Որդեկորոյս ծնողների չհասկացւող դասը

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՒԵՏԻՍԵԱՆ

 

«Ծնւել է Արցախեան 44-օրեայ պատերազմի հերոս Ռադիկ Յովակիմեանի եղբայրը», «Ծնւել է 44-օրեայ պատերազմի հերոս Յարութ Յովհաննիսեանի քոյր Նարէն», «Ծնւել է 44-օրեայ պատերազմի նահատակ-հերոս Գաբրիէլ Աւետիսեանի քոյրը», «Ծնւել է Արցախեան 44-օրեայ պատերազմում անմահացած հերոս Նարեկ Ասատուրեանի եղբայրը՝ Լէոն», «Ծնւել է 44-օրեայ պատերազմի անմահ հերոս Արշամ Մանուկեանի քոյրը», «Ծնւել են 44-օրեայ պատերազմի հերոս Լեւոն Մարտիրոսեանի զոյգ քոյրերը»…

Յատկապէս վերջին մէկ-երկու տարիներին նման վերնագրերով հանդիպող լուրերը խտացւած կերպով արտայայտում են հայկական իրականութեան ցաւի, տառապանքի ու ուրախութեան հակասական համադրութիւնը։ Նշւած եւ էլի բազմաթիւ նահատակների ծնողները երեխայ լոյս աշխարհ բերելու միջոցով փորձել են յաղթահարել ողբերգութիւնը, որի ողջ խորութիւնը կարող է յայտնի լինել միայն իրենց եւ որիշ ոչ մէկին։ Եւ ուրիշ ոչ մէկը չի կարող անգամ ենթադրել՝ հնարաւո՞ր է արդեօք այդ միջոցով սփոփել երեխայի կորուստը, որի անձնականութիւնը մեղմւել է լաւագոյն դէպքում սգոյ արարողակարգի մի քանի օրերին։

Պէտք է խոստովանել՝ 44-օրեայ պատերազմի 5000-ից աւելի զոհերը, նրանց կորուստի ցաւը այդպէս էլ մնաց այդ ընտանիքներում, գուցէ նրանց հարազատների շրջանակում։ Ցաւօք, մեծ հաշւով, այդ զոհերը չդարձան հանրութեան զոհերը, հայ ժողովրդի զոհերը։ Յանուն պետութեան նահատակւած այդ տղաները չդարձան պետութեան զոհերը, պետութեան կորուստը՝ երեւոյթի հաւաքական իմաստով։ Եւ խնդիրը միայն ապրումակցման ու ցաւը կիսելու պարտաւորութեան բացակայութիւնը չէ, որն անհրաժեշտ էր ու է՛ որդիներ կորցրած ընտանիքներին։

Պատերազմի զոհերի՝ որպէս  հաւաքական, համազգային կորստի ընկալումն առաջին հերթին ու առաւելապէս պէտք էր ու պէտք է ոչ այնքան՝ նրանց ծնողներին, որքան՝ հէնց հասարակութեանն ու պետութեանը։ Որովհետեւ առանց այդ ընկալման ու դրանից բխող ցաւի զգացումի հասարակութիւնն այդպէս էլ չի գիտակցելու 44-օրեայ պատերազմի, դրան յաջորդած աղէտների ողջ խորութիւնը։ Չի գիտակցելու այնպէս, ինչպէս գիտակցել ու զգացել են որդիներ կորցրած ծնողներն ու ընտանիքները։ Բայց այդ գիտակցումը կենսականօրէն կարեւոր է, ինչի վկայութիւնն են հէնց զաւակներ ունեցող որդեկորոյս ծնողները։

Առանց ցաւի, իսկ հանրային, համազգային առումով՝ ճգնաժամի գիտակցման, հնարաւոր չէ անգամ մտածել այն յաղթահարելու ուղիների շուրջ, ինչպէս հիւանդութիւնից անտեղեակ հիւանդը չի մտածում բուժման մասին։

44-օրեայ պատերազմը՝ դրա նախընթաց ու յետընթաց ժամանակաշրջանները, ստեղծել են Հայաստանի, աւելի լայն առումով՝ հայկականութեան ամենախորը ճգնաժամը, որը, սակայն, հանրայնօրէն ու պետականօրէն գիտակցւած չէ, որովհետեւ գիտակցումի համար անհրաժեշտ կորստի զգացումը մնացել է օջախներում ու չի հանրայնացւել։ Պատճառներն անսահմանօրէն շատ են՝ սկսած «կեանքը շարունակւում է» խորագրով իշխանութիւնների հետեւողական քարոզչութիւնից՝ մինչեւ կեանքի շարունակութեան օբիեկտիւ, անխուսափելի իրողութիւն եւ նեգատիւից դուրս ապրելու մարդկային ցանկութիւն։

Միւս կողմից՝ հէնց նոյն կեանքի իրական, ոչ թէ թւացեալ շարունակութեան համար այդ ցաւի ընդհանրացումն ու համազգայնացումն անխուսափելիօրէն անհրաժեշտ է։ Պատերազմի յարուցած ճգնաժամն աւելի շատ մոռացւել կամ անտեսւել է, բայց այն չի աւարտւել, որովհետեւ աւարտւելու համար պէտք է գիտակցել, ցաւ ապրել եւ գտնել յաղթահարման ճանապարհները։ Այնպէս, ինչպէս գտել են որդեկորոյս ծնողները։

Հայաստանում առկայ բարոյահոգեբանական, սոցիալական, քաղաքական եւ միւս բոլոր ճգնաժամերի յաղթահարման համար երկրին ու հասարակութեանը փոխաբերական իմաստով պէտք է որդէծնութիւն։ Բայց դրանից առաջ անհրաժեշտ է գիտակցում, որ 4 տարի առաջ զոհւել են ոչ թէ առանձին ծնողների, այլ հասարակութեան, պետութեան որդիները։

Յ. Գ. – Լուսանկարում՝ հանճարեղ քանդակագործ Արա Սարգսեանի ստեղծագործութիւնն է՝ նւիրւած Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի նահատակներին:

168.am