Փաշինեան եւ Զելենսկի. ձախողւած երկու առաջնորդների պատմութիւնը

«ԱԼԻՔ» – «Ուկրաինայի եւ Հայաստանի աշխարհաքաղաքական ուղիները ակնյայտ նմանութիւններ ունեն»,- գրել է ՀՀ արտաքին գործերի նախկին նախարար Վարդան Օսկանեանը՝ իր գրառումը վերնագրելով «Փաշինեան եւ Զելենսկի. ձախողւած երկու առաջնորդների պատմութիւնը»:

«ԱՄՆ-ի քաղաքականութեան վերջին փոփոխութիւնը Ուկրաինայի նկատմամբ, որին գումարւում է Եւրոպայի՝ այդ երկրին ռազմապէս եւ ֆինանսապէս աջակցելու խորացող անկարողութիւնը, լուրջ նախազգուշացում պէտք է լինի Հայաստանի համար։ Թէ՛ Ուկրաինան, թէ՛ Հայաստանը, թէեւ տարբեր մակարդակներով եւ ծաւալներով, եղել են Ռուսաստանի թուլացման եւ զսպման Արեւմուտքի աւելի լայն աշխարհաքաղաքական ռազմավարութեան գործիքներ։ Սակայն, երբ աշխարհաքաղաքական իրողութիւնների եւ արեւմտեան առաջնահերթութիւնների փոփոխութեամբ Ուկրաինան այժմ կանգնած է աջակցութեան սահմանափակման դաժան իրականութեան առջեւ, լաւ կը լինէր՝ Հայաստանը հաշւի առնէր այդ սցենարը։

Ուկրաինայի եւ Հայաստանի աշխարհաքաղաքական ուղիները ակնյայտ նմանութիւններ ունեն։ Երկու դէպքում էլ դիւանագիտական փորձառութիւն չունեցող առաջնորդները արել են ծայրայեղ սխալ հաշւարկներ, որոնք իրենց ժողովուրդներին տարել են կործանարար պատերազմների՝ հակամարտութիւններ, որոնցից կարելի էր խուսափել աւելի փորձառու ղեկավարութեան պայմաններում։ Հաղորդում է Yerevan.today-ը:

Ուկրաինայում նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու վճռական դիմադրութիւնը Ռուսաստանի դէմ սկզբնապէս արեւմտեան ռազմական եւ ֆինանսական զգալի աջակցութիւն ապահովեց։ Սակայն պատերազմի երկարաձգմանը զուգահեռ՝ արեւմտեան խանդավառութիւնը նւազեց։ Միացեալ Նահանգներում քաղաքական փոփոխութիւնը եւ Եւրոպայում աճող տնտեսական դժւարութիւններն ու պատերազմից հոգնածութիւնը յանգեցրել են առաջնահերթութիւնների վերագնահատման։

Հայաստանում, վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը նոյնպէս սխալ հաշւարկներ արեց։ 2020-ի 44-օրեայ պատերազմում ջախջախիչ պարտութիւնից որոշ ժամանակ անց նա փորձեց հեռանալ Ռուսաստանից եւ աւելի մերձենալ Արեւմուտքին, ինչի հետեւանքով Ադրբեջանը ի վերջոյ ամբողջութեամբ գրաւեց Արցախը, տարածքային յաւելեալ կորուստներ պատճառեց Հայաստանին։

Ինչպէս պատմութիւնը բազմիցս ցոյց է տւել, արեւմտեան հաւաստիացումները ոչ միշտ են վերածւում շօշափելի ռազմական կամ դիւանագիտական աջակցութեան։ Չնայած նոր դաշինքներ ձեւաւորելու Հայաստանի ջանքերին, երկիրը մեծամասամբ մեկուսացւած է, իսկ Ադրբեջանը շարունակում է անպատժելի ագրեսիւ քաղաքականութիւնը։

Դասը պարզ է՝ թէեւ արեւմտեան ներգրաււածութիւնը կարող է ենթադրել տնտեսական եւ դիւանագիտական խթաններ, այն հաւասարազօր չէ ռազմական միջամտութեան կամ անվտանգութեան կայուն երաշխիքների։

Ուկրաինայի դժւարին վիճակը պէտք է ահազանգ լինի Հայաստանի համար, որը ռիսկի է գնում՝ աւելի օտարանալով իր անվտանգութեան աւանդական երաշխաւորից՝ առանց ապահովելու այլընտրանքային իմաստալից պաշտպանութիւն։ Ընկալումը, որ Արեւմուտքը անվերջ ֆինանսական աջակցութիւն է տրամադրելու իր ռազմավարական շահերից բխող հակամարտութիւնների պարագայում, թերի է։ Աւելին, ինչպէս Զելենսկու առաջնորդութեան երկարաձգումը աւելի խոցելի է դարձրել Ուկրաինան, Հայաստանը նոյնի միջով անցել եւ անցնում է Փաշինեանի ղեկավարութեան ներքոյ։

Այս երկու մարդու կառավարումը կործանարար է եղել իրենց երկրների համար, եւ նրանք այդպէս էլ ռազմավարական խոհեմութիւն չեն ցուցաբերել իրենց երկրները աւերիչ ցնցումներից զերծ պահելու կամ հանելու հարցում։ Ուկրաինայի անխուսափելի բանակցութիւնները Ռուսաստանի հետ՝ ճիշտ այնպէս, ինչպէս Հայաստանի յարաբերութիւնները Ադրբեջանի հետ, պահանջում են առաջնորդներ, որոնք չեն ունենայ անցեալի սխալ հաշւարկների, կորուստների եւ նւաստացումների բեռը։ Առանցքային է գործնական դիւանագիտութի՛ւնը եւ ոչ թէ ձախողւած քաղաքականութեան շարունակութիւնը, որը պայմանաւորւած է քաղաքական գոյատեւմամբ։

Մի քանի օր առաջ, ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը մեղադրեց Զելենսկուն՝ իր երկիրը անհարկի վտանգի մէջ գցելու, ժողովրդական աջակցութեան բացակայութեան եւ բռնապետական միտումների համար՝ քննադատութիւն, որը հաւասարապէս կիրառելի է Փաշինեանի դէպքում։

Իրօք, Հայաստանի համար տեւական խաղաղութիւն եւ կայունութիւն ապահովելու համար անհրաժեշտ է նրա ղեկավարման եւ արտաքին քաղաքականութեան ռազմավարական վերագնահատում։ Առաջնորդի փոփոխութիւնը Հայաստանին հնարաւորութիւն կը տայ կրկին իր ձեռքը վերցնել ազգային շահերին համապատասխան սեփական ապագայի տնօրինումը՝ պատերազմի վախի ու անվերջ զիջումների փոխարէն։

Պատրանքների ժամանակն աւարտւել է։ Հայաստանը պէտք է հասկանայ, որ աշխարհաքաղաքականութեան մէջ դաշինքները հիմնւած են ոչ թէ բարոյական համապատասխանութեան, այլ ռազմավարական անհրաժեշտութեան վրայ։ Այդ անհրաժեշտութիւնը ենթադրում է հրաժարում Փաշինեանի ղեկավարութիւնից եւ քաղաքականութիւնից, քանի դեռ նա ինքն իրեն ու երկիրը էլ աւելի խոցելի վիճակում չի դրել՝ առանց դաշնակիցների, առանց տարբերակների եւ առանց ապագայի յստակ ուղու»,- գրել է Վարդան Օսկանեանը։