Արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի իրացմանն ուղղւած շւէյցարական նախաձեռնութեանը նւիրւած ներկայացուցչական քննարկում ԱՄՆ Կոնգրեսում

ԱՄՆ Կոնգրեսում, յուլիսի 8-ին, անցկացւել է կոնգրեսական բրիֆինգ՝ նւիրւած բռնի տեղահանւած արցախահայութեան հաւաքական եւ պաշտպանւած վերադարձը կազմակերպելուն միտւած շւէյցարական խաղաղութեան նախաձեռնութեանը։

Աւելի քան 200 մասնակիցներ՝ Կոնգրեսի աշխատակիցներ, մարդու իրաւունքների պաշտպաններ, նախկին դիւանագէտներ ու փորձագէտներ մասնակցել են միջոցառմանը, որի բանախօսներն էին Շւէյցարիայի խորհրդարանի պատգամաւորներ Էրիխ Ֆոնտոբելը եւ Լուկաս Ռէյմանը, Միջազգային քրիստոնէական համերաշխութիւն կազմակերպութեան նախագահ Ջոն Էյբները, ինչպէս նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանեանը։ Բանախօսութիւնը բացել է կոնգրեսական Քրիս Սմիթի գրասենեակի ղեկավար Մարկ Միլոշը։ Բանախօսներից իւրաքանչիւրն անդրադարձել է արցախահայութեան վերադարձի իրաւունքի իրաւական, դիւանագիտական եւ հումանիտար ասպեկտներին։

Իր հերթին՝ Հայ Դատի Ամերիկայի յանձնախմբի գործադիր տնօրէն Արամ Համբարեանը նշել է. «Իրական խաղաղութիւնը՝ կայուն եւ երկարաժամկէտ, չի կարող Հայաստանի վրայ պարտադրւել զէնքի սպառնալիքով՝ մարդու իրաւունքների, միջազգային իրաւունքի եւ Արցախի բնիկ հայկական բնակչութեան հաշւին։ Այսպէս կոչւած «խաղաղութեան պայմանները», որոնք այժմ պարտադրւում են Երեւանին՝ որպէս միակողմանի հնազանդութիւն ցեղասպանական Ադրբեջանին, պէտք է մերժւեն։ Անհրաժեշտ է ձեւաւորել նոր խաղաղութիւն՝ հիմքում ունենալով արցախահայութեան ապահով վերադարձն իրենց հայրենիք»։

Շւէյցարացի պատգամաւոր Էրիխ Ֆոնտոբելը ներկայացրել է նախաձեռնութեան ծագումը որպէս անձնական պարտաւորութիւն, որը նա ստանձնել էր 2024 թւականին՝ Հայաստան կատարած այցելութեան ընթացքում, հանդիպելով Արցախից տեղահանւած անձանց․ «Մի կին ցոյց տւեց ինձ իր նախկին տան տեսանիւթը, որն այժմ օկուպացւած է։ Այդ տեսարանը կոտրեց իմ սիրտը։ Այդ պահին ես հասկացայ՝ պէտք է գործեմ։ Խոստացայ նրան ու միւս փախստականներին, որ կօգնեմ»։

Ֆոնտոբելը ընդգծել է նախաձեռնութեան չէզոք եւ համապարփակ բնոյթը․ «Շւէյցարական խաղաղութեան նախաձեռնութիւնը ԱՄՆ-ին հնարաւորութիւն է տալիս աջակցել խաղաղութեանը՝ առանց անմիջական ռիսկ կրելու։ Մենք՝ շւէյցարացիներս, չէզոք ենք եւ ունենք փորձ ու վստահութիւն՝ նման հարթակներ կազմակերպելու գործում։ Այժմ մեզ պէտք է միջազգային լայն աջակցութիւն՝ յատկապէս ԱՄՆ-ի կողմից»։

Պատգամաւոր Լուկաս Ռէյմանն ընդգծել է՝ Ադրբեջանի գործողութիւնները կոպտօրէն խախտում են միջազգային իրաւունքը։ Նա, մասնաւորապէս, նկատել է․ «Արցախցի հայերի վտարումը միջազգային հումանիտար իրաւունքի լուրջ խախտում է։ Շւէյցարիայի արտգործնախարարութիւնն իր կայքում յստակ նշում է, որ «քաղաքացիական բնակչութեան դէմ յարձակումները» եւ «բնակչութեան ապօրինի տեղահանումը» պատերազմական յանցագործութիւններ են»։ Նա նաեւ յաւելել է, որ ԵԱՀԿ-ն կարող է կարեւոր դեր խաղալ, յատկապէս հաշւի առնելով, որ Շւէյցարիան 2026 թւականին ստանձնում է կառոյցի նախագահութիւնը․ «ԱՄՆ-ը կարող է օգնել վերակենդանացնել Մինսկի խումբը՝ նպաստելով հարկադիր տեղահանւածների վերադարձին։ Սա է կայուն խաղաղութեան հիմքը»։

Միջազգային քրիստոնէական համերաշխութիւն կազմակերպութեան նախագահ Ջոն Էյբները նկարագրել է էթնիկ զտումը որպէս միտումնաւոր քաղաքականութեան վերջնակէտ, որը հետապնդում էր Արցախի բնակչութեանը՝ սովի եւ ահաբեկման թուլացմամբ․ «Ադրբեջանը ռազմական յարձակում սկսեց՝ որպէս ինը ամիս տեւած շրջափակման գագաթնակէտ։ Շրջափակման նպատակն էր բնակչութեանը սովի միջոցով ուժասպառ անելը։ Արդիւնքում՝ տեղի ունեցաւ Արցախից հայ քրիստոնեաների էթնօ-կրօնական զտում»։ Էյբներն ընդգծել է․ «Շւէյցարական խաղաղութեան նախաձեռնութիւնը ԱՄՆ-ին հնարաւորութիւն է տալիս՝ յարգելու իր նախկին խոստումները եւ նպաստելու կայուն խաղաղութեանը։ Դա նաեւ հնարաւորութիւն է՝ օգնելու կանգնեցնել աշխարհի ամենահին քրիստոնէական համայնքներից մէկի հանդէպ իրականացւած էթնօ-կրօնական զտումը»։

Հայաստանի Հանրապետութեան նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանեանը, որը ներկայումս համակարգում է «Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի հիմնարար իրաւունքների պաշտպանութեան յանձնախումբը», շեշտել է․ «միջազգային հանրութիւնը պէտք է յարգի ՄԱԿ-ի Արդարադատութեան միջազգային դատարանի որոշումները եւ առաջ տանի վերադարձի պայմանները՝ հիմնւած իրաւունքների ու երաշխիքների վրայ։ Սա պարզապէս տեղական կամ էթնիկ խնդիր չէ։ Սա մարտահրաւէր է՝ ուղղւած միջազգային կարգին եւ մարդու իրաւունքների նկատմամբ արեւմտեան յանձնառութիւնների արժանահաւատութեանը»։ Նա յաւելել է․ «Շւէյցարական հարթակը կողմեր ընտրելու մասին չէ։ Դա չէզոք, սկզբունքային հարթակ է՝ որտեղ լռեցւած ձայները կարող են լսւել, եւ որտեղ Ադրբեջանն ու Արցախի հայերը կարող են համատեղ ելք գտնել»։

Ֆոնտոբելի, Ռէյմաննի, Էյբների եւ Օսկանեանի պատւիրակութիւնը ժամանել էին Վաշինգտոն՝ մի շարք բարձր մակարդակի հանդիպումների նպատակով՝ պետդեպարտամենտի, Կոնգրեսի եւ մարդու իրաւունքների պաշտպանութեան կազմակերպութիւնների ներկայացուցիչների հետ, ինչպէս նաեւ յիշեալ կոնգրեսական բրիֆինգին մասնակցութեան համար։

Կոնգրեսական բրիֆինգի ամբողջական տեսանիւթը հասանելի է Հայ Դատի Ամերիկայի գրասենեակի YouTube ալիքում՝ հետեւեալ յղմամբ։

ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ Դատի Կենտրոնական գրասենեակ

9 յուլիս, 2025 թ.