Հիմնական մտավախութիւնը Սիրիան բաժան-բաժան անելու ծրագրի իրագործումն է
«ԱԼԻՔ» – «Հրապարակի»-ի զրուցակիցը Սիրիայի խորհրդարանի հայ պատգամաւոր Մարիա Գաբրիէլեանն է:
– Սիրիայում իրադարձութիւններն այնքան սրընթաց զարգացան, որ ամենաօպերատիւ լրատւամիջոցներն անգամ չէին հասցնում լուսաբանել տեղի ունեցողը: Ընդամէնը 10 օր պահանջւեց, որ թուրքամէտ ընդդիմութիւնը տապալի Ասադի երկարամեայ իշխանութիւնը: Ի՞նչ իրավիճակ է այժմ Սիրիայում, յատկապէս՝ հայահոծ շրջաններում:
– Այո, սլացող իրադարձութիւնները ցնցում առաջացրին, մոլորւածի նման հետեւեցինք վայրկեան առ վայրկեան արձանագրւող հսկայական փոփոխութիւններին՝ երբեմն կասկածելով իրավիճակի ընկալման մեր կարողութիւններին… Առաջին ժամերին ապշահար էինք, սակայն հետզհետէ ըմբռնեցինք։ Արիւնալի դէպքերի սահմանափակումը հոգեվիճակի վրայ դրական ազդեց, նկատի ունեմ բանակի նահանջելու պատճառով բախումներ չլինելը։ Այժմ վիճակը գնում է դէպի բնականոնեցում, նոր իշխանութիւնը փորձում է զինեալ երեւոյթներն աստիճանաբար կրճատել եւ երկիրը վերադարձնել իր սովորական հունին:
– Սիրիայի ժողովուրդը, այդ թւում՝ մեր հազարաւոր հայրենակիցներ, դեռ երկար ժամանակ այս ամենից ուշքի չեն գալու: Զինւած ապստամբութիւնը փոխեց ոչ միայն Սիրիայի, այլեւ, ընդհանրապէս, Մերձաւոր Արեւելքի աշխարհաքաղաքական «գունապնակը»: Ի՞նչ մարտահրաւէրներ էք տեսնում:
– Հիմնական մտավախութիւնը Սիրիան բաժան-բաժան անելու ծրագրի իրագործումն է։ Սիրիան մասնատելու քարտէզը տարածաշրջանային, թէ այլ երկրների կողմից գործադրելու առումով տակաւին իրատեսական է: Տարածաշրջանի երկրները մտահոգ են, որ նմանօրինակ իրադարձութիւնները կարող են կրկնւել իրենց երկրներում: Այստեղ կարեւոր է նաեւ Պաղեստինի հարցը. նախորդ իշխանութեան համար այս խնդրի մէջ կողմնացոյցը յստակ ու բացայայտ էր, իսկ նոր իշխանութիւնն այս առումով դեռ չի արտայայտւել: Թէ՛ տարածաշրջանի եւ թէ՛ Արեւմուտքի մի շարք երկրների մօտեցումները դրական են, սակայն քաղաքական զարգացումների կանխատեսումների ուրւագիծը դեռ աղոտ է։
– Իշխանութեան խաղաղ փոխանցման պայմաններում ի՞նչ է սպասւում խորհրդարանին՝ իբրեւ բարձրագոյն իշխանութեան ինստիտուտ: Ի՞նչ կարգավիճակ ունեն պատգամաւորները:
– Խորհրդարանի ճակատագիրն առնչութիւն ունի որդեգրւելիք ուղու հետ, այսինքն՝ սահմանադրական փոփոխութիւններ կատարել եւ առ այդ՝ նոր խորհրդարան ընտրե՞լ, թէ՞ առաջնորդւել գործող սահմանադրութեամբ։ Հաւանական են նաեւ նախորդ իշխանութեան հսկողութեամբ ձեւաւորւած խորհրդարանի լուծարումը եւ նոր ընտրութիւնների նշանակումը: Պատգամաւորների կարգավիճակն առայժմ փոխւած չէ:
– Սիրիայի քաղաքական, հանրային կեանքում կա՞յ հայկական գործօնի թուլացման մտավախութիւն՝ հաշւի առնելով թուրքական գործօնի ուժեղացումը:
– Հայ համայնքի համար գլխաւոր մտահոգութիւնը հայկական գործօնի թուլացման խնդիրն է, սակայն երկրի այսօրւայ պայմաններում այս հարցի քննարկում կատարելը կամ նոյնիսկ տեսակէտ ամրագրելն իրատեսական չէ, քանի որ քննարկման նախադրեալներ տեսանելի չեն։ Սակայն այս սրընթաց զարգացումների մէջ, ինչպէս ես եմ ենթադրում, այդ տւեալները շուտով ոչ միայն տեսանելի, այլեւ շօշափելի կը դառնան։
– Կարծիք կայ, թէ Ուկրաինայում պատերազմի պատճառով Մոսկւան չկարաղացաւ էական ռազմական օգնութիւն ցուցաբերել Ասադի կառավարութեանը: Ասադն ընտանիքի հետ ապաստան է գտել ՌԴ–ում: Քննադատութիւն կայ նաեւ Իրանի կողմից պաշտօնական Դամասկոսին ոչ պատշաճ ռազմական աջակցութեան մասին: Հիմնաւո՞ր են այս պնդումները:
– Կարծում եմ՝ տեղի ունեցածի մէջ այլ թաքուն ծալքեր կան, որոնք ամբողջացնում կամ յստակեցնում են Ռուսաստանի եւ Իրանի որդեգրած՝ ձեր նշւած դիրքորոշումները: Միայն ժամանակը ցոյց կը տայ դրանց բացայայտումը:
– Իշխանափոխութիւնից յետոյ խօսակցութիւններ կա՞ն, թէ ով է լինելու Սիրիայի նոր նախագահը: Զինւած յեղաշրջման առաջնորդների մէջ կա՞ն նման թեկնածուներ, որոնց այդ պաշտօնին տեսնում է «իշխանափոխութեամբ» ոգեւորւած ժողովուրդը:
– Ընդդիմութիւնը ողջունելի քայլ արեց, երբ գործող կառավարութեանն իր վարչապետով պահեց աշխատանքի վրայ եւ նրանց հետ համակարգեց աշխատանքը՝ բնականաբար, մինչեւ անցումային կառավարութեան ձեւաւորումը: Նոյն ձեւաչափով վարւեց տարբեր երկրներում իր դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնների հետ։ Այս քայլն իշխանութեան խաղաղ ու անցնցում փոխանցման, նաեւ պետական ենթակառուցւածքների, կառոյցների եւ հիմքերի պահպանման դրւատելի քայլ էր։ Իսկ նախագահի նշանակումն այս հանգրւանում առայժմ նախատեսւած չէ: Ամէն դէպքում՝ իրավիճակը յարափոփոխ է, ժամ առ ժամ նոր տեղեկութիւններ են արձանագրւում։
