Լուիս Մորէնօ Օքամփօ. «Պատրաստւէ՛ք, հայ համայնքներ, կը մեկնարկի իսկապէս խաղաղ COP29-ը․ ժամանակն է ղեկավարել մեղադրանքը»
«ԱԼԻՔ» – «Դուք՝ 1915 թւականի ցեղասպանութեան մոխիրներից վերածնւածներդ, մարդկային աննահանջ եւ համառ ոգու վկայութիւնն էք: Այսօր դուք ունէք եզակի զօրութիւն պաշտպանելու արդարութիւնն ու ճշմարտութիւնը համաշխարհային հարթակներում»: Այս մասին իր յօդւածում գրել է Միջազգային Քրէական դատարանի առաջին դատախազ Լուիս Մորէնօ Օկամփօն:
Նա, մասնաւորապէս, նշել է. «Դուք կարող եք բացայայտել նախագահ Իլհամ Ալիեւի բոլոր չարաշահումները, ով թիրախաւորել է իր քաղաքացիներին Ադրբեջանում եւ վայրագութիւններ է իրականացրել հայերի դէմ Լեռնային Ղարաբաղում/Արցախում՝ այս ամէնը միաժամանակ կեղծաւորաբար դիրքաւորելով իր երկիրը որպէս առաջատար կլիմայական գլոբալ խօսակցութեան մէջ:
Կլիմայի փոփոխութեան հարցերով ՄԱԿ-ի Կողմերի 29-րդ համաժողովը (COP29), որը կը կայանայ այս նոյեմբերին Ադրբեջանում, անզուգական հնարաւորութիւն է տալիս լոյս սփռելու այս ծանր անարդարութիւնների վրայ: Չնայած Ադրբեջանի կողմից միջոցառումը «Խաղաղութեան ոստիկան» որակելուն, հայերը կը բացայայտեն Ալիեւի ռեժիմի եւ նրա գործողութիւնների մասին ճշմարտութիւնը։
Դուք, ցրւած ամբողջ աշխարհով մէկ, եզակի դիրք ունէք պաշտպանելու ոչ միայն ձեր սեփական ժողովրդին եւ ձեր հողը, այլեւ արդարութեան եւ բնապահպանական ամբողջականութեան աւելի լայն շահերը: Ձեր նախնիները սովորեցրել են ձեզ ճկունութիւն. «Մենք կորցնում ենք այն օրը, երբ դադարում ենք պայքարել»: Դուք կարող էք գլխաւորել գլոբալ շարժումը եւ ներգրաւել այլ շահագրգիռ համայնքներին՝ անդրադառնալով մեր ժամանակի երկու ամենահրատապ խնդիրներին՝ կլիմայի փոփոխութիւնը եւ ցեղասպանութիւնը:
Ինձ համար կլիմայի փոփոխութեան եւ ցեղասպանութեան միջեւ կապը խիստ է եւ անհերքելի: Երկուսն էլ կառավարւում են միջազգային կոնւենցիաներով, որոնք, ցաւօք, անբաւարար են կիրառւել: 1992-ին Կլիմայի փոփոխութեան մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնւենցիայի եւ 1948-ին Ցեղասպանութեան մասին կոնւենցիայի ընդունումից յետոյ աշխարհը ականատես է եղել գլոբալ ջերմաստիճանի բարձրացման եւ ցեղասպանութեան մշտական սպառնալիքների: Միայն 2023 թւականին Ցեղասպանութեան կանխարգելման հարցերով ՄԱԿ-ի յատուկ խորհրդականը վեց դէպքերում, այդ թւում՝ Լեռնային Ղարաբաղում, բացայայտեց շարունակւող ռիսկերը։
ՄԱԿ-ի Կլիմայի կոնւենցիան նպատակ ունի զսպել ջերմոցային գազերի արտանետումները, որոնք հիմնականում պայմանաւորւած են հանածոյ վառելիքով: Քանի որ այս արտանետումների աւելի քան 75%-ը կապւած է հանածոյ էներգիայի հետ, արդիւնաբերութեան ազդեցութիւնը կլիմայի քաղաքականութեան վրայ խիստ մտահոգիչ է: Ադրբեջանը, որտեղ հանածոյ էներգիան կազմում է իր արտահանման եկամուտների մօտ 90%-ը, ներկայացնում է այս հակամարտութիւնը, երբ պատրաստւում է ընդունել COP29-ը: Այս համադրումը ընդգծում է ձեր առաքելութեան հրատապութիւնն ու արդիականութիւնը:
2023 թւականին Լեռնային Ղարաբաղում/Արցախում հայերի նկատմամբ Ադրբեջանի կողմից իրականացւած ցեղասպանութիւնը շարունակական սպառնալիքի օրինակ է։ Սովի, ռմբակոծութիւնների եւ վախ սերմանելու միջոցով Ադրբեջանը ցեղասպանական արշաւ է իրականացրել։ Նախագահ Ալիեւի սահմռկեցուցիչ յայտարարութիւնը. «Եթէ էթնիկ հայերն իրենց կամքով չլքեն մեր հողերը, մենք նրանց շների պէս կը քշենք, եւ մենք դա անում ենք», արտացոլում է այս դաժան իրականութիւնը։ Բաքւի բանտերում 23 Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների շարունակական բանտարկութիւնը խիստ նախազգուշացում է նրանց համար, ովքեր կարող են փորձել վերադառնալ:
COP29-ի ժամանակ զինադադարի մասին Ադրբեջանի առաջարկը դատարկ խօսք է, քանի դեռ հայ պատանդներն ու այլ քաղբանտարկեալները անվերապահօրէն ազատ չեն արձակւել։ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի 2023 թւականի Մարդու իրաւունքների զեկույցում Ադրբեջանի վերաբերեալ նշւում է, որ կան «կամայական կալանաւորումներ եւ լուրջ խնդիրներ դատական համակարգի անկախութեան հետ կապւած», ինչը հայ պատանդների անվերապահ վերադարձն ու քաղբանտարկեալների ազատ արձակումը դարձնում է արդարադատութեան միակ կենսունակ ճանապարհը։
Բաւական չէ պարզապէս քննարկել միջազգային իրաւունքի սկզբունքները. դրանք պէտք է ակտիւօրէն կիրառւեն։ Հայ համայնքի ղեկավարները եւ քաղաքացիական ակտիւիստները պէտք է համախմբեն աշխարհի քաղաքացիներին՝ լրագրողներից մինչեւ կլիմայի ակտիւիստներ, սկզբունքները կեանքի կոչելու համար: Օգտագործելով ժամանակակից տեխնոլոգիաները՝ որոնցով դուք կարող էք ուժեղացնել ձեր ձայնը եւ ապահովել Կլիմայի փոփոխութեան եւ ցեղասպանութեան մասին կոնւենցիաների պահպանումը:
Ես պաշտպանում եմ քաղաքացիական շարժման գաղափարը, որը հակասում է կեղծավորութեանը եւ պահանջում իսկապէս խաղաղ COP29: Մեր առաջին քայլն է համախմբել համաշխարհային հայ համայնքը եւ սկսել մեդիա արշաւ՝ օգտագործելով #COP29 եւ #StopGreenwashGenocide հեշթեգերը, եւ դուք կարող էք աւելացնել #FreeArmenianHostages կամ #FreePoliticalPrisoners: Այս հեշթեգների օգտագործմամբ սոցիալական մեդիայի ամենօրեայ գրառումները թափ կը հաղորդեն, կը ներգրաւեն այլ համայնքներ եւ կը գրաւեն հիմնական լրատւամիջոցների ուշադրութիւնը: Այս համակարգւած ջանքերը կը ստիպեն COP29-ին մասնակցող լրագրողներին, պատւիրակներին եւ հասարակական կազմակերպութիւններին պատասխաններ փնտրել Ադրբեջանից իր հայ պատանդների եւ քաղբանտարկեալների վերաբերեալ: Նպատակը պարզ է. COP29, որն իսկապէս հանդէս է գալիս խաղաղութեան օգտին, որը նշանաւորւում է Բաքւից հայ պատանդների եւ քաղբանտարկեալների ազատ արձակմամբ:
Պատրաստւէք, հայ համայնքներ, յուլիսի 23-ին մեկնարկել է իսկապէս խաղաղ COP29-ը։ Դուք ունէք յանձնառութիւն, հասանելիութիւն եւ վճռականութիւն՝ ղեկավարելու այս փոխակերպիչ շարժումը: Համախմբելով համաշխարհային համայնքները՝ դուք կարող էք երաշխաւորել, որ COP29-ն անդրադառնում է ոչ միայն կլիմայի փոփոխութեանը, այլեւ պաշտպանում է մարդու իրաւունքները եւ արդարութիւնը: Հայեր, ժամանակն է ղեկավարել մեղադրանքը. Տեղադրէք, մեկնաբանէք եւ օգտագործէք ձեր ձայնը: Ես եւ շատ ուրիշներ կհետեւենք ձեզ»:
