գլխուն վրայ, մինչեւ ինքնամփոփ Ֆ-ն, որ յոյսի քղամիդին փաթաթւած սիրտը միայն բաց, քալեց, քալեց դէպի արշալոյսները գալիք օրերուն: Այդ բոլոր տառերը, կարաւան առ կարաւան առաջնորդեցին մեր գոյութիւնը, մեր հայկականութիւնը մինչեւ ներկայ դարերու սեմին վրայ», ապա անդրադարձաւ Հայ գրերի ստեղծման կարեւորութեանը եւ այն տարածելու մասին: Նա ասաց.- Երբ հայ ժողովուրդը 387 թւականին, կորցնում է՝ իր պետական անկախութիւնը, այն կարեւոր լծակը, որով պաշտպանւում էր ռազմատենչ հարեւաններից, հինգերորդ դարի սկզբին, այդ օրհասական պահին, հայ գործիչներ՝ Սահակ Պարթեւ կաթողիկոսը եւ Մեսրոպ Մաշտոցը, հուժկու շարժում սկսեցին՝ գոնէ փրկել եւ ապահովել հայութեան մշակութային անկախութիւնը: Սկսեցին շատ դժւար, սակայն սրբազան մի գործ, ստեղծեցին ազգապահպանութեան մի նոր ու հզօր զէնք՝ ի դէմս Հայոց գրերի: Դրանք՝ հայ ժողովրդին յարատեւութիւն ու կենսականութիւն պարգեւեցին, հետագայ փորձութիւններով լի եւ երբեմն փոթորկալի դարերի ընթացքում: Անգնահատելի է միայն այն, որ գիտնականի բարձր ունակութիւնների շնորհիւ՝ նրանք փրկել են մի ողջ ժողովրդի ինքնութիւնն ու պատկանելիութեան անձնագիրը: Ահա թէ ինչու, Հայ մշակոյթը թանկ է մեզ համար, նոյնիսկ հանապազօրեայ սնունդից, նոյնքան եւ դեռ աւելի թանկ է նաեւ այն հայրենիքը, որտեղ ընդմիշտ պիտի հնչի մայրենի լեզուն եւ օրըստօրէ զարգանայ Հայ մշակոյթը, պիտի ունենանք ամուր պետականութիւն, հաւատք ու սէր առ Հայրենիք, որ կանգուն մնայ հայ ազգը, շնչի ու ապրի, արարի՝ հայրենիքի պաշտպանութեան ճամբին ընկած հերոսների յաղթական Հայաստանում եւ Արցախում, որն հաւատքի վերանորոգման եւ կամքերի գօտեպնդման աղբիւր են Հայ ժողովրդի համար:

Այնուհետեւ բեմ հրաւիրւեց օրւայ բանախօս՝ Թեհրանի հայոց թեմի Պատգամաւորական ժողովի առաջին ատենադպիր եւ միութեան անդամ՝ Արտոյտ Զոհրաբեանը, որն շատ սպառիչ կերպով անդրադարձաւ՝ Հայ մշակոյթի դերին, մերօրեայ անկմանը եւ բացթողումների մասին: Նա իր խօսքերում ասաց.- «Մշակութային գործ կատարելը, գաղափարական աշխատանք է եւ ըստ պատմագրերի՝ հայոց գրերի յօրինումը նման է հզօր զէնքի ստեղծման, տառերի յօրինումը, ինքնին քաղաքական ակտ էր, որի շնորհիւ՝ փրկւել է ամբողջ ազգի ինքնութիւնն ու ազգային եւ հոգեւոր նկարագիրը»: Մի այլ տեղ շարունակեց.- «Շատ կարեւոր է հայօրէն մտածելը մշակութային՝ որեւէ ժանրում ստեղծագործութեան մէջ: Մենք գոյատեւում ենք ոչ թէ’ մեր կատարած սխրագործութիւնների շնորհիւ, այլ՝ մեր ուրոյն մշակոյթի շնորհիւ: Մեր թշնամին, արագ տեմպերով իւրացնում է մեր մշակութային արժէքներն, մեծ հաշւով՝ մեր արւեստը, կենցաղային սովորոյթները եւ այն փոխանցում է իր սերունդներին, որպէս սեփական ինքնութիւն՝ սեփական մշակոյթ, իսկ մենք, դրան ուշադրութիւն չենք դարձնում եւ պնդում էլ չունենք, որ գոյատեւման ի խնդիր, սիստեմատիկ կերպով ու յատուկ փայփայանքով, մեր արժէքները փոխանցենք մեր սերունդներին: Մենք, նախընտրում ենք միջազգայնօրէն մտածել եւ երբեմն առաջնորդւել միայն մեզ թելադրւած օտարամուտ բարքերով ու արժէքներով»:

Այնուհետեւ, միութեան «Ուրարտու» երգչախմբի անդամուհի՝ Ռիմա Իսաղուլեանը՝ կատարեց «Աղջկայ երգ» (Արաքս) երգը, խօսք՝ Սաղաթէլեանի, երաժշտութիւնը՝ Արտեմ Այւազեանի: Երգչուհուն՝ դաշնամուրով ընկերակցում էր Ժոզէֆ Տէր-Գալստեանը:

Յայտագրի վերջում, Երիսասարդ բանաստեղծուհի Իրինա Մանսուրեանը, ասմունքեց՝ Արցախին նւիրւած, հեղինակային «Հայը» բանաստեղծութիւնը:

Վերջում, ծրագրի հաղորդավարը, միութեան Կենտրոնական վարչութեան եւ Գրական-Գեղարւեստական միաւորի անունից, խորին շնորհակալութիւններ յայտնեց, ձեռնարկին իրենց անվերապահ մասնակցութիւնը բերած յարգարժան արւեստագէտներին եւ բանախօսին, ովքեր, շատ հրաշալի եւ բազմաբովանդակ երեկոյ պարգեւեցին հանդիսատեսին:

Վերջում կազմակերպւել էր համեստ ընդունելութիւն:

ՀԱՅ ՈՒՍ. «ՉՀԱՐՄԱՀԱԼ» ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԳՐԱԿԱՆ-ԳԵՂԱՐՒԵՍՏԱԿԱՆ ՄԻԱՒՈՐ
Տանիա Վարդանեան