Աճուրդի է հանւած Հայաստանի Հանրապետութեան ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹԻՒՆԸ

«ԱԼԻՔ» – Երէկ՝ յուլիսի 16-ին, կայացած մամլոյ ասուլիսի ընթացքում Նիկոլ Փաշինեանն առանց փակագծերի եւ տողատակերի յայտարարեց Հայաստանի Հանրապետութեան ինքնիշխանութիւնն աճուրդի հանելու իր պատրաստակամութեան մասին:

Պատասխանելով Սիւնիքով անցնող, Ադրբեջանը Նախիջեւանին կապող (նոյնինքը՝ «Զանգեզուրի միջանցք»-ը) ճանապարհի վերահսկողութիւնը եւ անվտնագութեան ապահովումն արտապատւիրակելու հնարաւորութեան մասին հրացին, ՀՀ վարչապետի աթոռն զբաղեցնող անձը հաստատեց, որ նման հնարաւորութիւն, այո՛, քննարկւում է:

Սա այն դէպքում, երբ ընդամէնը մի քանի օր առաջ, նրա խօսնակ Նազելի Բաղդասարեանը բացառել էր նման հնարաւորութիւնը՝ յայտարարելով. «Հայաստանը տարածաշրջանային ենթակառուցւածքների ապաշրջափակման հարցը քննարկում է բացառապէս ՀՀ ինքնիշխանութեան, տարածքային ամբողջականութեան եւ իրաւազօրութեան համատեքստում. ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՉԻ ՔՆՆԱՐԿԵԼ ԵՒ ՉԻ ՔՆՆԱՐԿՈՒՄ ՈՐԵՒԷ ԵՐՐՈՐԴ ԿՈՂՄԻ ՍԵՓԱԿԱՆ ԻՆՔՆԻՇԽԱՆ ՏԱՐԱԾՔԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹԵԱՆ ԱՐՏԱՊԱՏՒԻՐԱԿԵԼԸ»:

Իր սովորոյթի համաձայն, հանրային կարծիքը ապակողմնորոշելու նպատակով, Փաշինեանը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վերահսկողութեան արտապատւիրակելը համեմատեց «Զւարթնոց» միջազգային օդանաւակայանի, «Հարաւկովկասեան երկաթուղիներ» ընկերութեան կամ այլ ընկերութիւնների կառավարումն օտարերկրեայ կազմակերպութիւններին յանձնելու տարբերակի հետ.

«Ի՞նչ մոդելներ կարող են լինել։ Օրինակ, կարող է լինել Հայաստան–ԱՄՆ համատեղ ձեռնարկութիւն։ Կարող է լինել տարբերակ, որ որեւէ օտարերկրեայ կազմակերպութիւն գրանցւի, օրինակ, «Օրանժ» ընկերութիւնը ՀՀ–ում գործունէութիւն էր ծաւալում, կամ «Զւարթնոցը» կոնցեսիայի է տրւած։ Բայց Հայաստանը որեւէ լիազօրութիւնների սահմանափակում չունի այդ տարածքում։

Որեւէ տարբերակ էլ, որ քննարկւի, մենք դա դիտարկում ենք ՀՀ ինքնիշխանութեան, իրաւազօրութեան շրջանակներում, ինչպէս «Զւարթնոց» օդանաւակայանը, ինչպէս Հարաւկովկասեան երկաթուղին։ Մի դէպքում արգենտինական ներդրում է, մի դէպքում ռուսական, այս դէպքում էլ կարող է լինել ամերիկեան, կարող է լինել ԱՄԷ ներդրում, Կատարի ներդրում։ Տեսականօրէն բացառւած չի, որ լինի նաեւ ռուսական ներդրում, մենք քննարկում ենք, թէ ով աւելի լաւ պայման կառաջարկի եւ ինչի շուրջ համաձայնութիւն ձեռք կը բերւի»։

Երկրի ինքնիշախանութիւնն աճուրդի հանելու գործողութիւնն «արդարացնելուն» ուղղւած այս փորձից յետոյ, անշուշտ, չի կարելի հակաճառել այն կարծիքին, որ նման յայտարարութիւն անելու համար՝ մարդը կա՛մ կատարեալ դիլետանտ պէտք է լինի, կա՛մ՝ մանիպուլեացիայի մեծագոյն վարպետ, իսկ Փաշինեանի դէպքում այս երկու գործօնները միախառնւած են:

Փաստ է, որ որեւէ երկրի ինքնիշխան տարածքի ինչ-որ հատւածի վերահսկողութեան եւ անվտանգութեան ապահովման արտապատւիրակումը հեռաւոր աղերս անգամ չունի ինչ-որ հիմնարկութեան կամ ենթակառուցւածքի կառավարումը միջազգային որեւէ կազմակերպութեան յանձնելու հետ, որը կատարւում է որոշակի ներդրումային պայմանգրի շրջանակում, եւ ՀՀ-ը պահպանում է լիարժէք իրաւասութիւն, վերահսկողութիւն եւ իրաւական գերակայութիւն այդ հիմնարկութեան կամ ենթակառուցւածքի նկատմամբ:

Բոլորովին այլ է պարագան, սակայն, Սիւնիքով անցնող ճանապարհի հարցում: Գաղտնիք չէ, որ 44-օրեայ պատերազմից ի վեր, տւեալ ճանապարհի հարցում Ադրբեջանն միանշանակօրէն պահանջում է այնպիսի ռեժիմ, որի դէպքում Հայաստանի Հանրապետութեան մաքսային, սահմանային եւ անձնագրային, իրաւասութիւնները փաստացի չեն գործելու այդ ճանապարհի նկատմամբ, ինչը նշանակում է, որ Հայաստանի վերահսկողութիւնը սեփական ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ, լաւագոյն դէպքում, իջեցւելու է հնարաւոր նւազագոյնի:

Չմոռանանք, որ ադրբեջանաթուրքական ալիանսի համար «Զանգեզուրի միջանցք»-ի կեանքի կոչումը ոչ թէ տնտեսական անհրաժեշտութիւնից ելնելով հաղորդակցական ուղիների ապաշրջափակման հարցից է բխում, այլեւ ունի չափազանց կարեւոր ռազմավարական նշանակութիւն, որի գլխաւոր նպատակը Հայաստանի եւ Հարաւային Կովկասի «թուրանացման» ծրագրի կեանքի կոչումն է:

Եւ այս խորապատկերում մենք պարտաւոր ենք ահազանգել այն մասին, որ նման լուծումը յղի է աննկարագրելի ռիսկերով եւ վտանգներով, որոնց արդիւնքում տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական սուր զարգացումներով Հայաստանը վերջնականապէս եւ անվերադարձ կը վերածւի մանրադրամի, որը կարող են խրդել այդ մեծ խաղի բոլոր մասնակիցենրը՝ առանց բացառութեան: