Վահրամ Բալայեան. «Մենք պէտք է գիտակցենք, որ ազգային ողբերգութիւն է կատարւել»

«ԱԼԻՔ» – Սեպտեմբերի 2-ը կարող է դառնալ հայ ժողովրդի հաւաքական արժանապատւութեան, ազգային ինքնագիտակցութեան ու քաղաքական կամքի դրսեւորման, թէկուզ խորհրդանշական ու այս պահին գուցէ գործնականում քիչ բան տւող, բայց կարեւոր հանգրւան ու ազդակ առ այն, որ Փաշինեանի ասածի ու արածի հետ ինքը համաձայն չէ:

«Աշխարհը պէտք է տեսնի, որ մենք չենք ուրանում, չենք մոռանում եւ շարունակում ենք մեր պայքարը»,- այս շեշտադրմամբ էր ՀՅԴ ԳՄ-ն անոնսում սեպտեմբերի 2-ին՝ Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան օրը, Ազատութեան հրապարակում կայանալիք հաւաքը:

Հաւաքական ընդդիմութեան նիրհի պայմաններում, երբ Փաշինեանի պարտւողական քաղաքականութեանը փաստացի ծրագրային այլընտրանք չի ներկայացւում, այս հաւաքը կարելի է տեղաւորել «բարոյական յաղթանակների» շարքում, եթէ հայ հասարակութիւնն իսկապէս գիտակցի դրա կարեւորութիւնն ու իր ներկայութեամբ Փաշինեանին ցոյց տայ, որ չնայած յեղափոխութիւն չի արել, բայց, միեւնոյն է, համաձայն չէ նրա հետ ու չի կարծում, որ Հայաստանի Հանրապետութեան անվտանգութեան թիւ մէկ սպառնալիքն Արցախն էր: Արցախի ԱԺ նախկին փոխնախագահ, Արտաքին յարաբերութիւնների մշտական յանձնաժողովի նախագահ, ՀՅԴ Արցախի Կենտրոնական կոմիտէի անդամ Վահրամ Բալայեանը «Հրապարակ»-ին ասել է՝ արցախահայութիւնն ու նրա կողմից ընտրւած մարմինները, ստեղծւած իրավիճակին զուգահեռ, պայքարում են Արցախ հաւաքական վերադարձի իրաւունքի համար, չնայած ՀՀ իշխանութիւնը փակել է Արցախի էջը եւ վախենում է անգամ «Արցախ» բառն արտաբերել:

«Տասնամեակներ, ինչու ոչ՝ դարեր շարունակ, Արցախը եղել է Հայաստանի անվտանգային համակարգի կարեւոր բաղադրիչը, եւ մենք ականատես եղանք նրան, որ այդ բաղադրիչը սասանւելու, այսինքն՝ Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելու պարագայում ինչ կատարւեց՝ բռնազաւթւեց Հայաստանի Հանրապետութեան՝ միջազգայնօրէն ճանաչւած տարածքների մի մասը, եւ վերջը չի երեւում, թէ ինչ է լինելու»,- ասել է նա:

Վահրամ Բալայեանը, իհարկէ, պատրանք է համարել ՀՀ գործող իշխանութիւնների թմբկահարած «խաղաղութիւնը»: Նա նշել է՝ բաւական է լսել, թէ ինչ է յայտարարում Ալիեւը՝ որ շարունակելու են զինւել, քանի որ գիտեն, թէ ովքեր են իրենց հարեւանները:

«Թէ՛ վարչապետը, թէ՛ պետական իշխանութեան մարմինները, յատկապէս՝ ՔՊ-ական, անգամ փորձ չեն անում «Արցախ» բառն օգտագործել կամ գոնէ գերիների հարցին լուծում տալ։ Հասկանալի է, որ Բաքւի կողմից ճնշումներ կան, բայց նաեւ իրենց մտածելակերպն է, համոզմունքը: Եւ կեանքն ու ժամանակը, հաւանաբար, աւելի շատ փակագծեր կբացեն այն մասին, թէ ինչ է եղել 2018 թւականից առայսօր»,- շեշտել է Բալայեանը՝ ընդգծելով, որ իրենք՝ արցախահայերն էլ խաղաղութիւն են ցանկանում, բայց ռէալ, իրական խաղաղութիւն՝ հիմնւած պատմական արդարութեան ու մարդու իրաւունքների վրայ:

Վահրամ Բալայեանը պատահական չի համարել, որ այս փուլում ՀՀ իշխանութեան ու անձամբ Փաշինեանի խօսոյթը հակաարցախեան է: Ադրբեջանի երկու հիմնական պահանջներից մէկը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարումն էր, ինչի շուրջ համաձայնութիւնն արդէն կայացել է:

«Ալիեւը հասկանում է, որ այդ կառոյցը որոշակի իրաւասութիւններով օժտւած էր, նա տեսնում է, որ եւրոպական տարբեր մայրաքաղաքներ ժամանակ առ ժամանակ խօսում են այն մասին, որ Ադրբեջանը ցեղասպանական գործողութիւններ է իրականացրել Արցախում, նա տեսնում է, օրինակ, Շւէյցարիայի խորհրդարանի որոշումը, ԱՄՆ-ի կոնգրեսականների դիմումները եւ հասկանում է, որ հարցը փակւած չէ: Իրենց հերթին արտաքին ուժերն էլ քաջ գիտակցում են, որ Արցախի Հանրապետութեան ոչնչացումը տարածաշրջանում ուժերի բալանս է փոխել՝ դրանից բխող հետեւանքներով՝ ռուս-ուկրաինական կոնֆլիկտից մինչեւ զարգացումներ Սիրիայում ու թուրքական աշխարհի ուժեղացում: Այսօր Թուրքիան ձգտում է վերականգնել Օսմանեան կայսրութեան ժամանակաշրջանի տարածքն ու ազդեցութիւնը, իսկ Ադրբեջանը նրա ծնած արհեստական պետութիւնն է»,- Մինսկի խմբի լուծարման հարցում Բաքւի շտապողականութիւնն ու հրճւանքն այսպէս է մեկնաբանել Վահրամ Բալայեանը:

 Վերադառնալով սեպտեմբերի 2-ի հաւաքին՝ նա կարեւորել է ոչ միայն արցախահայերի, այլեւ ամբողջ հայ հասարակութեան մասնակցութեան անհրաժեշտութիւնը եւ գիտակցումը, թէ, ի վերջոյ, ինչ է տեղի ունեցել. «Եթէ անհատական մակարդակում դիտարկենք, սա ամէն մէկի անձնական ողբերգութիւնն է, որը, ի վերջոյ, նա իր հետ տանում է, բայց գլոբալ հարթութիւնում սա ազգային ողբերգութիւն էր: Հայ ժողովուրդը, որ հաւաքական, 42 հազար ք/կմ ազգային կենսագործունէութեան տարածք ունէր, շատ կարճ ժամանակում 12 հազարը կորցրեց, սա հանրութեան համար ողբերգութիւն պէտք է լինի: Հասարակութիւնը պէտք է հասկանայ, որ իւրաքանչիւրն անձնական պատասխանատւութիւն ունի եւ պէտք է գիտակցի, որ կրակն իրեն է մօտենում, չնայած նրան, որ այս պահին ինքը Երեւանի կենտրոնում առողջ ու խաղաղ է»:

Բալայեանն այս գիտակցումը պահանջ դարձնելու հարցն առաջին հերթին էլիտայի խնդիրն է համարել, որն իր անձնական հոգսերով ապրող քաղաքացուն պէտք է հասցնի այդ պահանջն ու այն գիտակցումը, որ կեղծ են վախերը, թէ հայ ժոովուրդն այլեւս ոչինչ չի կարող անել:

«Այդ նոյն ժողովուրդն էր, չէ՞, 1992-94 թւականներին յաղթանակ կերտում այդ նոյն ուժերի յարաբերակցութեան պայմաններում: Համազգային միասնականութիւն ու համերաշխութիւն ձեւաւորելը, անտարբերութիւնը կոտրելն ու 80-90-ականների մթնոլորտ ստեղծելն է գլխաւոր խնդիրը»,- նշել է նա:

Ինչ վերաբերում է մասնաւորապէս տեղահանւած արցախահայերի իներտութեանը, Բալայեանն ասել է՝ այստեղ էլ կայ խնդիր, մարդիկ մխրճւած են սոցիալական բազում խնդիրների մէջ ու յաճախ առաւել կարեւորը չեն տեսնում, երկարաժամկէտ պայքարի անհրաժեշտութիւնը չեն գիտակցում:

 «Ժողովուրդն իրեն դուրս է դրել ազգային, պետական հարցերից, ուզում է առօրեայ հոգսերով ապրել: Մտաւորականութիւնը, քաղաքական ուժերն այստեղ շատ անելիք ունեն»,- եզրափակել է Վահրամ Բալայեանը: