Մանուէլին Հայկական տուները

ԴՈԿՏ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ

 

Մանուէլ Չէքէմեան ծնած է Մալաթիա, Թուրքիա: Մալաթիայէն եկած է Պոլիս եւ ուսում ստացած Հայոց դպրեվանքին մէջ: Պոլիսը՝ սկսելով դպրեվանքէն, եղած է իր կեանքին մէկ մասը: Եւ յստակ է, թէ կեանքի այդ «մէկ մասը» Մանուէլին համար եղած է երազային, ուր ան վայելած է Պոսֆորի գեղեցիկ Պոլիսը ու անոր հայկական կեանքը:

Ես Մանուէլին հանդիպեցայ Նիդեռլանդներու Ռոտերդամ քաղաքին մէջ՝ յունիս 2024-ին:

Վահէն՝ տղաս, լաւ ճանչցած է զիս: Գիտէ իմ հետաքրքրութիւններս եւ մանաւանդ անոնց հայկական բնոյթը:

«Պա՛պ, այսօր քեզի հայու մը պիտի ծանօթացնեմ»,- ըսաւ ան:

Ուրեմն Ռոտերդամի մէջ ալ հայ կայ, տղուս կողքին՝ նաեւ ուրիշներ: Թէեւ հատ ու կենտ, բայց անոնք  հայեր են, որոնք կապրին, կը գործեն եւ կը ստեղծագործեն այս քաղաքին մէջ:

Նիդեռլանդները հռչակ ունին իրենց պանիրի արտադրութեամբ: Ինչպէս չունենան, երբ ամբողջ երկրի տարածքին կան կանաչ մարգագետիններ, ուր անդադար արջառներ կարածին: Մանուէլ հասկցած է երկրին ու անոր բնութեան հարստութիւնը եւ լծւած է աշխատանքի:

Քաղաքի շատ բանուկ եւ կենտրոնական մասին մէջ մտանք Մանուէլին վաճառատունը՝«De Kaashoeve» անունով: Կարելի չէ չզմայլիլ վաճառատան մէջ տեղ գտած պանիրներու տարբեր տեսակները տեսնելով: Երեւի վաճառատունէ աւելի պէտք էր ան թանգարան ըլլար: Մանուէլին տիկնոջ՝ Թագուհի Սէքէմի բոլոր յատկանիշերը ցոյց կու տան, թէ ան ոչ միայն աշխատասէր հայ կին մըն է, այլ նոյնքան ալ՝ բանիմաց եւ վարչական-կազմակերպչական յատուկ կարողութիւններով օժտւած:

Վաճառատունը խճողւած էր յաճախորդներով: «Ամէն օր այս է վիճակը»,- ըսաւ Վահէն՝ շարունակելով. «Շատ լաւ անուն վաստկած են: Ամէն մարդ հոս կու գայ պանիր գնելու համար»:

Հայկական ջերմութիւնը, սակայն, զգլխեց ու շրջանցեց խճողւած յաճախորդներուն կարգը: Թագուհին գեղեցիկ եւ հաղորդական ժպիտով մը մօտեցաւ մեզի եւ ողջունեց բոլորս:

«Մալաթիա ծնայ եւ մեծցայ, հոն կարելիութիւն չունէինք հայերէն սորվելու», ըսաւ Թագուհի անգլերէն լեզուով: Բայց Թագուհին՝ իր անունին եւ անոր կոչումին յենելով, դուրս հանեց իր հայկական հաղորդական նկարագիրը եւ պատւեց մեզ պանիրներու հիւրասիրութեամբ:

Չուշացաւ Մանուէլի ժամանումը: Անոր դէմքին վրայ կար մեծ ժպիտ մը, որուն մէջէն կարտացոլային հայկական հաղորդականութիւնն ու ջերմութիւնը: Եւ Մանուէլ սկսաւ պատմել իր պատմութիւնը:

«Մալաթիայէն Պոլիս տեղափոխւեցայ եւ հոն աշակերտեցի հայոց դպրեվանքին»,- ըսաւ Մանուէլ:

Սկզբնական խօսակցութենէն արդէն յստակ էր, թէ ան լաւապէս տիրապետած էր մայրենիին: «Դպրեվանքը, անոր ուսուցմունքը եւ հոգեւոր մթնոլորտը մեծ ազդեցութիւն ձգած են իմ վրաս»,- շարունակեց ան:

Բայց Մանուէլի ոգեւորութիւնը շատ աւելի մեծ եղաւ, երբ իրեն իմացուցի, թէ յաճախ Պոլիս կը գտնւիմ եւ քաջածանօթ եմ հայկական մեր իրականութիւններուն:

Մանուէլ կարծէք գտած էր ոչ միայն հայ մը, այլ նաեւ երեւի մէկը «իր երկրէն ու քաղաքէն»,  որուն հետ պիտի թարմացնէր իր անցած կեանքի անուշ յուշերը:

Այսպէս ալ, ան սկսաւ քակել այդ յուշերու ծրարը եւ հոն պահւած պատմութիւնները:

«Կենտրոնական վարժարանի մէջ թւաբանութեան ուսուցիչ եղած եմ քանի մը տարիներ», ըսաւ Մանուէլ: Բայց թւաբանութենէ անդին, Մանուէլի համար Կենտրոնականի հայկական շունչն է, որ ան տակաւին ամուր բռնած ու պահած է: Մանուէլի դէմքի վրայ ժպիտը աւելիով ընդլայնեցաւ:

Ու շարունակեցինք կիսել մեր ծանօթութիւններու շարքը:

«Արազ հրատարակչատունն է ալ գիտես՞», հարց տւաւ ան:

«Անշուշտ գիտեմ», եղաւ  արագ պատասխանս:

Այնպէս կերեւէր, որ Մանուէլ «Արազ»-ի սեփականատէր Թովմասեան ընտանիքին հետ լաւ ծանօթութիւն ունէր: Ու երթը շարունակեցինք՝ «Ակօս», «Ժամանակ», «Նոր Մարմարա» ու տակաւին:

Ճիշտ է, որ Մանուէլ կը խօսէր ինծի հետ, բայց ան շատ աւելիով կապրէր իր տունը՝ Պոլիսը եւ Մալաթիան: Յիշատակները մէկ-մէկ կը տողանցէին իր երեւակայութեան մէջ՝ մերթ հետս խօսելով եւ մերթ՝ իր ինքնութեան հետ:  Մանուէլի հայկական տուներն էին, ուր ան ապրած է կեանք մը՝անկախ թէ քառասուն տարիներէ ի վեր հաստատւած է Ռոտերդամ, ուր եւս շինած է հայկական տուն: Այդ հայկական տան մէջէն Թագուհին եւ ինք դարձած են շատ յաջող գործարարներ, եւ իրենց մասին խօսիլ կու տան:

Մանուէլ նաեւ ապրած է  հայուն «ցաւը»: Ան տեղացիներուն հետ կը խօսի հայուն եւ անոր ցաւին մասին:

Անցեալի յուշերէն եւ հոն ապրւած օրերէն պէտք է վերադառնայինք մեր ներկայ հանդիպումին: Մանուէլ նայեցաւ ինծի ու ըսաւ. «Հաճիս վարկեան մը սպասէ»: Ան գնաց վաճառատան պահեստի բաժինը եւ վերադարձաւ իրեն հետ բերելով  «Հին Արենի» հայաստանեան գինիի շիշ մը:

«Այս ալ խմէ՝ մեր հանդիպումը յիշելով», ըսաւ Մանուէլ:

Կրնա՞մ ըսել, որ յուզւած չէի: Անշուշտ յուզւեցայ: Ինչքան դիպուկ է Վիլիըմ Սարոյեանի հետեւեալ խօսքը, թէ՝ երբ երկու հայեր աշխարհի որեւէ տեղ հանդիպին, անոնք կը ստեղծեն նոր Հայաստան մը»:

Մանուէլ ու ես այդ օր Ռոտերդամի մէջ ստեղծեցինք «նոր Հայաստան» մը: Եթէ ոչ աշխարհագրականօրէն, բայց անպայման հոգիով, լեզւով, մշակոյթով, կենցաղով ու շատ աւելին: Վերջապէս Հայաստանը շատ աւելին է, քան աշխարհագրական տարածք: Ան հայուն համար կեանք է՝ ապրող եւ ապրեցնող: Ան տուն է՝ հայկական տուն, որուն ճամբով իւրաքանչիւր հայ կապրի իր ինքնութիւնը եւ իտէալը անկախ անկէ, թէ ֆիզիկապէս ո՛ւր կը գտնուի:

Պէտք էր հրաժեշտ առնէի Մանուէլէն: «Յաջորդ Պոլիս երթալուդ հաճիս իմ կողմէս բարեւէ բոլորին», ըսաւ Մանուէլ՝ իբրեւ հրաժեշտի խօսք մեր հանդիպումին:

Եւ ինչպէս չբարեւել Մանուէլի հայկական տան անդամներուն, բարեկամներուն եւ ընտանիքին:

Ու դարձեալ սփիւռքահայ մեր իրականութիւնները: Եւ քիչ մը ամէն տեղ՝ Ռոտերդամ ու այլուր:

Բոլորս տարածւած ենք աշխարհի տարբեր կողմերը: Այդ տարբեր կողմերը կերտած ենք հայկական տուներ: Հիանալի է, որ այս հայկական տուներուն մէջ ինչքան ՈՒԺ կայ: Այս ուժը միայն նիւթական չէ: Անիկա մարդուժի, մասնագիտութեան, փորձառութեան, գործարարական ու տակաւին շատ մը այլ բնագաւառներու մէջի ուժն է: Մանուէլը եւ Թագուհին մէկ օրինակն են այս ուժ-մարդուժին, արդարեւ, անոնք իրենց մասին խօսիլ կու տան՝ իբրեւ շատ յաջող գործարարներ:

Եթէ այս ՈՒԺԵՐԸ համադրենք, կրնանք «լեռներ շարժել»: «Լեռները շարժելը»՝ աստւածաշնչական բացատրութեամբ, ուր կրնանք ընկալել իբրեւ մեր կեանքերը շարժել: Հայուն կեանքերը: Հայուն տուները: Հայուն հայրենիքը:

Այս հայկական տուներու մէջ մեր հայկական ուժերը եթէ համադրենք եւ ներմուծենք մեր համահայկական ու հայաստանեան-սփիւռքեան շատ մը օրակարգերուն մէջ, նոր Հայաստաններ եւ նոր սփիւռքներ կրնանք կառուցել:

Մինչ այդ…

Մանուէլ կապրի իր հայկական տան ու տուներուն մէջ: Ես եւ իւրաքանչիւր հայ նաեւ կապրիմ-կապրինք իմ-մեր հայկական տան-տուներու մէջ: Բայց բոլորս մեր հայկական տուներու մէջէն կրնանք շատ բան ընել ու յաջողցնել:

Եթէ միայն հաւատանք մեր հայկական տուն-տուներու եւ անոնց ստեղծած ՈՒԺԵՐՈՒՆ:

Մանուէլին հայկական տունը:

Իմ եւ իւրաքանչիւր հայուն հայկական տունը:

Բոլորս ու միասին՝ հաւաքաբար: Պիտի շինենք ու ամուր պահենք մեր հայկական տուները՝ Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ:

Քուվէյթ, 2024