ՀԱՏԻՍ
Չնայած հազարաւոր լուսանկարներին, որոնք պահպանւել են 1979-ի յեղափոխութիւնից, շատ քիչ լուսանկարիչներ կան, ովքեր հետեւել եւ լուսանկարել են ե՛ւ յեղափոխութիւնից առաջ ե՛ւ դրանից յետոյ իրադարձութիւնները:
Իրադարձութիւնների առանցքում՝ յեղափոխութեան առաջին կայծերից մինչեւ Իսլամական Հանրապետութեան հանրաքւէն (1979 թ. ապրիլ) եւ այնուհետեւ ԱՄՆ-ի դեսպանատան գրաւումը: Ֆրանսիացի լուսանկարիչ Միշէլ Սեթբունն իր ֆոտոխցիկով քիչ թէ շատ լուսաբանել է յեղափոխութեան իրադարձութիւնները: Նրա այդ շրջանի լուսանկարները գրքի տեսքով հրատարակւել է Իրանում՝ Յեղափոխութեան եւ 8-ամեայ պատերազմի լուսանկարիչների միութեան միջոցով «Յեղափոխութեան օրերը» խորագրով։
Ինչպէս ինքն է նախաբանում գրել. «Ես լուսաբանել եմ իսլամական յեղափոխութեան իրադարձութիւնները 1977 թւականի փետրւարից մինչեւ 1980 թւականները։ Լուսանկարում էի յեղափոխութեան առաջին կայծերը, երբ ոչ ոք չէր պատկերացնում, որ շահի ռեժիմը գնալու է»։
Գրքում տեղ գտած լուսանկարները քիչ թէ շատ, ընդգրկում են բոլոր կարեւոր իրադարձութիւնները, որոնք տանում են դէպի յեղափոխութիւն: Լուսանկարները պատմում են Ղէյթարիէի Ֆեթր աղօթքին յաջորդած երթից մինչեւ սեպտեմբերի 17-ի արիւնալի բախումներ, ապա նոյեմբերին Թեհրանի համալսարանի հաւաքները, եւ վերջապէս յունւարին արդէն քաղաքային արիւնալի ցոյցերն ու բախումները:
Սետբունը լուսաբանել է նաեւ Նուֆէլ Լեշատոյի հանդիպումները, այաթ. Խոմէյնիի ժամանումն Իրան, նրա ժողովրդական հանդիպումը՝ Ալաւիի ճեմարանի բակում, եւ ամենակարեւորը՝ զօրանոցների դռների բացումը ժողովրդի վրայ, որի լուսնկարները ակնյայտօրէն տարբերւում են նրա գործընկերներից:
Փաստ է նաեւ, որ ի տարբերութիւն 1979 թւականի յեղափոխութեան մասին պատմող մեզ ծանօթ լուսանկարների մեծ մասի, «Յեղափոխութեան օրերը» չեն սահմանափակւում միայն փողոցային ցոյցերով ու մարդկանց փողոցներում պատկերելով, այն նաեւ փորձում է ներկայացնել մի կարեւոր իրադարձութեան արդար եւ ճշգրիտ նկարագրութիւն՝ ցոյց տալով ասպեկտներ, որոնք յաճախ անտեսւում են, այդ թւում՝ հակազդեցութեան ցոյցերը: Կամ տարբեր քաղաքական կողմնորոշումներով թւով 1126 քաղբանտարկեալի ազատ արձակումը ներառեալ այաթ. Թալեղանիի:
«Յեղափոխութեան օրերը» այսօր առկայ ամենաընդգրկուն եւ ճշգրիտ ֆոտոգրքերից մէկն է օտարազգի լուսանկարչի տեսանկիւնից, որը հարստացրել եւ վաւերացրել է 1979 թւականի հյեղափոխութեան տեսողական պատմութիւնը՝ 20-րդ դարի կարեւորագոյն իրադարձութիւններից մէկը, որը վերափոխում ստեղծեց իրանցիների ապրելակերպում եւ Իրանի տարածաշրջանային ու միջազգային յարաբերութիւններում:
«Յեղափոխութեան օրեր» ֆոտոգիրքը, կազմւած է 336 էջից՝ կոշտ կազմով (30 x 24 սմ) եւ աւելի քան 270 սեւ ու սպիտակ եւ գունաւոր լուսանկարներ է ներկայացնում՝ փայլուն թղթի վրայ:
Գրքի նախաբանում ասւած է. «Միշէլ Սեթբոնն ճարտարապետ է եւ որոշ ժամանակ անց սկսել է զբաղւել միայն ֆոտոխցիկի աչքից նայել աշխարհի իրադարձութիւններին: Նա 1978 թւականին՝ լուսաբանել է Իրանում, Սալւադորում, Աֆղանստանում, Պակիստանում եւ այլ ճգնաժամային վայրերի իրադարձութիւնները որպէս ֆոտոլրագրող ու պատերազմական լուսանկարիչ: Նա աշխատակցել է SIPA գործակալութեանը, այնուհետեւ՝ «Black Star»-ին»:
1980-ականներին նա իր կարիերան սկսել է Մոնղոլիայում, Հոնկոնգում եւ Ալբանիայում միջազգային լուսանկարչական նախագծերով Sigma գործակալութեան հետ համագործակցելու համար:
Այս ֆոտոգիրքը ի մի բերելով հազւադէպ դրւագների մասին պատմող լուսանկարներ, ինչպիսիք են Փահլաւիի այցը Մաշհադ, ընթրիք Իսպանիայի թագաւոր Խուան Կառլոսի հետ, կինոթատրոնների արտաքին տեսքը եւ ցուցադրւող ֆիլմերի պաստառները, եւ ոչխարների հօտը հեռախօսային կրպակի կողքին, կամ կեանքում կրակոցի ձայն չլսած ուսանողուհիների զէնքը ձեռքին լուսանկարները…
Միշէլ Սետբունի հաստատմամբ «Յեղափոխութեան օրեր» գրքում 1957 թւականի հեղափոխութեան մասին լուսանկարները անհամատեղելի էին նոյն ժամանակների արեւմտեան լսրանին ծանօթ դրւագների կամ ակտիւիստների պատկերացումներին համապատասխան դրսեւորումների հետ։
Գրքում կարելի է նկատել իրանցի լուսանկարիչների եւ արեւմտեան մամուլին աշխատակցած եւրոպացի լուսանկարիչների հայեացքների ու մօտեցումների տարբերութիւնները նաեւ: Իրանական մամուլի այդ օրերի պահանջներն ուղղորդող դերում էին իրանցի լուսանկարիչների համար, այն ինչ, եւրոպացի լուսանկարիչների, ինչպիսին Ժիլ Պերզն էր, կամ ինքը Միշէլ Սետբունը, իրադարձութիւնների ստւերում յայտնւած անցուդարձերը եւս պատմութեան մաս էին համարում:
