«Երջանիկ քաղաքացին»՝ ընդդէմ homo politicus-ի. պետութեան վախճանը

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ԱՒԵՏԻՍԵԱՆ

 

Պետութեան կերպը, ձեւը, դրանում ու դրանից դուրս իրականացւող ներքին ու արտաքին քաղաքականութիւնները, սոցիալական յարաբերութիւնները, տիրապետող արժէքները եւ բազմաթիւ այլ կառուցակարգեր, վերջին հաշւով, արտայայտում են դրանում ապրող հանրութեան պահանջարկը։

Լաւ կամ վատ, արժանապատիւ կամ ստորացած, նախաձեռնող կամ յարմարւող պետութիւնը լայն իմաստով հասարակութեան ներկայացրած քաղաքական պահանջարկի դրսեւորումն է։ Նաեւ այս հարթութիւնում են գտնւում Հայաստանի ներկայիս իրավիճակի խորքային պատճառները։

Եւ բանալի արտայայտութիւնն այս դէպքում «քաղաքական» հասկացութիւնն է։ Այնպէս չէ, որ հայ հասարակութիւնը չունի պետութեան կերպի վերաբերեալ պատկերացումներ, չի ներկայացնում պահանջներ կամ ակնկալիքներ։ Դրանք բոլորը կան, բայց դրանցից որեւէ մէկը քաղաքական չէ։

Այսօրւայ Հայաստանը՝ իր բոլոր արատներով, հասարակութեան ներկայացրած պահանջարկի խտացւած արտայայտութիւնն է՝ իր իշխանութեամբ ու ընդդիմութեամբ, լայն զանգւածներով ու էլիտաներով, ներքին ճղճիմ ու արտաքին ստորաքարշ քաղաքականութեամբ։ Բայց սա այն դէպքերից չէ, երբ Հայաստանում արմատաւորւած ինքնարդարացման մշակոյթի համաձայն՝ պէտք է մեղադրել հասարակութեանը կամ միայն հասարակութեանը, քանի որ հասարակութիւնը հետեւողական, մեթոդական աշխատանքի, հսկայական տեղեկատւական ու քարոզչական ռեսուրսների միջոցով նպատակաուղղւած կերպով հասցւել է ներկայիս իրավիճակին։

Հայաստանն այսօր ունի ապաքաղաքական կամ ապաքաղաքականացւած հասարակութիւն, որի շահառուներն են քաղաքական համակարգի գրեթէ բոլոր ներկայացուցիչները՝ իշխանութեան գլխաւորութեամբ ու բազմաթիւ ընդդիմութիւնների մասնակցութեամբ։

Ապաքաղաքական հանրութիւնը չի ներկայացնում քաղաքական պահանջներ եւ իր այն պահանջմունքները, որոնք օբիեկտիւօրէն կարող են լինել բացառապէս քաղաքական, բաւարարում է ամէն ինչով, բացի իրական քաղաքականութիւնից՝ հայհոյանքով, կեղծ տեղեկատւութեամբ, սպիտակ ու սեւ քարոզչութեամբ, մանիպուլեացիաներով, ամենայնով, որում բացակայում է իրական, պրագմատիկ քաղաքական միտքը։

Ասւածի ոչ ամբողջական, սակայն պատկերաւոր վկայութիւնն է տեղեկատւական դաշտում առկայ իրավիճակը։ Ցանկացած լրատւամիջոցում, սոցիալական ամենատարբեր ցանցերում հազարաւոր, տասնեակ-հազարաւոր դիտումներ ու հաւանումներ ունեն «փորձագէտի» անւան տակ հանդէս եկող այն գործիչների ելոյթները, հարցազրոյցները, որոնք ողողւած են պաթոսով, բարձրագոչ պիտակաւորումներով, հակառակ ճամբարի հասցէին զրպարտութեամբ, հայհոյանքով, մեծախօսութեամբ, որպէս «քաղաքական միտք» ներկայացւող ապաքաղաքական աղբով։

Ընդ որում, ասւածը վերաբերում է՝ ինչպէս իշխանական, այնպէս էլ՝ ընդդիմադիր դաշտին։ Միեւնոյն ժամանակ երկու ճամբարներում էլ բազմապատիկ պակաս պահանջարկ ունի այն խօսքը, որում կայ քաղաքական միտք, քաղաքական դատողականութիւն, քաղաքական առաջարկ կամ  այլընտրանք։ Այս ապաքաղաքական երկփեղկւածութիւնն արտայայտւում է նաեւ իշխանական եւ ընդդիմադիր զանգւածների վարքագծում։

Իշխանութեան աջակիցներն էքստազի մէջ են յայտնւում իշխանութեան ցանկացած յիմարութիւնից, որը որեւէ աղերս չունի քաղաքականութեան հետ, նոյն սկզբունքով ընդդիմութեան աջակիցներն ինքնամոռաց կերպով երկրպագում են ընդդիմադիր այս կամ գործչին կամ շարժմանը, որն իրականում որեւէ քաղաքական բովանդակութիւն չունի։

Այս պատկերը գնալով խորանում է, աւելի ճիշտ՝ խորացւում է բոլոր նրանց կողմից ու միջոցով, ովքեր շահում են հասարակութեան ապաքաղաքականացւածութիւնից։

Իշխանութեանը դա հնարաւորութիւն է տալիս պետութեան հետ անել ամէն ինչ եւ չկրել, այդ թւում, քաղաքական պատասխանատւութիւն, իշխանութեան դէմ պայքարողներն էլ իրենց պայքարն են կառուցում ապաքաղաքական միջոցներով՝ ինքնաբերաբար նպաստելով քաղաքականութեան վերջնական վախճանին, որը մի օր կարող է նոյնական դառնալ պետութեան վախճանի հետ։

Առանց քաղաքականութիւն պետութիւն չի լինում, իսկ եթէ պատահաբար լինում է, ապա հաստատ չի կարող երկար գոյատեւել։

Հայաստանի փրկութիւնը քաղաքականութեան վերադարձն է, իրական, բանական քաղաքականութեան վերադարձը՝ որպէս պետական ու հանրային խնդիրների լուծման անայլընտրանք միջոց։

Այդ փրկութիւնը միեւնոյն ժամանակ դատավճիռ է բոլոր նրանց համար, ովքեր հանրութեան ապաքաղաքականացման միջոցով մսխում են պետութիւնից մնացած վերջին փշրանքները. Ոմանք՝ իշխանութեան, որոշները՝ ընդդիմութեան կարգավիճակում։

Ներկայումս Հայաստանում իրականացւող պաշտօնական, իշխանական քաղաքականութիւնը, որի հիմքում ընկած է «երջանիկ ապրելու», «երջանիկ քաղաքացու» պարզամիտ քարոչզութիւնը, ամբողջութեամբ ծառայում է այդ՝ հասարակութեանն ապաքաղաքականացնելու հակապետական նպատակին։

Քաղաքական մարդուն, քաղաքական մտածողութիւն ունեցող անհատին՝ homo politicus-ին, իշխանութիւնը հակադրում է «երջանիկ քաղաքացու» հայեցակարգը։

«Երջանիկ պետութեանը», որի մասին ոտանաւորներ է գրում Նիկոլ Փաշինեանը, պէտք են հէնց այդպիսի քաղաքացիներ, որը վերջարդիւնքում վերածւելու է «երջանիկ ապուշների» հաւաքականութեան։

168.am